Ποντιακός Καζαμίας

ΤΑ ΜΗΝΑΣ

Καλαντάρ'τς (Γενάρης)

Καλαντάρ'τς και Νέον Έτος, άμον πάντα και οφέτος.

Έρθαν, αρνί μ' τα Κάλαντα, έρθεν ο Καλαντάρης, 
μενώ σε και αν 'κί έρχεσαι, να έρται το χαπάρι σ'.

Κούντουρος (Φλεβάρης)

Ο Κούντουρον, ο κούτσουρον, ο ουραδοκομμένον. 

Εξέβεν και ο Καλαντάρ'τς σον Κούντουρον θα πάμε, 
αρνί μ' αν 'κι θα έρχεσαι, ασό μεράκ' θα χάμαι.

Μάρ'τς (Μάρτης)

O Μάρ'τς έρται και διαβαίν', αλλ'τς παγών' καί άλλ'τς χουλαίν'.

Εδέβεν πλάν' ο Κούντουρον, τη Μάρτ' τ' ωτία εφάνθαν, 
τα χιόνια όλια ελύγανε κι ασά ραχία εχάθαν.

Απρίλ'τς (Απρίλης)

«Απρίλ'τς φέρ' τα χελιδόνια, κελαηδούν και λύν' τα χιόνια».

Έρθεν Απρίλ'τς με το καλόν, έγκεν τα πρασινάδας,
 ξενιτεύνε οι παντρεμέν', κλαινίζνε τοι νυφάδας.

Καλομηνάς (Μάης)

Έρθεν ο Καλομηνας, πία γάλαν, αν πεινάς.

Όνταν έρτ' ο Καλομηνάς, φύτρωνε τα χορτάρια,
 ντ' έμορφα επρασίντσανε τα τσόλια τα παρχάρια.



Κερασινός (Ιούνης)

Τη Κερασουνού ο ήλον κοκκινίει σε άμον μήλον.

Έρθεν και ο Κερασινόν, θα γίνταν τα κεράσια,

παιδάντ', πολλά μη τρώτε άτα, έρχουζνε απάν' σην ράχιαν.

ΙΟΥΛΗΣ

Χορτοθέρ'τς (Ιούλης)

Έρθεν και ο Χορτοθέρ'τς, έπαρ' το καγάν σο χέρ'τ'ς.

Έρθεν αρνί μ' ο Χορτοθέρ'τς, για επαρ' το καγάνι σ', 
έλα σο χωράφ' εύρια με, ας έεις Θεόν απάν'ισ'.

Αλωνάρ'τς (Αύγουστος)

Ο Αύγουστον αλωνίζ', τ' οικοκύρ'τς χαρεντερίζ'.

Επάτεσα σον Αύγουστον και ση χιονί' την άκραν,
 κατάραν έχω ασόν Θεόν, να μη στεγνών' τα δάκρυα μ'.

Σταυρίτες (Σεπτέμβρης)

Ο Σταυρίτες ρούζ' τα φύλλα και ξεραίντανε τα ξύλα. 

Σταυρίτα ετοιμάουνταν οι ξενιτιάρ' να φεύνε 
και πριν να ξενιτεύκουνταν, κορίτσια φυγαδεύνε.

Τρυγομηνάς (Όκτώβρης)

Έρθεν ο Τρυγομηνάς, εύκαιρον τ' αμπάρ'τς; Πεινάς!

Τρυγομηνά χειμός καιρός και χιόνια τα ραχία, 
ασά παρχάρια έφυγαν κι εκλώσταν σά χωρία.

Καρς (Χειμώνας)

Άεργίτες (Νοέμβρης)

Αεργίτες μουρδουλίζ', σο ραχίν ανθρώπ'ς φουρκίζ'.

 Κρυάδας και χιόνια πολλά έγκεμας Αεργίτες, σον κρύον π' εφτάει σεβταλούκ, θα εν πολλά τεχνίτες.

Χριστιανάρ'τς (Δεκέμβρης)

Χριστιανάρ'τς φέρ' τον κρύον, σαν εκείνον π' έχ' το βίον.

Έρθαμε σον Χριστιανάρ', ο Χριστόν εγεννέθεν,
 τα μήνας γίνταν δώδεκα, ο χρόνος πα ετελέθεν.

                                                      ***

χαπάρι = είδηση (εδώ  κακή είδηση).

χουλαίν' = θερμαίνει, ζεσταίνει.

ωτία = αυτιά (μεταφ. άκρες, σημάδια).

τσιόλια = έρημα (μτφ. όμορφα).

ράχια = πλάτη, υποστήριξη από ισχυρό πρόσωπο (μεταφορ.)

χαρεντερίζ' = δίνει χαρά, ικανοποιεί.

χειμός = χειμώνας, χειμωνιάτικος, μουρδουλίζ' - αντηχεί υπόκωφα.

σεβταλούκ = έρωτας.

βίον = πολλά κατοικίδια ζώα, κινητή και ακίνητη περιουσία.




Στάθης Ευσταθιάδης