Στις
17 του Οκτώβρη 2014 συμπληρώθηκαν 142 χρόνια από τη γέννηση του
πρωτοποριακού Πόντιου θεατρικού συγγραφέα Γιώργου Φωτιάδη, του
δημιουργού του «Λαζάραγα» και της «Προξενιάς», που πάνω στο άνθος της
ηλικίας του άφησε τούτο το μάταιο κόσμο και μισοτελειωμένο το έργο του,
παραμελημένος σκόπιμα και απολησμονημένος κάπως έντεχνα από το
κατεστημένο, γιατί επιχείρησε πρώτος εκείνος να «εισαγάγει καινούργια
δαιμόνια» στην ποντιακή φιλολογία.
Για το «Λαζάραγα» γράφτηκαν πολλά: «Καί όμως τον συγγραφέαν άθε, τον Φωτιάδην, πολλοί όλίγ' έξέρ'νε άσ' σ' εγγράμματους. Τον Φωτιάδην παρεγνώριτσαν οι φιλιστέροι (μικροαστοί), οι προληπτικοί, οι οπαδοί του καθεστώτος της τέχνης άσ' σήν παράδοσιν, όλ' έκείν' πού κ' έσαν ατόσον εγγράμματοι όσον εφαντάσκουσαν, τον Φωτιάδην εχτίμεσεν όσον έπρεπεν και όσον έπόρεσεν η μάζα. Οι Λαζάραγαδες αριθμούσαν άσ' εργατοχωρικούς 'ς σα πολιτείας και 'ς σα χωρία. Μίαν ακούς έναν ανταποκριτή άσ' σήν Σότσαν να λέει «άλλος Λαζάραγας», μίαν 'ς σύ Κέρτς «δεύτερος Λαζάραγας» και άλλου τρίτος, τέταρτος κλπ.
Ο Φωτιάδης έπλασεν τύπον ζωντανόν, που η μάζα έλεπ' άτον κι ατώρα. Οι Λαζάραγαδες το τζίνς άτουν κ' έβζύεν ακόμαν. Έλαξαν το πόστ'ν άτουν, άμαν ξάν εβρίουνταν ως ότου απορεί να γίνεται έκμετάλλεψη. Το καλύτερον, λοιπόν, την κριτική για τον Φωτιάδην έγραψεν άτο η μάζα.
Ποίος έτον ό Γεώργον ό Φωτιάδης 1;
Ο Γιώργος Φωτιάδης γεννήθηκε κάτω από τον καταγάλανο ουρανό της τραγωδομάνας Κρώμνης του Πόντου το 1872. Τέλειωσε το σχολείο του χωριού του κι ύστερα κατέβηκε στην Τραπεζούντα, κι εκεί, πότε ως εργάτης και πότε ως μαθητής, κατόρθωσε, ύστερα από πολλές στερήσεις, να τελειώσει το φροντιστήριο της Τραπεζούντας. Στη συνέχεια ήλθε στην Ελλάδα και σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1897 πήγε εθελοντής στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο και τραυματίστηκε στην ωμοπλάτη. Αργότερα πήρε και το πτυχίο της Νομικής από το Πανεπιστήμιο της Μόσχας.
Απογοητευμένος όμως από την υποκρισία των πολιτικάντηδων της εποχής, από τη βρωμιά και την απάτη των τσιφλικάδων και την καταπίεση των «δυνατών» και γενικά από την κοινωνία που υπηρετούσε, απαρνήθηκε το δικηγορικό επάγγελμα και αφιερώθηκε στη λογοτεχνία και τη συγγραφή. Κι έγραψε πολλά: μυθιστορήματα, νουβέλες, δοκίμια, κριτικές κι έκανε πολλές μεταφράσεις. Ασχολήθηκε όμως κυρίως με το θέατρο. Αξιόλογα είναι όλα του τα θεατρικά έργα:
«Η Τρουμπέτα της Πρωτοχρονιάς»,
«Ο Τρελός»,
«Η Προξενιά» και η περίφημη τριλογία του «Σκοτάδια ή Λαζάραγας» - «Μισόφωτα» - «φώς», που άλλα είναι γραμμένα στη νεοελληνική και άλλα στη ποντιακή διάλεκτο.
