Στην αίθουσα της Εταιρείας των Φίλων του Λαού (Ευριπίδου 12) μίλησε στις 16/3/82, ο γνώριμος και συμπαθής σε όλους τους Ποντίους και τον πολιτικό κόσμο Ισαάκ Λαυρεντίδης, βουλευτής Σερρών και τ. Αντιπρόεδρος της Βουλής με θέμα «η Ποντιακή διάλεκτος».
Η αίθουσα ήταν κατάμεστη από εκλεκτό ακροατήριο. επιστήμονες και άλλων ασχολιών ανθρώπους, που έτρεξαν ν’ ακούσουν τον διακεκριμένο ομιλητή σε μια του ομιλία ιστορικού και γλωσσικού ενδιαφέροντος.
Τον ομιλητή παρουσίασε ο Γεν. Γραμματέας της Νέας Φιλικής Εταιρείας κ. Οικονομάκος. που τόνισε ότι από τα παιδικά του χρόνια συνεκινείτο με τη λέξη «Θάλασσα» που αναφώνησαν οι Μύριοι, όταν αντίκρισαν τον Εύξεινο Πόντο. Την ίδιο συγκίνηση νιώθει και σήμερα, παρουσιάζοντας τον εκπρόσωπο της ποντιακής γης, μια μορφή συμπαθητική, έναν άνθρωπο αξιόλογο πού άπλωσε το ενδιαφέρον του και σε εθνικά ζητήματα, όπως το ζήτημα της γλώσσας.
Ανεβαίνοντας στο βήμα ο κ. Λαυρεντίδης ζήτησε συγνώμη, γιατί μπήκε σε άλλα χώματα, καταπάτησε ξένα οικόπεδα (φιλολογίας - γλωσσολογίας), ενώ αυτός είναι θεράπων της Θέμιδας.
Με μεγάλη ευφράδεια και δεξιοτεχνία, αλλά και με χιούμορ μίλησε για την ιστορία της ποντιακής διαλέκτου, που απλωνόταν από την Ινέπολη (Δυτικός Πόντος) μέχρι τη Χόπα (όπου η Αρχαία Αθήνα και τα σημερινά σύνορα της Ρωσίας, Ανατολικός Πόντος), διαλέκτου την οποία ομιλεί και σήμερα με περισσή υπερηφάνεια, σαν μητρική του γλώσσα, γιατί τον ενθουσιάζει για την καθαρότητα, την ακριβολογία της, το ανόθευτο και το γνήσιο και τους ευχάριστους ιδιωματισμούς της.
Σύμφωνα με το γλωσσολόγο Γ. Χατζηδάκη, τον Πόντιο Δημοσθένη Οικονομίδη και άλλους, η ποντιακή διάλεκτος είναι παιδί της αρχαίας ιωνικής διαλέκτου, επειδή μιλιόταν σε χώρους που ίδρυσε η Μίλητος (Σινώπη - Τραπεζούντα -Κερασούντα, Κοτύωρα κλπ.). Αποθυσαύρισε και διατηρεί μεγάλο πλήθος αρχαίων λέξεων όπως λέγονταν παλαιά και διατηρεί πολλούς αναλογικούς σχηματισμούς (ο κρύος - ο ψύχος, το βράδυ - η βραδή). Το 1 /3 των λέξεων μιας γλώσσας παρατήρησαν οι γλωσσολόγοι ότι είναι ξενικές. Και η ποντιακή διάλεκτος έχει τον κορμό της ιωνικής, με πρόσθετα στοιχεία της νεοαττικής (των Ελληνιστικών χρόνων - των μετά τον Αλέξανδρο). Αργότερα πήρε από τη λατινική, ως υποτελής στους Ρωμαίους, λέξεις στρατιωτικές: φοσίζω -φουρκίζω - κουμουλιάζω - φουμίζω κλπ., ύστερα τουρκο-αραβοπερσικές, με την υποταγή μας στους Τούρκους, και έπειτα δέχθηκε και την επίδραση της ρωσικής (σε λέξεις κυρίως της κουζίνας).
