Ανάλυση Ακριτικού ποιήματος(Υιέ αν ζης και ίνεσαι...)

Σ' ένα από τα τραγούδια εμπερικλείεται η εντολή την οποία η Πόντια μητέρα έδινε στα παιδιά της από την νηπιακή ηλι­κία:

«Υιέ μ' αν ζής και ίνεσαι σην Ρωμανίαν φύγον, εκεί έχ'ς Κυρ Ανδρόνικον καλαδελφόν Ξανθίνον».

 Η ανάλυση του ποιήματος έχει ως εξής:

Μετά την συνθηκολόγηση του τελευταίου αυτοκράτορα Δαβίδ του Κομνηνού και την αναχώρηση του, η φιλοπόλεμη μερίδα επιχείρησε ν' αντιτάξει άμυνα αλλ' αναγκάστηκε να υποχωρήσει στο εσωτερικό της Τραπεζούντας.

 Οι Τούρκοι κυρίευσαν  την πόλη, έσφαξαν,  συνέλαβαν πολλούς αιχμαλώτους, τους οποίους έκλεισαν στις φυλακές. Μεταξύ των εγκλεισμένων στις φυλακές υπήρχαν και γυναίκες καλών οικογενειών και αυλικών.

Μία  από τις γυναίκες αυτές ήταν έγκυος, την οποία βλέποντας ο εκ των μεγιστάνων Τούρκων Εμίρ Αλής σεβάσθηκε  αυτήν και προσέλαβε στο σπίτι του.

Εκεί γέννησε γιο τον οποίον αυτή ονόμασε «Αιχμάλωτο». Στα φανερά τον νανούριζε και στα κρυ­φά του έδιδε την εντολή: Μόλις μεγαλώσει και ανδρωθεί, να φύγει στην Ρωμανία, την Ρωμιοσύνη δηλαδή, η οποία τότε ήταν στα εσώτερα της Τραπεζούντας, σε μέρη ορεινά, δασώδη και δυσπρόσιτα, όπου υπήρχαν τα θέρετρα των μεγάλων οικογενειών των Κομνηνών και τα κά­στρα των Ακριτών.

Πολλά χρόνια εκεί υπήρχε η Ρωμανία με την ανεξαρτησία της, υπήρχαν μάλιστα και μεθοριακοί φρουροί. Προς τα εκεί έλεγε  στον γιο της «Αιχμάλωτον» να φύγει για να συναντήσει τον πατέρα και αδελφό του και μαζί με αυτούς και άλλους, να επανακτήσουν την απολεσθείσα Τραπεζούντα.

 Και όντως, ο «Αιχμάλωτος» ανδρώθηκε και αφού  οπλίστηκε με τα άρματά του «ελαφρόν σπαθίν και ελλενικόν κο­ντάρι», αναχώρησε προς συνάντηση των δικών του προς την Ρωμανία.

Στον τελευταίο σταθμό, στο σταυροδρόμι, έτυχε να το φρουρούν πατέρας και γιος. Ο πατέρας κοιμόταν και ο γιος φρουρούσε. Χαιρέτισε τον γιο που φρουρούσε αλλά δεν αντιχαιρετίστηκε.

Συγκρούστηκαν  τότε.

Έβγαλαν τα σπαθιά να κτυπηθούν, αλλά λύγισαν τα σπαθιά, έβγαλαν τα κοντά­ρια να κτυπηθούν και έσπασαν τα κοντάρια, πιάνονται τότε στις γροθιές και από τον κρότο των κτυπημά­των ξύπνησε ο πατέρας.

 Ο πατέρας πιστεύοντας στην γενναιότητα του γιού του, απορεί πώς δεν νίκησε τον «Αιχμάλωτον» και ρωτά τον τελευταίο από πού κατάγεται, «τα γονικά σ' απόθεν;».

Εκεί αναγνωρίζει τον δεύτερον γιό του, αγκαλιάζεται και τους δυο και ορκίζεται μαζί με αυτούς να εκδικηθεί τους Τούρκους.

Πραγματικά, μετά κάποιο χρόνο, επι­τίθενται κατά πολυάριθμου Τουρκικού στρατού και τον κατατροπώνουν. Στην έξαψη  της μάχης,   ο «Αιχμάλωτος» συναντά τον υιό του Εμίρ Αλή, τον οποίο αποφεύγει να σκοτώσει….

Θεοφύλακτος Θεοφύλακτος 

Απόσπασμα από το λόγο που εκφώνησε στην Αίθουσα του Λευκού Πύργου  26η Σεπτέμβρη του 1926