Από τα έργα του εκείνα σώθηκαν ο «Λαζάραγας», η «Προξενιά» και σκηνές από τον «Τρελό». Τα άλλα τα είχε κάψει ο συγγραφέας κάτω από το κράτος μιας στυγνής απογοήτευσης.
«Τά έργα της πρώτης περιόδου ήταν γραμμένα όλα στην καθαρεύουσα και με τη συνηθισμένη ορθογραφία, από τα οποία τα κυριότερα ήτανε:
«Επιστολές» από την Κρώμη, από την Αθήνα, από τον πόλεμο (1897), από την Πετρούπολη, μεταφράσεις από τον Ουγκώ και το Λαμαρτίνο,«Ημερολόγιο»,« Ηθογραφίες»,«Κοινωνικά ζητήματα», «Σκέψεις»,«Διηγήματα φοιτητικής ζωής»,«Νομικά».
Γλίτωσαν από τη φωτιά: «Το ματωμένο κάστρο», το «Θάμα της Ευαγγελίστριας», διηγήματα και ένα βιβλιαράκι της τσέπης με μολυβογραμμένες σημειώσεις.
Από τα έργα της δεύτερης περιόδου «Τα σκοτάδια ή ο Λαζάραγας», τα «Μισόφωτα» και η «Προξενιά» είναι τελειωμένα. «Το φως», «Η τρομπέτα της Πρωτοχρονιάς», «Οι νεόπλουτοι», «Η ζωή προστάζει», «Ζήσαμε αληθινά» έμειναν ατέλειωτα. Γλίτωσαν αντίγραφα από τον αδελφό του απ' τα «Σκοτάδια», «Τα μισόφωτα», «Η προξενιά» και άλλα έργα γραμμένα απ' τον ίδιο τον συγγραφέα.
'Απ αυτά λοιπόν τα χαλάσματα, τα κομμάτια του μαρμάρου τα καλοδουλεμένα και τις δύο - τρεις κολόνες που μείνανε, θα βγει το σχέδιο του παλατιού που φαντάστηκε ο Φωτιάδης, του ολόλαμπρου, του ατέλειωτου παλατιού...2
Ο Φωτιάδης εργάστηκε για την καθιέρωση της δημοτικής και πρώτος εκείνος χρησιμοποίησε την ποντιακή γλώσσα ως όπλο για τη διαπαιδαγώγηση των Ποντίων της Ρωσίας και την αφύπνιση των φτωχών και των κατατρεγμένων.
Ήταν ο πρώτος Πόντιος λογοτέχνης-επαναστάτης κι ένας από τους πρωτοπόρους της φιλολογίας μας. Δούλεψε σκληρά στο δρόμο και στο γραφείο και δε συναίνεσε ποτέ σε συμβιβασμούς και σε μέσες λύσεις. Ήταν με λίγα λόγια ένας σιωπηλά αναγνωρισμένος αρχηγός των Ποντίων λογοτεχνών της εποχής του κι ένα από τα φωτεινότερα ποντιακά μυαλά, που ήξερε πάντα να συνδυάζει τη θεωρία με την πράξη. Πέθανε όμως πολύ νέος (το 1909) από φυματίωση του λάρυγγα, κι ως τα τελευταία του το ένα του πόδι ήταν στην Ελλάδα και το άλλο στον Πόντο.
Έγραψε και στα ελληνικά και στα ποντιακά. Στο θέατρο όμως πρόσφερε τους πιο εύχυμους καρπούς του. Κι ανάλογη ήταν η στάση του απέναντι στα υλικά και στα εργαλεία της θεατρικής τέχνης της εποχής του. Γιατί προσπάθησε να αναμορφώσει και να τροποποιήσει τη θεατρική εικόνα και τις καθημερινές παραστάσεις κι από τη μελοδραματικότητα και την ηθογραφική αναπαράσταση να τα οδηγήσει στον ωμό ρεαλισμό και να μεταφέρει στον ποντιακό χώρο νέους ρυθμούς και νέα μέτρα και γενικά να ανανεώσει την έννοια του θεατρικού λόγου, έτσι που να γίνεται πιο παραστατικός και πιο κατανοητός από το πλατύτερο κοινό.