Αρκετές και ποικίλες είναι οι ιδιορρυθμίες της. Διατηρεί το βραχύ ε αντί του μακρού η (η νύφε - νύφη, το πεγάδ' πηγάδι, ο χέρος - χήρος, η χέρα - χηρα) όπου το χ προφέρεται σαν γαλλικό ch (χαίρουμαι - chαίρουμαι). Τo αρνητικό μόριο δεν συναντάται, όχι στην άρνηση, αλλά σαν αντωνυμία (δεν είπες; είπες κάτι τι;). Η λέξη τιδέν = ουδέν. Το αρνητικό μόριο όχι έχει ως ου - ούχ - ούκ - κι - (κι θέλω - 'κ εξέρω). Το ν ως εμφωνικό διατηρείται στο τέλος της λέξεως: Καρφίν - παιδίν - ψωμίν, όπως στην κυπριακή και της Χίου.
Δείγματα ορθοέπειας. Ο λόγος του τρανού και η βούκα του μικρού, τη κοιμηστέα το φαΐν φύλαξον και τη φουμιστέα φά. Η φράση τάξε με αποδίδεται: έρθα να στιχαριάζω-σε (να σου αραδιάσω σαν σε στίχους - να σε χαροποιήσω). Το λόγο σ' με το μέλ’ έκοψα. Δέβα σο καλόν, ρίζα - μ’, το ποδάρι - σ' να μη κρούει σο λιθάρ (επί χειρών άρούσι σε, μήποτε προσκόψης προς λίθον τον πόδα σου - ψαλμός 90ός).
Δείγματα ακριβολογίας. Για τη γυναίκα όταν παντρεύεται λέμε σωστά παντρέφτηκε, δηλ. μπήκε κάτω από τον άντρα, και ανοηταίνουμε λέγοντας ότι και ο άντρας παντρεύεται. Το σωστό μας το διδάσκει η ποντιακή διάλεκτος: ο άντρας γυναικίζει (= παίρνει γυναίκα), ενώ η γυναίκα αντρίζει (=παίρνει άντρα).
Δεν υπάρχει ελληνική λέξη να αντικαταστήσει τη λέξη κουνιάδος; Ας την πάρουμε από την ποντιακή διάλεκτο: αντράδελφος.
Πάρτε τις λέξεις: γαλενίζω = ηρεμώ, φέρνω τη γαλήνη, ήλαινίζω = κάνω έναν να κλαίει, χαρεντίζω = δίνω χαρά σε κάποια, και κοιτάξτε τι ομορφιά αναδύουν!
Πιστεύεται ότι η ποντιακή διάλεκτος θα διατηρηθεί επί πολύ ακόμη με μικροεπιδράσεις, εφόσον υπάρχουν αμιγείς ποντιακοί οικισμοί στην Ελλάδα και περισσότεροι στη Ρωσία, όπου ομιλείται με κάποιο φανατισμό. Αλλά και στη Μακεδονία θα διατηρηθεί επί πολύ, όπως απόδειξαν τα 60 χρόνια από τη μετοικεσία μας. Και τούτο γιατί τότε μόνο χάνεται η γλώσσα, όταν χαθεί ο λαός. .
Σε διαλεκτικό συνέδριο συνεστήθη επίσημα η διατήρηση της ποντιακής διαλέκτου για το όφελος της επιστήμης.
Και ο ομιλητής τέλειωσε λέγοντας: «Πουθενά δεν βρήκα οι δούλοι να παρηγορούν άγιους και να που το βλέπουμε στο δημοτικό ποντιακό τραγούδι, που αναφέρεται στο πάρσιμο της Τραπεζούντας (1461), όπου ο Άγιος Ιωάννης κλαίει απαρηγόρητος και ο δούλος, ο ραγιάς, ο Έλληνας του Πόντου τον παραμυθεί, τον παρηγορεί:
Μην κλαίς, μην κλαίς, Αγιάννε μου, και δερνοκοπισκάσαι,
η Ρωμανία κι αν πέρασεν ανθεί και φέρει κι άλλο.
Αθανάσιου Κ. Ασιατίδη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου