Διαδικασία Ποντιακής Μούσας

Για να δώσει τον καρπό της η λαϊκή μούσα, ακολουθεί μια δική της διαδικασία. Το λεγόμενο, ότι η λαϊκή ποίηση έχει δημιουργό τον ίδιο το λαό, θα ήταν δογματισμός, αν δεν διατυπώνονταν σχετικοί στοχασμοί και παρατηρήσεις.

 Για λόγους ενημερωτικούς, κάνουμε σύντομη αναφορά στο θέμα. Γίνεται ομόφωνα δεκτό, ότι αρχικός δημιουργός ενός δημοτικού τραγουδιού είναι ένα άτομο. Συνήθως το άτομο αυτό είναι μάρτυρας ενός συγκλονιστικού γεγονότος, π.χ., συμπολεμιστής ενός ήρωα, που σκοτώνεται στη μάχη.

 Μπορεί να είναι και οποιοδήποτε άλλο γεγονός.  Αρκεί τούτο να προκαλεί συγκίνηση, ευχάριστη ή θλιβερή εντύπωση. Το πράγμα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όταν πρόκειται για εθνική συμφορά ή για γεγονός με γενικότερη σημασία. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, ο μάρτυρας του γεγονότος δοκιμάζει ψυχική δόνηση και την έντονη ανάγκη να εκφραστεί. Προέχει η ψυχική διάθεση και όχι το έντεχνο στοιχείο. Έτσι δημιουργείται η έμπνευση και κατασκευάζεται το λαϊκό τραγούδι.

Αν η έμπνευση του λαϊκού ποιητή περιέχει αληθινή συγκίνηση και υλοποιηθεί ποιητικά, έχουμε το πρώτο ξεκίνημα ενός δημοτικού τραγουδιού. Τραγουδιέται τότε αυτό στους γάμους, τα πανηγύρια ή τις διασκεδάσεις. Αν είναι πολύ πετυχημένο, ο λαός το υιοθετεί, το μαθαίνει και το διαδίδει. Στην αντίθετη περίπτωση, το τραγούδι ή είναι θνησιγενές ή πεθαίνει ύστερα από λίγο ή λησμονιέται πολύ γρήγορα. Υποστηρίζεται και τούτο:
 Ορισμένα λαϊκά ποιητικά δημιουργήματα περνούν μέσα στο λαό και του προκαλούν αρκετό ενδιαφέρον. Υιοθετεί τότε τη βάση τους και ενδεχομένως τα τροποποιεί ή τα συμπληρώνει σε μερικά σημεία τους.

Ο βαθμός στη βελτίωση ενός λαϊκού τραγουδιού από το πλήθος ποικίλλει. Καμιά φορά, οι μεταγενέστερες προσθήκες και βελτιώσεις είναι ουσιώδεις. Πάντως, η διάδοση του δημοτικού τραγουδιού γίνεται από γενιά σε γενιά στα πλαίσια της προφορικής παράδοσης.

Νομίζουμε ότι στην προκειμένη περίπτωση πρέπει να γίνει μια διάκριση. H συμμετοχή του πλήθους στη δημιουργία δημοτικού τραγουδιού είναι μεγαλύτερη και αποφασιστική, όταν τα περιστατικά έχουν γενικότερη σημασία και προκαλούν ομαδική συγκίνηση, π.χ., μια εθνική συμφορά, που μάρτυρας της είναι όλος σχεδόν ο λαός.

Εδώ μπορεί να ξεσπάσει γενικός θρήνος με πολλές και διάφορες εκδηλώσεις, λόγια και μοιρολογικές κραυγές, οπότε κατασταλάζουν τα επικρατέστερα στοιχεία και αρχίζει η κατασκευή του τραγουδιού με δημιουργό την ομάδα. Βέβαια και στην περίπτωση αυτή, υπάρχει κάποια πρώτη προσωπική συμβολή. Κάποιος από το ανώνυμο πλήθος θα δώσει το έναυσμα. Θα σταχυολογήσει τα κρίσιμα στοιχεία, για να τα ξαναθυμίσει στο πλήθος. Αντίθετα, όταν το γεγονός δεν έχει τόση γενική σημασία, τότε η αρχική προσωπική συμβολή ασκεί αποφα­σιστική επιρροή.  

Εδώ προέχει ο ατομικός καημός, η προσωπική συγκίνηση, η οποία γίνεται λαϊκή συγκίνηση με την διαδικασία, που προαναφέραμε. Είναι φυσικά εντελώς διαφορετική η επώνυμη προσωπική ποίηση, όπου προέχει το έντεχνο στοιχείο και η οποία φέρει την υπογραφή του δημιουργού. Αν ένας έντεχνος επώνυμος ποιητής εμπνευστεί από τη δημοτική ποίηση ή εφαρμόσει τους κανόνες της, αυτό είναι δικαίωμα του, αποτελεί όμως άλλη υπόθεση.

Στα ποντιακά τραγούδια φαίνεται ότι, για τη δημιουργία τους, ακολουθούνται και οι δυο διαδικασίες, καθώς τις περιγράψαμε μόλις προηγουμένως. Το ποίημα για την αρπαγή της γυναίκας του Ακρίτα και την απελευθέρωση της από τον ίδιο, είναι πολύ φυσικό να το έφτιαξε αυτός ο Ακρίτας.

Το ότι ο θρήνος για την άλωση της Κωνσταντινούπολης και Τραπεζούντας πρέπει να είναι μάλλον καρπός συλλογικής ποίησης, διαφαίνεται από το ίδιο το περιεχόμενο του.