Κι
όπως διαπιστώνουμε, τόσο από το «Λαζάραγα» όσο κι από την «Προξενιά», ο
Φωτιάδης έδωσε μια καινούργια διάσταση σε πολλά από τα δραματικά και τα
κωμικά είδη του θεατρικού λόγου, το χιούμορ και την ειρωνεία, την
κοροϊδία και το σαρκασμό, την πολιτική και την κοινωνική σάτιρα,
προσπαθώντας να ερμηνεύσει τα κοινωνικά φαινόμενα της εποχής του και να
πολεμήσει την αδικία, την ψευτιά και την εκμετάλλευση.
" Ο πόλεμος, η επανάσταση, η απελπιστική θέση της κατώτερης τάξης και των εργατών, το σκοτάδι και η αμάθεια, η καταπίεση και η εκμετάλλευση των αδυνάτων εκ μέρους της κυβερνήσεως, του κλήρου και της πλουτοκρατίας του ενέπνευσαν την ιδέα της τριλογίας «Σκοτάδια», «Μισόφωτα», «φώς», με την οποία σχεδίαζε να ζωντανέψει πάνω στη σκηνή όλα τα σπουδαία κοινωνικά ζητήματα που απασχολούνε τα πνεύματα, να αποδείξει όλες τις πλάνες του κόσμου και ν' ανοίξει τα μάτια του λαού γκρεμίζοντας όλα τα ψεύτικα είδωλα κι ανοίγοντας το δρόμο στην αλήθεια και το φώς".3
Δεν ήταν, πιστεύουμε, ο Γιώργος Φωτιάδης άθεος όπως πολλοί το διακινδυνεύουν. Αλλά και άν ακόμα ήταν, γιατί να χλευάσει τα θεία και τα ιερά αφού δεν τα πίστευε; Τη θρησκειοκαπηλία και την πατριδοκαπηλία, φρονούμε, πως στηλίτευε, κι εκείνος ήταν ο απώτερος στόχος του. Τη θρησκειοκαπηλία που αποχαύνωνε τις μάζες, την «υψηλή εθνικοφροσύνη» που προστάτευε και προσπαθούσε να διαιωνίσει την ταξική εκμετάλλευση και τους «ιερούς πολέμους» που είχαν ως μοναδικό στόχο την αρπαγή, την υποδούλωση, την καταπίεση και το ξεπούλημα των λαών στα ξένα συμφέροντα.
Οι κοινωνικές «απελευθερωτικές» εκείνες τάσεις του Φωτιάδη, τόσο στην «Προξενιά» όσο και στο «Λαζάραγα», άλλα και στα άλλα του έργα, εξακολουθούν και σήμερα ακόμα να παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Γιατί αν αναλογιστούμε με πόση μαστοριά δούλεψε στα έργα του το θεατρικό λόγο, την έκφραση, το μύθο και την ιστορία, το συγκεκριμένο πρόσωπο και το σύμβολο, τη σάτιρα και το λυρισμό, σίγουρα θα οδηγηθούμε στο συμπέρασμα πως ο Φωτιάδης ήταν πραγματικά μια από τις κορυφαίες περιπτώσεις επινοητή και πρωτοπόρου, που οδήγησε το ποντιακό θέατρο σε δρόμους μέχρι τότε απάτητους και σε καινούργιους για την ποντιακή λογοτεχνία ορίζοντες.
