Οι φροντίδες για τα παιδιά (Στη Σαντα)

Οι φροντίδες για τα νεογέννητα ήσαν βέβαια ίδιες και για τ' αγόρια και για τα κορίτσια. Τα θήλαζαν μέχρι τρία χρόνια , ενώ παράλληλα συμπλήρωναν την τροφή τους με κρέμα από "αραρότ" (πατατάλευρο) και γάλα ή με χαλβαδάκι από αλεύρι.
Όταν μεγάλωναν κάπως και πλησίαζαν τον χρόνο, τα έδιναν ζουμάκι απο το δικό τους φαγητό (νανάκαν). Άλλοτε πάλι , για να τα γλυκάνουν τα έδιναν ζαχαρίτσα , δεμένη στην άκρη ενός τουλουπανιού , που το βύζαιναν τα μωρά σαν ρώγα.
Τα μπανιάριζαν καθημερινά ως τους 6 μήνες και μετά μέρα παρά μέρα. Έλεγαν μάλιστα, "το νερόν τρανύν τα μωρά". Το μπάνιο το θεωρούσαν και κατευναστικό. Όταν το μωρό ήταν ανήσυχο έλεγαν: "Για ας λούζομ' ατο παϊκ κοιμάται", ας το λούσουμε , ίσως κοιμηθεί.
Το κοίμιζαν σε ψηλή όμορφη κούνια, χάρμα ματιών, φτιαγμένη με πολλή μαστοριά από ντόπιους τεχνίτες.

Όταν άρχιζαν να "αρκουδίζ'νε - να μπουσουλάνε, τα τύλιγαν με μια χοντρή ποδιά γύρω-γύρω στο κορμάκι τους, για να μην κρυώνουν όταν κάθονταν καταγής και τ' άφηναν να τριγυρνάμε μέσα στο σπίτι, ώσπου να μάθουν να στέκονται στα πόδια τους. Τα κρατούσαν απο τα χεράκια και τα έλεγαν :"ποίσον τέκα-τέκα" (Τέκα τούρκικη λέξη που σημαίνει μόνος μτφ. όρθιος).
Με τα παιδιά περισσότερο καταγίνονταν οι γιαγιάδες ,γιατί οι νέες έκαμναν τις βαριές δουλειές του σπιτιού και τις εξωτερικές εργασίες. Οι γιαγιάδες τα περιποιόνταν , τα παίρναμε στα γόνατα τους ,τα χόρευαν, "εταντάνιζαν ατα" και τα τραγουδούσαν:
Στα κοριτσάκια έλεγαν:
"Τουντούλ'- τουντούλ' τα ραχία
χα κ' εγώ κι Αναστασία,
μαύρα 'μάτα, μαύρα φρύδα,
'ς ση ...Χαπάρ' τα παραθύρα".
(όπα-οπα στα βουνά
να εγώ η Αναστασία
Μαύρα μάτια, μαύρα φρύδια
στου Χαμπέρη τα παραθύρια).
Και ακολουθούσε το :" Όπα, όπα οπαλά, σαν εμέ, σαν εμεν!", δηλ. χαρά σε μένα. Όταν κάποιο κοριτσάκι μεγαλούτσικο ήθελε να χαϊδευτεί και καθόταν στα γόνατα της γιαγιάς, η γιαγιά το χόρευε λέγοντας:
"Μικρόν μερόπον 'κ' έχομε, την γραίαν ταντανίτσα", μωρό δεν έχουμε την γριάν ταχταρίζουμε. Σημαίνει  πως παραμεγάλωσε για να τη χορεύει η γιαγιά στα γόνατα!
Πολλές φόρες η γιαγιά καθόταν χαμηλά , έπαιρνε το παιδάκι στην πλάτη της και κρατώντας το απο τα χεράκια , έκανε ρυθμικές κινήσεις μπρος και πίσω λέγοντας κάπως τραγουδιστά:
-Εεελα καραβόπον! Φέρον την Παρθενίτσαν παπούτσααα!
-Άλλο;ρωτούσε το παιδάκι.
-Φέρεν 'ατεν φιστανόπον!
-Άλλο;
-Καθαρόν ψωμίν!
-Άλλο;
-Καραμέλας!
Άλλο; Άλλο; Άλλο;
Και σταματούσε η γιαγιά όταν τελείωναν όλα όσα επιθυμούσε το παιδί. Με αυτά τα παιχνιδάκια και με τα παραμυθάκια μεγάλωναν τα εγγόνια τους μέσα σε γλυκιά οικογενειακή ατμόσφαιρα.

Πόπη Τσακμακίδου-Κωτίδου
Φιλόλογος-Συγγραφέας