Επισκέψεις στη Σαντα

1.Το καλοκαίρι του 1909 ο τότε Πρόξενος της Αγγλίας στην Τρα­πεζούντα με πολυπληθή τιμητική συνοδεία και με Τούρκους χω­ροφύλακες επισκέφθηκε κατά την 15 Αυγούστου το μοναστήρι της Παναγίας Σουμελάς.
Την παραμονή της γιορτής φάνηκαν α­πό το αντικρυνό βουνό "Καταρράχτες" πολλές εκατοντάδες γυ­ναικόπαιδα των Σανταίων μαζί με 50 οπλοφόρους, οι οποίοι μό­λις αντίκρυσαν το μοναστήρι ρίξανε μαζικές ντουφεκιές σε ένδει­ξη χαράς για την γιορτή της Παναγίας.
Ο πρόξενος μόλις άκουσε τις τουφεκιές φοβήθηκε, μα τον καθησύχασαν οι πα­τέρες του Μοναστηριού λέγοντας του ότι έρχονται σε προσκύνημα τα παλικάρια της Σάντας, τα οποία από αιώνες με πυροβολισμούς εκδηλώνουν την χαρά τους για τη μεγάλη αυτή γιορτή της χριστιανοσύνης.
Την επαύριο 15 Αυγούστου οι προσκυνητές και προ παντός οι Σανταίοι μετά την απόλυση της εκκλησίας στήσανε χορούς και γλεντήσανε όλη τη μέρα στην πλατεία και το πρωί της 16ης ο Πρόξενος ενθουσια­σμένος από τη λεβεντιά των Σανταίων ζήτησε να επι­σκεφθεί την Σάντα. Οι Σανταίοι άλλο που δεν ήθελαν.
Όλο εκείνο το πλήθος των γυναικόπαιδων μαζί με τους οπλοφόρους συνόδεψε τον Πρόξενο στη Σάντα, στο μετα­ξύ όμως ειδοποιήθηκαν τα χωριά πως έρχεται ο Άγγλος Πρόξε­νος και ανέβηκε στα Κρεπέγαδα ο μισός πληθυσμός της Σάντας για να τον υποδεχθεί.
Εκεί στα Κρεπέγαδα μόλις πλησίασε ο Πρό­ξενος βρόντησαν προς τιμή του μαζικές ντουφεκιές.
 Ο Πρόξενος με όλη αυτή τη συνοδεία κατέβαινε πεζός στη Σάντα. Όταν σταμά­τησε στη θέση Ασιερόνια έμεινε κατάπληκτος μπροστά στο πα­νόραμα όλων των χωριών της Σάντας. Κατέβηκε στο Ισχανάντων, όπου είδε δρόμους στρωμένους με λουλούδια και τους μαθητές των σχολείων χαιρετώντας τον μπροστά στην είσοδο του σχολεί­ου.
Φιλοξενήθηκε την πρώτη βραδιά στο Ισχανάντων και την άλ­λη μέρα επεσκέφθηκε όλα τα χωριά της Σαντάς, τα οποία του ε­πεφύλαξαν θερμή υποδοχή- όταν έφυγε τον ξεπροβόδισαν οι ο­πλοφόροι της Σάντας με πολλές τιμές. Ο πρόξενος έμεινε κατεν­θουσιασμένος από την φιλοξενία και την λεβεντιά των Σανταίων και ονόμασε την Σάντα "Το Σούλι του Ευξείνου".

                                           Αγιος Κωνσταντινος -Ζουρνατσιάντων

2. Για την επίσκεψη του Άγγλου αρχαιολόγου Ντόκινς καθηγητή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης στη Σάντα κατά τις παραμονές του Α' Παγκόσμιου πολέμου έγραψε ο Νικόλαος Τοπαλίδης στο 86 - 87 τεύχος της "Ποντιακής Εστίας" τα παρακάτω...
Ο Άγγλος καθηγητής Ντόκινς αφού επισκέφθηκε διάφορα μέρη του Πόντου κατέληξε και στη Σάντα. Διέμενε στην ενορία Πιστοφάντων, αλλά φοβερός πεζοπόρος και ακούραστος όπως ήταν, περιερχόταν σχεδόν κάθε μέρα πεζός όλα τα χωριά της Σάντας και παρακαλούσε, με φορτικότητα, μπορούσε να πει κανείς, ό­λους να του διηγηθούν παραμύθια στην Ποντιακή γλώσσα.
Οι δάσκαλοι, οι απόφοιτοι και οι άλλοι μαθητές του Γυμνασίου προ­θυμοποιούνταν να τον ικανοποιήσουν και να τον εξυπηρετήσουν από την πλευρά αυτή. Δεν περιοριζόταν μόνο στην αφήγηση του παραμυθιού, αλλά προέβαινε και στη γραφή του, και εν συνεχεί­α στην γραφή και της ερμηνείας των λέξεων.
Η δουλειά αυτή γι­νόταν συνεχώς, χωρίς διακοπή, χωρίς κούραση. Ιδιαίτερα θαύμασα την ψυχραιμία και την αυτοθυσία του για την επιστήμη. Όταν κηρύχθηκε ο πόλεμος, ήταν ολοφάνερο ότι η Τουρκία θα ήταν στην αντίθετη παράταξη της Αγγλίας, και ενώ ε­μείς ανησυχούσαμε για την κατάσταση, αυτός που ως Άγγλος έ­παιζε πραγματικά το κεφάλι του στα βάθη της Τουρκίας, ήταν α­τάραχος.
 