«...Όταν το περιβάλλον θα καθαριστεί, όταν ξυπνήσουνε τα κοιμισμένα πνεύματα, όταν θα λείψουν τα εμπόδια και θα σπάσουν οι αλυσίδες, όταν θα σημάνει ή ώρα της κατάλυσης του ειδώλου, όταν λυθούν τα μάγια της πρόληψης και θα φωτιστούν τα μυαλά, όταν βασιλέψουν πέρα για πέρα στη σφαίρα μας η ισότητα, ή αγάπη, ή ελευθερία, τότε κι ή φυσιογνωμία του Γιώργου θα προβάλει μ' όλη της την λάμψη και τη μεγαλοπρέπεια, το έργο του θα γνωριστεί και θα ξετιμηθεί πρεπούμενα κι η φωτισμένη κι ανεπηρέαστη κριτική θα πει γι' αυτό την τελευταία της λέξη».4
Κι όταν έλεγε: «Σκοτάδια στα μυαλά του Λαζάραγα, σκοτάδια στα μυαλά της κυβέρνησης, σκοτάδια στα μυαλά των χωρικών...», πίστευε πώς κάποιοι θα τον άκουγαν και πως θα 'ρχότανε καιρός που θα γίνονταν αυτοί κήρυκες μιας νέας κοινωνικής επανάστασης, πού θα είχε ώς ηθικό περιεχόμενο το ξανάφτιαγμα ενός νέου κόσμου, σοσιαλιστικού, ενός κόσμου με καινούργιες κοινωνικές διαστάσεις.
Κι αν παλιότερα οι Λαζάραγαδες ήτανε περισσότεροι και σήμερα κάπως λιγότεροι, τούτο δέν έχει καί τόσο μεγάλη σημασία. Σημασία έχει πώς υπήρχανε, υπάρχουνε και θα υπάρχουνε Λαζαραγάδες -εκμεταλλευτές, όσο θα υπάρχουνε παράνομα συμφέροντα, όσο θα υπάρχει κοινωνική ανισότητα, όσο θα υπάρχουνε άνθρωποι πού θα εγκαταλείπονται στη μοίρα τους, όσο θα υπάρχει ομαδική τύφλωση.
Γι΄αυτό τα έργα του Γιώργου Φωτιάδη δεν είναι ξεπερασμένα, γιατί στον καιρό τους ήτανε ζωντανά και έκρυβαν αλήθειες πού και σήμερα καίνε. Και μετά έργα του εκείνα ό Φωτιάδης πέρασε κατά κάποιο προδρομικό τρόπο μέσα στον παγκόσμιο λογοτεχνικό χωροχρόνο.
Κι είχε τόσους και τόσους οραματισμούς. Και πέθανε τόσο νέος. Μόλις 37 χρόνων!
Μιχάλης Κουταλακίδης
1. Κώστα Κανονίδη (Τοπχαρά): Γεώργιος Φωτιάδης, Κριτικό σημείωμα, Ροστώβ 1933 (Συλλογή Π. Χάϊτα).
2. Γιάννη Φωτιάδη, «Στο θάνατο του Γεωργίου Φωτιάδη» (Συλλογή Πόλη Χάϊτα).
3. Γιάννη Φωτιάδη, «Στο θάνατο του Γεώργιου Φωτιάδη»
4. Γιάννη Φωτιάδη, «Στο θάνατο του Γεωργίου Φωτιάδη», ο.π.
Για το «Λαζάραγα» γράφτηκαν πολλά: «Καί όμως τον συγγραφέαν άθε, τον Φωτιάδην, πολλοί όλίγ' έξέρ'νε άσ' σ' εγγράμματους. Τον Φωτιάδην παρεγνώριτσαν οι φιλιστέροι (μικροαστοί), οι προληπτικοί, οι οπαδοί του καθεστώτος της τέχνης άσ' σήν παράδοσιν, όλ' έκείν' πού κ' έσαν ατόσον εγγράμματοι όσον εφαντάσκουσαν, τον Φωτιάδην εχτίμεσεν όσον έπρεπεν και όσον έπόρεσεν η μάζα. Οι Λαζάραγαδες αριθμούσαν άσ' εργατοχωρικούς 'ς σα πολιτείας και 'ς σα χωρία. Μίαν ακούς έναν ανταποκριτή άσ' σήν Σότσαν να λέει «άλλος Λαζάραγας», μίαν 'ς σύ Κέρτς «δεύτερος Λαζάραγας» και άλλου τρίτος, τέταρτος κλπ.
Ο Φωτιάδης έπλασεν τύπον ζωντανόν, που η μάζα έλεπ' άτον κι ατώρα. Οι Λαζάραγαδες το τζίνς άτουν κ' έβζύεν ακόμαν. Έλαξαν το πόστ'ν άτουν, άμαν ξάν εβρίουνταν ως ότου απορεί να γίνεται έκμετάλλεψη. Το καλύτερον, λοιπόν, την κριτική για τον Φωτιάδην έγραψεν άτο η μάζα.
