Οι Έλληνες του Καρς και το Ζήτημα του Πόντου

Το δράμα των Ελλήνων προσφύγων του Καρς συνδέεται όχι  μόνο με τους κραδασμούς που προκαλούσαν οι αλλαγές στον Καύκασο αλ­λά και με τις επιδιώξεις των Ελλήνων του Πόντου για τη δημιουργία ενός ποντιακού ή ελληνικού ή ελληνοαρμενικού κράτους στον Πόντο.

 Στις 23-6/6-7-1919 συνέρχεται στο υπό των Βρετανών κατεχόμενο Βα­τούμ, το Διαρκές Γενικό Συμβούλιο των Ποντίων Ελλήνων -κάτι σαν κυβέρνηση σε εξορία- του σχεδιαζόμενου μελλοντικά κράτους στον Πόντο.

Το Συμβούλιο των Ποντίων ήταν επιφορτισμένο εκτός από την διπλωματική προώθηση του Ζητήματος του Πόντου και με την αντιμε­τώπιση του προσφυγικού ζητήματος.

Μετά την αποχώρηση των ρωσι­κών στρατευμάτων από τις Β.Α. επαρχίες του Πόντου τον Οκτώβρη του 1917 δεκάδες χιλιάδες Ελλήνων του Πόντου εγκατέλειψαν τις ε­στίες τους και ακολούθησαν τον ρωσικό στρατό για να αποφύγουν την τουρκική στρατιωτική επέλαση και τις τουρκικές διώξεις.

Υπολογίζε­ται ότι εκατό χιλιάδες Ελλήνων Ποντίων κατέφυγαν στα νότια της Ρω­σίας και στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Υπολόγιζαν πως, όταν τελειώσει ο πόλεμος και δημιουργηθούν οι αναγκαίες ασφαλείς προϋποθέσεις στον Πόντο, θα ξαναγύριζαν στις εστίες τους.

Την πολιτική του επαναπατρισμού τους προωθούσε και το Συμβούλιο των Ποντίων, γιατί με τη συνεχιζόμενη διαρροή Ελλήνων από τις επαρχίες του Πό­ντου και με τη μη επιστροφή τους ο Πόντος κινδύνευε να απογυμνωθεί από Έλληνες και θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να πείσουν τους Δυτικούς Συμμάχους για την ελληνικότητα του και έτσι θα κινδύνευε να  ματαιωθεί το σχέδιο για την Ανεξαρτησία του Πόντου. Με την ίδια  οπτική αντιμετώπιζε το Συμβούλιο των Ποντίων και τους Έλληνες του   Καρς .

 Υπολόγιζε σοβαρά στη στρατιωτική και πληθυσμιακή υποστήριξη που θα παρείχαν οι Έλληνες του Καρς στην ιδέα της Ανεξαρτησίας του Πόντου. Έτσι, απέτρεπε την μετακίνηση των ελληνικών  κοινοτήτων του Καρς και υποχρέωνε αυτούς που μετανάστευαν είτε να  επιστρέψουν στις εστίες τους, είτε να παραμείνουν στις περιοχές στις  οποίες είχαν καταφύγει. Κι έτσι το Συμβούλιο αδυνατούσε να κατανοήσει το δράμα των Ελλήνων του Καρς .                                                          

Η παραμονή στο Καρς ήταν προβληματική και η επιστροφή αυτών  που μετανάστευαν αδύνατη, ενώ η περίθαλψη κατά τόπους εξαιρετικά  δυσχερής.

Οι πρόσφυγες, από μια φάση και μετά, αφού είχαν ξεπουλήσει σε εξευτελιστικές τιμές τις περιουσίες τους και ξοδέψει τις  οικονομίες τους, δεν είχαν τα μέσα να αυτοσυντηρηθούν. Ήταν επιτακτική ανάγκη λοιπόν η λήψη άμεσων μέτρων για να σωθούν από τον αφανισμό .                                                                               

Στα μέσα του 1919 δοκιμαζόταν όχι μόνο ο Ελληνισμός του Καρς και των επαρχιών του Πόντου που κατέφυγαν στη Νότια Ρωσία στα τέλη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά και ο ελληνισμός των κοινοτήτων της Νότιας Ρωσίας. Η συμμετοχή άνω των 23.000 Ελλήνων στρατιωτών στην αποτυχημένη αντιμπολσεβικική ουκρανική εκστρατεία των Συμμάχων (Ιανουάριος - Μάιος 1919) είχε ολέθριες συνέ­πειες για τις εύρρωστες ελληνικές κοινότητες της Ρωσίας.

Καθώς οι Γαλλοελληνικές δυνάμεις οπισθοχώρησαν, χιλιάδες Έλληνες αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Μετά την εκκένωση της Σεβαστούπολης, εκατό χιλιάδες πανικόβλητοι Έλληνες συγκεντρώθηκαν κατά μήκος των παραλίων μέχρι το Βατούμ, περιμένοντας τη μεταφο­ρά τους στην Ελλάδα.

"Η ΕΞΟΔΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΚΑΡΣ ΤΗΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ  19191-1921"

Ιωάννης Φ. Καζταρίδης