                                                   Ισχανάντων- Πινιατάντων- Τερζάντων

Καθόλου δεν χάλασε την τακτική και την όρεξη του, σαν να μη συνέβαινε τίποτα και να μη διέτρεχε κανένα κίνδυνο. Συνέ­χιζε κάθε μέρα την περιοδεία του στα χωριά, και μόνο την τελευ­ταία στιγμή, όταν ειδοποιήθηκε από τον Εγγλέζο Πρόξενο της Τραπεζούντας, μόλις πρόλαβε να φύγει. Μερικά από τα παρα­μύθια του Ντόκινς έχουν δημοσιευθεί στο "Αρχείο Πόντου".


3.Το καλοκαίρι του 1911 επισκέφθηκε την Σάντα κάποιος Αρχι­μανδρίτης, Πατριαρχικός εκπρόσωπος. Η υποδοχή που του έ­καμε η Σάντα ήταν αποθεωτική. Πολύ κόσμος και πολλοί οπλοφό­ροι της Σάντας τον συνόδεψαν από τα σύνορα Σάντας έως το Ι­σχανάντων, όπου στην εκκλησία της Αγίας Κυριακής εψάλει δο­ξολογία, μετά την οποία μίλησε με ενθουσιασμό ο Αρχιμανδρί­της για την φιλοξενία και την λεβεντιά των Σανταίων.
Ο Αρχιμαν­δρίτης στην ομιλία του ανέφερε ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο θεωρεί την Σάντα ως ένα από τα καλύτερα εθνικά διαμάντια, και ότι το Πατριαρχείο εκτιμά την φιλομουσία των Σανταίων και την προσήλωση τους στα εθνικά και θρησκευτικά ιδεώδη. Στο τέλος εζητωκραύγασε υπέρ της Σάντας, την οποίαν απεκά­λεσε "Σούλι του Ευξείνου".
Τότε ο Θεόδωρος Πελαγίδης έδωσε το σύνθημα και όλο το πλήθος ξέσπασε σε ενθουσιώδεις επευφημίες και ζητωκραυγές υπέρ του Οικουμενικού Πατριαρχείου.


4. Την 18η Σεπτέμβρη 1912 Γάλλος μηχανικός επε­σκέφθηκε τη Σάντα, γύρισε όλα τα βουνά της και διαβεβαίωσε τους Σανταίους ότι η σιδηροδρομική γραμ­μή Τραπεζούντας - Ερζερούμ θα περάσει από τα βουνά της Σάντας. Θυμούμαστε την ευγενική φυσιο­γνωμία και το χαμόγελο του Ευρωπαίου αυτού μηχα­νικού, ο οποίος φαινόταν κατενθουσιασμένος με αυ­τή την απόφαση της τούρκικης κυβέρνησης.
Εμείς πλέκαμε τότε όνειρα ευχάριστα για το μέλλον της Σάντας και θεωρούσαμε τον μηχανικό σαν δεύτερο Μεσσία. Δυστυχώς η γραμμή αυτή εγκα­ταλείφθηκε γιατί ξέσπασε τότε ο βαλκανικός πόλεμος και λίγο αργότερα ο ευρωπαϊκός, που όχι μονάχα ματαίωσαν το έργο, παρά και μας ξερίζωσαν από την πατρώα γη τη στιγμή που ονει­ροπολούσαμε μέρες πλούτου και δόξας για την Σάντα μας.


Πηγή: Από την "Ιστορία Σάντας του Πόντου" του Μιλτιάδη Νυμφόπουλου