Ο Γιώργος Φωτιάδης γεννήθηκε κάτω από τον καταγάλανο ουρανό της τραγωδομάνας Κρώμνης του Πόντου το 1872. Τέλειωσε το σχολείο του χωριού του κι ύστερα κατέβηκε στην Τραπεζούντα, κι εκεί, πότε ως εργάτης και πότε ως μαθητής, κατόρθωσε, ύστερα από πολλές στερήσεις, να τελειώσει το φροντιστήριο της Τραπεζούντας. Στη συνέχεια ήλθε στην Ελλάδα και σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1897 πήγε εθελοντής στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο και τραυματίστηκε στην ωμοπλάτη. Αργότερα πήρε και το πτυχίο της Νομικής από το Πανεπιστήμιο της Μόσχας.
Απογοητευμένος όμως από την υποκρισία των πολιτικάντηδων της εποχής, από τη βρωμιά και την απάτη των τσιφλικάδων και την καταπίεση των «δυνατών» και γενικά από την κοινωνία που υπηρετούσε, απαρνήθηκε το δικηγορικό επάγγελμα και αφιερώθηκε στη λογοτεχνία και τη συγγραφή. Κι έγραψε πολλά: μυθιστορήματα, νουβέλες, δοκίμια, κριτικές κι έκανε πολλές μεταφράσεις. Ασχολήθηκε όμως κυρίως με το θέατρο. Αξιόλογα είναι όλα του τα θεατρικά έργα:
«Η Τρουμπέτα της Πρωτοχρονιάς»,
«Ο Τρελός»,
«Η Προξενιά» και η περίφημη τριλογία του «Σκοτάδια ή Λαζάραγας» - «Μισόφωτα» - «φώς», που άλλα είναι γραμμένα στη νεοελληνική και άλλα στη ποντιακή διάλεκτο.
Από τα έργα του εκείνα σώθηκαν ο «Λαζάραγας», η «Προξενιά» και σκηνές από τον «Τρελό». Τα άλλα τα είχε κάψει ο συγγραφέας κάτω από το κράτος μιας στυγνής απογοήτευσης.
«Τά έργα της πρώτης περιόδου ήταν γραμμένα όλα στην καθαρεύουσα και με τη συνηθισμένη ορθογραφία, από τα οποία τα κυριότερα ήτανε:
«Επιστολές» από την Κρώμη, από την Αθήνα, από τον πόλεμο (1897), από την Πετρούπολη, μεταφράσεις από τον Ουγκώ και το Λαμαρτίνο,«Ημερολόγιο»,« Ηθογραφίες»,«Κοινωνικά ζητήματα», «Σκέψεις»,«Διηγήματα φοιτητικής ζωής»,«Νομικά».
Γλίτωσαν από τη φωτιά: «Το ματωμένο κάστρο», το «Θάμα της Ευαγγελίστριας», διηγήματα και ένα βιβλιαράκι της τσέπης με μολυβογραμμένες σημειώσεις.
Από τα έργα της δεύτερης περιόδου «Τα σκοτάδια ή ο Λαζάραγας», τα «Μισόφωτα» και η «Προξενιά» είναι τελειωμένα. «Το φως», «Η τρομπέτα της Πρωτοχρονιάς», «Οι νεόπλουτοι», «Η ζωή προστάζει», «Ζήσαμε αληθινά» έμειναν ατέλειωτα. Γλίτωσαν αντίγραφα από τον αδελφό του απ' τα «Σκοτάδια», «Τα μισόφωτα», «Η προξενιά» και άλλα έργα γραμμένα απ' τον ίδιο τον συγγραφέα.
'Απ αυτά λοιπόν τα χαλάσματα, τα κομμάτια του μαρμάρου τα καλοδουλεμένα και τις δύο - τρεις κολόνες που μείνανε, θα βγει το σχέδιο του παλατιού που φαντάστηκε ο Φωτιάδης, του ολόλαμπρου, του ατέλειωτου παλατιού...2
Ο Φωτιάδης εργάστηκε για την καθιέρωση της δημοτικής και πρώτος εκείνος χρησιμοποίησε την ποντιακή γλώσσα ως όπλο για τη διαπαιδαγώγηση των Ποντίων της Ρωσίας και την αφύπνιση των φτωχών και των κατατρεγμένων.
