Ο ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ: ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Λέγοντας Ποντιακός Ελληνισμός, δεν κάνουμε καμία ιδεολογική διαίρεση του Ελληνισμού σε κάποιες διαμορφοποιημένες μεταξύ τους ομάδες - κοινωνίες.

 Εννο­ούμε σαφώς ένα κομμάτι του ενιαίου και αδιαίρετου Ελληνισμού, τους ομόαιμους Έλληνες που κατάγονται από τον Πόντο.

Αν γίνεται ιδιαίτερη αναφορά σ' αυτό το κομμάτι του Ελληνισμού σήμερα, ο λόγος είναι πολύ απλός: για να θυμηθούμε και να σκεφτούμε.

Για να θυμηθούμε ποιοι είμαστε, που βρισκόμασταν και που βρισκό­μαστε. Για να σκεφτούμε ποιόν προορισμό έχουμε και πώς θα τον πετύχουμε. Πολύ σωστά λέχθηκε, και από τις πρώτες πανηγυρικές ώρες του συνεδρίου μας ακού­στηκε, πως λαός χωρίς μνήμη είναι καταδικασμένος - σαν το άτομο που παθαίνει αμνησία - να χαθεί· αναφέρθηκαν δε και παραδείγματα.

Στον Πόντο δεν υπήρχε ο θεσμός της καταπίεσης από τους λεγόμενους «Γκοτσαμπάσηδες», όπως συνέβαινε αυτό με άλλα μέρη της Βαλκανικής και κυρίως στη νότια Ελλάδα.

Το σύνθημα «Τι Μπραήμης τι Ζαΐμης» δεν συναντάται στον Πό­ντο. Όμως, οι πληρωμένοι κονδυλοφόροι ενσυνείδητα αγνοούν την ιστορία και την πραγματικότητα και τρέφουν με ψεύτικες ιστορικές παρουσιάσεις τις γενιές μας.

Στον Πόντο, η μερίδα εκείνη που καταπίεζε τους χριστιανούς μαζί με τους Τούρ­κους ήταν οι νεοφώτιστοι στον ισλαμισμό, δηλαδή οι εξισλαμισθέντες Έλληνες ή και οι εξισλαμισθέντες από άλλες φυλές.

Κάτω από τη στυγνή καταπίεση, η μείω­ση του ελληνισμού ήταν αισθητή και υπήρχε κίνδυνος αφανισμού του. Μόνον η δύναμη της φυλής κράτησε το γένος σε αισθητά υπαρκτά όρια. Αν μετρήσουμε τη συμβολή στους αγώνες του έθνους με θυσίες, τότε οι μεγαλύτερες σφαγές στον πιο μαζικό σε όγκο ελληνισμό έγιναν στον Πόντο και στην Ιωνία.

Μόνον στα χρόνια του απελευθερωτικού αγώνα (1821), οι σφαγές εδώ φτάνουν τις 300.000, ενώ στη νότια Ελλάδα το τίμημα σε αίμα δεν ξεπερνά τις δεκάδες χι­λιάδες.

Ο θεσμός του «Ακρίτα πολεμιστή» και η προέλευση των «ακριτικών ασμάτων» πρέπει να αναζητηθούν στους τόπους των αγώνων των Ακριτών, όπου αναμφίβολα διαπλάστηκαν οι πρώτες τοπικές παραδόσεις.

 Τα ακριτικά τραγούδια αφθονούν στον Πόντο και διατηρούν αναλλοίωτο τον αρχικό τους τύπο, ενώ βλέπουμε να αλλοιώ­νεται και παραφθείρεται με τις διάφορες παραλλαγές στις άλλες ελληνικές περιοχές.

Ακριτικά άσματα και μάλιστα σε μεγάλο αριθμό παρατηρούνται και στην Καππαδο­κία. Αυτό επειδή η Καππαδοκία είναι ο τόπος όπου γίνονται οι σκηνές και τα γεγο­νότα που αναφέρονται στα τραγούδια αυτά και όπου εδώ ο αγώνας του ελληνισμού προς τον μουσουλμανισμό ήταν σκληρός, επίμονος και μακροχρόνιος. Πιθανότατα, πρώτη κοιτίδα των ασμάτων αυτών ήταν η Καππαδοκία.

Τα «ακριτικά έπη» βρίσκονται στα σπλάχνα του Ελληνισμού του Πόντου. Βέ­βαια, υπάρχουν και αλλού έπη ακριτικά, όπως στη Μικρά Ασία, στην Κύπρο και αλλού. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι το αρχαιότερο και το πιο γνήσιο χειρόγραφο, που ανάγεται στα χρόνια πριν από την άλωση της Τραπεζούντας, σωζόταν μέχρι το 1880 στο μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά.

Τότε αφαιρέθηκε από τον ιστορικό Σάββα Ιωαννίδη και δόθηκε στη βιβλιοθήκη του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας. Ίσως χάθη­κε από τις λεηλασίες του όχλου, αλλά ίσως σώζεται στις βιβλιοθήκες της Άγκυρας, όπου μεταφέρθηκαν τα βιβλία των μονών και του Φροντιστηρίου.

Ο μυθικός θρύλος του Ακρίτα γεννήθηκε στον Πόντο και διατηρήθηκε μέχρι τα τελευταία χρόνια του ελληνισμού. Κυρίως στην Κρώμνη υφίσταται το επώνυμο Ακρίτας μέχρι τις μέρες μας.

Εισήγηση του Ιωάννη Ταρνανίδη στο Α’ Παγκόσμιο συνέδριο του Ποντιακου Ελληνισμού το καλοκαίρι του 1985 στη θεσσαλονικη.