"To κοινωνικόν μας ζήτημα"

Ο Πόντιος στοχαστής Γεώργιος Σκληρός— Κωνσταντινίδης έγραφε - εκτός των πολλών άλ­λων - το 1907, τη μελέτη «Το Κοινωνικόν μας Ζήτημα», στην εισαγωγή της οποίας αναφέρει τα εξής:

Αν υπάρχει πράγμα, εις το οποίον όλοι οι έλ­ληνες είμεθα σύμφωνοι, είναι η κακή κατάστασις της πατρίδος μας.

Σκληρός - Δελμούζος - Παπανικολάου

Νέοι και γέροντες με μια φωνή ομολογούν την αθλίαν κατάστασιν του επισήμου κράτους, πολλοί δε ήρχισαν να συναισθάνωνται, ότι και αυτή η κοινωνία μας πάσχει από χρονίαν και ανίατον σχεδόν ασθένειαν.

Έως εδώ ομοφωνία πρωτοφανής! Άμα όμως έλθωμεν εις την εξήγησιν της καταστά­σεως αυτής βλέπομεν μίαν σύγχυσιν γνωμών, μίαν διαφωνίαν τρομακτικήν:

Οι περισσότεροι κατηγορούν το πολίτευμα, ως την μόνην αιτίαν της ελεεινής καταστάσεως, άλλοι την φιλοδοξίαν και αθλιότητα των πολιτικών μας, τρίτοι την συναλλαγήν, τέταρτοι την δυναστείαν, πέμπτοι την γλώσσαν και το εκπαιδευτικόν σύστημα, έκτοι την διαφθοράν του τύπου, έβδομοι την έλλειψιν εθνικού πνεύματος κτλ. κτλ.

Όλαι αυταί αι εξηγήσεις, αν και τόσον διάφοροι αναμεταξύ των, έχουν όμως κάτι τι το κοινόν, πάσχουν από ένα και το αυτό ελάττωμα, το οποίον τας φέρνει εις τον ίδιον εσφαλμένον παρονομαστήν! 

Όλαι αυταί αι εξηγήσεις μάς δεικνύουν τα διάφο­ρα μόνον συμπτώματα της ασθενείας του έθνους, χωρίς να μας εξηγήσουν την αιτίαν αυτής· μας δίδουν δηλαδή αποτέλεσμα και όχι αιτίαν. Καθένας από τους κριτικούς παίρνει ένα μόνον ή μερικά συμπτώματα, τα οποία δι' αυτόν ή εκείνον τον λόγον του κάμνουν μεγαλυτέραν εντύπωσιν, και παραβλέπει τα επί­λοιπα, προ πάντων δε ούτε καν υποπτεύεται ότι όλα αυτά είναι απλά μόνον συμπτώματα και ότι την γενικήν αιτίαν της ασθε­νείας πρέπει να την ζητήση πολύ βαθύτερα. 
Αν ευρίσκετο η γενική αιτία του κακού και εθεραπεύετο, όλα αυτά τα συμπτώ­ματα ολίγον κατ' ολίγον θα εξαφανίζοντο, διότι θα εχάνετο και η αιτία η παράγουσα η υποστηρίζουσα αυτά.

Το πολίτευμα θα μας εφαίνετο καλόν, οι πολιτικοί μας θα εγίνοντο άνθρωποι της δουλειάς, η συναλλαγή θα περιωρίζετο εις το ανθρωπίνως δυνατόν, περί δυναστείας ούτε λόγος θα εγίνετο πλέον, η γλώσσα και το εκπαιδευτικόν σύστημα θα εδιορθώνοντο, ο τύπος θα εγίνετο σοβαρώτερος, η αναρχία θα έπαυε και εν γένει θα αποκτούσαμεν ισχυρούς χαρακτήρας και φανατικάς πεποιθήσεις. Αυτό ήδη συνέβη εις τα λοιπά έθνη και δια τούτο ζουν και αναπτύσσονται ομαλώς.

Αν ο εγκέφαλος μας δεν ήτο στρεβλωμένος από ψέμματα, τόσον ανίκανος να γυρεύη και να βρίσκη παντού φυσικάς αιτίας, θα ήρχετο και σε κανενός το κεφάλι η απλή ιδέα να ζητήση και να μάθη τι λογικήν μετεχειρίσθησαν τα έθνη δια να λύσουν τα κοι­νωνικά των προβλήματα και τότε θα εμάνθανε ότι υπάρχουν μερικοί κοινωνικοί νόμοι γενικοί και αναπόφευκτοι δι' όλους, τους οποίους αν εφήρμοζε κατόπιν στην Ελλάδα θα έλυεν ευκό­λως το κοινωνικόν μας πρόβλημα, απαράλλακτα όπως έκαμαν τα άλλα έθνη δια τον εαυτόν τους.

 Αντί να κάμωμε το απλούστατον αυτό πράγμα, είχαμε την αφέλειαν να νομίζωμεν ότι δια την Ελλάδα κοινωνικοί νόμοι δεν εγράφησαν και ότι έξω από τας μεγάλας λέξεις που φωνάζωμεν καθημέραν άλλο τι όχι μόνον δεν υπάρχει, αλλ' ούτε είναι δυνατόν να υπάρχη. Η πραγματικότης μας εξεδικήθη τρομερά!

Γεώργιος Σκληρός
(1878-1919), καταγόταν από την Τραπεζούντα. Σπούδασε ιατρική και κοινωνιολογία και εργά­στηκε ως γιατρός στο Κάιρο της Αιγύπτου. Ήταν σοσιαλιστής, οπα­δός των απόψεων του Ρώσου θεωρητικού Γεωργίου Πλεχάνωφ.