Ήταν ο πρώτος Πόντιος λογοτέχνης-επαναστάτης κι ένας από τους πρωτοπόρους της φιλολογίας μας. Δούλεψε σκληρά στο δρόμο και στο γραφείο και δε συναίνεσε ποτέ σε συμβιβασμούς και σε μέσες λύσεις. Ήταν με λίγα λόγια ένας σιωπηλά αναγνωρισμένος αρχηγός των Ποντίων λογοτεχνών της εποχής του κι ένα από τα φωτεινότερα ποντιακά μυαλά, που ήξερε πάντα να συνδυάζει τη θεωρία με την πράξη. Πέθανε όμως πολύ νέος (το 1909) από φυματίωση του λάρυγγα, κι ως τα τελευταία του το ένα του πόδι ήταν στην Ελλάδα και το άλλο στον Πόντο.
Έγραψε και στα ελληνικά και στα ποντιακά. Στο θέατρο όμως πρόσφερε τους πιο εύχυμους καρπούς του. Κι ανάλογη ήταν η στάση του απέναντι στα υλικά και στα εργαλεία της θεατρικής τέχνης της εποχής του. Γιατί προσπάθησε να αναμορφώσει και να τροποποιήσει τη θεατρική εικόνα και τις καθημερινές παραστάσεις κι από τη μελοδραματικότητα και την ηθογραφική αναπαράσταση να τα οδηγήσει στον ωμό ρεαλισμό και να μεταφέρει στον ποντιακό χώρο νέους ρυθμούς και νέα μέτρα και γενικά να ανανεώσει την έννοια του θεατρικού λόγου, έτσι που να γίνεται πιο παραστατικός και πιο κατανοητός από το πλατύτερο κοινό.
 |
| "Προξενιά" στο θέατρο "ΡΕΞ" το 1954 σκηνοθεσία Πόλη Χάϊτα |
" Ο πόλεμος, η επανάσταση, η απελπιστική θέση της κατώτερης τάξης και των εργατών, το σκοτάδι και η αμάθεια, η καταπίεση και η εκμετάλλευση των αδυνάτων εκ μέρους της κυβερνήσεως, του κλήρου και της πλουτοκρατίας του ενέπνευσαν την ιδέα της τριλογίας «Σκοτάδια», «Μισόφωτα», «φώς», με την οποία σχεδίαζε να ζωντανέψει πάνω στη σκηνή όλα τα σπουδαία κοινωνικά ζητήματα που απασχολούνε τα πνεύματα, να αποδείξει όλες τις πλάνες του κόσμου και ν' ανοίξει τα μάτια του λαού γκρεμίζοντας όλα τα ψεύτικα είδωλα κι ανοίγοντας το δρόμο στην αλήθεια και το φώς".3
Δεν ήταν, πιστεύουμε, ο Γιώργος Φωτιάδης άθεος όπως πολλοί το διακινδυνεύουν. Αλλά και άν ακόμα ήταν, γιατί να χλευάσει τα θεία και τα ιερά αφού δεν τα πίστευε; Τη θρησκειοκαπηλία και την πατριδοκαπηλία, φρονούμε, πως στηλίτευε, κι εκείνος ήταν ο απώτερος στόχος του. Τη θρησκειοκαπηλία που αποχαύνωνε τις μάζες, την «υψηλή εθνικοφροσύνη» που προστάτευε και προσπαθούσε να διαιωνίσει την ταξική εκμετάλλευση και τους «ιερούς πολέμους» που είχαν ως μοναδικό στόχο την αρπαγή, την υποδούλωση, την καταπίεση και το ξεπούλημα των λαών στα ξένα συμφέροντα.
Οι κοινωνικές «απελευθερωτικές» εκείνες τάσεις του Φωτιάδη, τόσο στην «Προξενιά» όσο και στο «Λαζάραγα», άλλα και στα άλλα του έργα, εξακολουθούν και σήμερα ακόμα να παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Γιατί αν αναλογιστούμε με πόση μαστοριά δούλεψε στα έργα του το θεατρικό λόγο, την έκφραση, το μύθο και την ιστορία, το συγκεκριμένο πρόσωπο και το σύμβολο, τη σάτιρα και το λυρισμό, σίγουρα θα οδηγηθούμε στο συμπέρασμα πως ο Φωτιάδης ήταν πραγματικά μια από τις κορυφαίες περιπτώσεις επινοητή και πρωτοπόρου, που οδήγησε το ποντιακό θέατρο σε δρόμους μέχρι τότε απάτητους και σε καινούργιους για την ποντιακή λογοτεχνία ορίζοντες.
«...Όταν το περιβάλλον θα καθαριστεί, όταν ξυπνήσουνε τα κοιμισμένα πνεύματα, όταν θα λείψουν τα εμπόδια και θα σπάσουν οι αλυσίδες, όταν θα σημάνει ή ώρα της κατάλυσης του ειδώλου, όταν λυθούν τα μάγια της πρόληψης και θα φωτιστούν τα μυαλά, όταν βασιλέψουν πέρα για πέρα στη σφαίρα μας η ισότητα, ή αγάπη, ή ελευθερία, τότε κι ή φυσιογνωμία του Γιώργου θα προβάλει μ' όλη της την λάμψη και τη μεγαλοπρέπεια, το έργο του θα γνωριστεί και θα ξετιμηθεί πρεπούμενα κι η φωτισμένη κι ανεπηρέαστη κριτική θα πει γι' αυτό την τελευταία της λέξη».4
Κι όταν έλεγε: «Σκοτάδια στα μυαλά του Λαζάραγα, σκοτάδια στα μυαλά της κυβέρνησης, σκοτάδια στα μυαλά των χωρικών...», πίστευε πώς κάποιοι θα τον άκουγαν και πως θα 'ρχότανε καιρός που θα γίνονταν αυτοί κήρυκες μιας νέας κοινωνικής επανάστασης, πού θα είχε ώς ηθικό περιεχόμενο το ξανάφτιαγμα ενός νέου κόσμου, σοσιαλιστικού, ενός κόσμου με καινούργιες κοινωνικές διαστάσεις.
Κι αν παλιότερα οι Λαζάραγαδες ήτανε περισσότεροι και σήμερα κάπως λιγότεροι, τούτο δέν έχει καί τόσο μεγάλη σημασία. Σημασία έχει πώς υπήρχανε, υπάρχουνε και θα υπάρχουνε Λαζαραγάδες -εκμεταλλευτές, όσο θα υπάρχουνε παράνομα συμφέροντα, όσο θα υπάρχει κοινωνική ανισότητα, όσο θα υπάρχουνε άνθρωποι πού θα εγκαταλείπονται στη μοίρα τους, όσο θα υπάρχει ομαδική τύφλωση.
Γι΄αυτό τα έργα του Γιώργου Φωτιάδη δεν είναι ξεπερασμένα, γιατί στον καιρό τους ήτανε ζωντανά και έκρυβαν αλήθειες πού και σήμερα καίνε. Και μετά έργα του εκείνα ό Φωτιάδης πέρασε κατά κάποιο προδρομικό τρόπο μέσα στον παγκόσμιο λογοτεχνικό χωροχρόνο.
Κι είχε τόσους και τόσους οραματισμούς. Και πέθανε τόσο νέος. Μόλις 37 χρόνων!
Μιχάλης Κουταλακίδης
1. Κώστα Κανονίδη (Τοπχαρά): Γεώργιος Φωτιάδης, Κριτικό σημείωμα, Ροστώβ 1933 (Συλλογή Π. Χάϊτα).
2. Γιάννη Φωτιάδη, «Στο θάνατο του Γεωργίου Φωτιάδη» (Συλλογή Πόλη Χάϊτα).
3. Γιάννη Φωτιάδη, «Στο θάνατο του Γεώργιου Φωτιάδη»
4. Γιάννη Φωτιάδη, «Στο θάνατο του Γεωργίου Φωτιάδη», ο.π.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου