Η
εξέγερση τουρκικών στρατιωτικών τμημάτων στη Μακεδονία τον Ιούλιο του
1908 έφερε δυναμικά στο προσκήνιο μια νέα πολιτική ομάδα, τους
Νεότουρκους. Ηγετικό στέλεχος τους ήταν ο Μουσταφά Κεμάλ, γνωστός στους
συνωμοτικούς κύκλους των Νεότουρκων με το ψευδώνυμο «Γκρίζος Λύκος».
Το
κόμμα τους («Ενωση και Πρόοδος») προχώρησε γρήγορα (Απρίλιος 1909) στην
αντικατάσταση του λαομίσητου σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ και κυβέρνησε τη
χώρα με βασική πολιτική την αποδέσμευση από την οικονομική εξάρτηση των
δυτικών Μ. Δυνάμεων, αλλά κυρίως την αφομοίωση των μειονοτήτων και τη
συγκρότηση εθνικού κράτους. Και γι αυτό αντέταξαν το σύνθημα «η Τουρκία στους Τούρκους» παραβλέποντας την παρουσία Ελλήνων, Αρμενίων, Κούρδων, που κατά τις εκτιμήσεις των Τούρκων ήταν αμελητέες μειονότητες.
Από το 1908 ως το 1920, η Οθωμανική Αυτοκρατορία απογυμνώθηκε από το μεγαλύτερο μέρος των ευρωπαϊκών, ασιατικών και αφρικανικών εδαφών της. Στην Ευρώπη, απώλεσε το 1908 τη Βοσνία και την Ερζεγοβίνη και τη βουλγαρική ηγεμονία, το 1913 την Αλβανία και την Κρήτη και το 1920 την Α. Θράκη. Από το 1910, οι Άραβες ήταν σε συνεχή εξέγερση που οδήγησε το 1918 στη δημιουργία γαλλικού και αγγλικού προτεκτοράτου στη Συρία και την Ιορδανία αντίστοιχα.
Το 1911, η Ιταλία κατέλαβε την Κυρηναϊκή ενώ την επόμενη χρονιά προσάρτησε τα Δωδεκάνησα. Το 1920, η συνθήκη των Σεβρών επισφράγισε το ξεφλούδισμα της «ανατολικής αγκινάρας» με το διαμελισμό της Μ. Ασίας μεταξύ Άγγλων, Γάλλων, Ιταλών και Ελλήνων. Ουσιαστικά όμως το πρόβλημα των μειονοτήτων παρέμενε άλυτο, γιατί υπήρχαν ακόμα οι πολυάριθμες μειονότητες των Ελλήνων της Μ. Ασίας και του Πόντου, οι Αρμένιοι κ.α.
Από τις αρχές του 1914, η γερμανική στρατιωτική αποστολή στην Κωνσταντινούπολη «αποφάνθηκε» ότι οι ελληνικοί πληθυσμοί της Μ. Ασίας δεν ενέπνεαν εμπιστοσύνη σε περίπτωση στρατιωτικής εμπλοκής της Τουρκίας με τις Δυτικές Δυνάμεις, και γι αυτό έπρεπε να μετακινηθούν τουλάχιστον σε βάθος 200 χλμ. στο εσωτερικό της Ανατολίας.
Έτσι, πολύ σύντομα εφαρμόστηκαν στους Έλληνες τακτικές που οι Τούρκοι είχαν ήδη χρησιμοποιήσει με γερμανική υπόδειξη το 1895-96 και 1905-07 κατά των Αρμενίων προκαλώντας τότε 400.000 θύματα. Η κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και η συμμετοχή της Ελλάδας σ' αυτόν επέτρεψε στη Τουρκία να εγκαταλείψει τα προσχήματα και να επιδοθεί απροκάλυπτα στη μαζική εξόντωση των Ελλήνων.
Οι πιο συνηθισμένες τακτικές που εφάρμοσαν οι Τούρκοι ήταν είτε να επιστρατεύουν τους Μικρασιάτες Έλληνες και να τους στέλνουν στο μακεδονικό μέτωπο για να πολεμούν κατά του ελληνικού στρατού, είτε να απολύουν και να φυλακίζουν Έλληνες που κατείχαν θέσεις στη δημόσια διοίκηση, είτε να επιβάλλουν βαρύτατα οικονομικά μέτρα κυρίως με τη μορφή εκτάκτων εισφορών, ώστε να πλήξουν την οικονομική τους ευμάρεια.
Το χειρότερο απ' όλα ήταν ο μαζικός εκτοπισμός του ανδρικού πληθυσμού στα τάγματα εργασίας στην Ανατολία, αφού πρώτα τους επέβαλαν σε βασανιστήρια και μακρά και πολυήμερη πεζοπορία σε δύσβατες περιοχές, ώστε να πεθάνουν από τις κακουχίες πριν καν φτάσουν στον προορισμό τους.
Μα και για όσους τελικά έφταναν στα τάγματα εργασίας η ζωή δεν ήταν καλύτερη. Δωδεκάωρη καθημερινή εργασία σε λατομεία, λιγοστή τροφή και αθλιότατα καταλύματα συνέθεταν το σκηνικό. Ο λόγος δεν φτάνει να περιγράψει τη φρίκη και το δράμα.
Ο Χρ. Νεράντζης διηγείται ότι κατά την πορεία των κατοίκων του Πουλαντζάκη στον Πόντο προς τα στρατόπεδα εργασίας μια μάνα πέφτει εξαντλημένη. Οι συνοδοί θέλουν να την αφήσουν να πεθάνει. Ένα 15χρονο αγόρι πετιέται. «Θα την κουβαλήσω εγώ», λέει. «Είναι μάνα μου».
Το βαρύ φορτίο όμως γίνεται γρήγορα ασήκωτο για το αδύνατο αγόρι. Πέφτει κι αυτό κάτω. Οι συνοδοί το μαστιγώνουν. Αυτό κλαίει. Το αναγκάζουν να σύρει τη μάνα του 100 μέτρα έξω από το δρόμο, και να την αφήσει να πεθάνει. Ύστερα το οδηγούν πάλι στη φάλαγγα. Το βράδυ το μικρό αγόρι το σκάει.
Γύρισε πίσω στη μάνα του; Πέθαναν μαζί; Τους έφαγαν οι λύκοι; Κανείς δεν ξέρει... Τέτοιες ιστορίες υπάρχουν εκατοντάδες.
Η αντίσταση Μετά τη γενική επιστράτευση που κήρυξε η Τουρκία ως σύμμαχος της Γερμανίας στις 21 Ιουλίου 1914 εισερχόμενη στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Έλληνες του Πόντου επιστρατεύτηκαν κι αυτοί, αλλά όχι για να σταλούν στα πολεμικά μέτωπα.
Στρατεύσιμοι άνδρες 20-45 ετών απομακρύνθηκαν αναγκαστικά από τα σπίτια τους, αφοπλίστηκαν ως ύποπτοι μετά την κατάρρευση του ρωσοτουρκικού μετώπου, αντιμετωπίστηκαν με εχθρότητα από τους Τούρκους αξιωματικούς και αποστάλθηκαν στα εργατικά τάγματα (αμελέ ταμπουρού).
Ακόμα κι οι μη στρατεύσιμοι δεν εξαιρέθηκαν απ αυτήν την τελευταία πρακτική, ιδιαιτέρως μετά την κατάληψη της Τραπεζούντας από τους Ρώσους στις 5 Απριλίου 1916. Ο κίνδυνος της φυσικής εξόντωσης ανάγκαζε συχνά τους πλούσιους Έλληνες να πληρώνουν ειδικό χρηματικό ποσό («πετέλι») 20 χρυσών λιρών, ενώ οι πιο φτωχοί κατέφευγαν στα βουνά.
Κοντά στους τελευταίους, προστέθηκαν κι όσοι λιποτακτούσαν από τον τουρκικό στρατό εξαιτίας των σκληρών συνθηκών. Δημιουργήθηκαν, έτσι, οι πρώτες ανταρτικές ομάδες, που δρούσαν είτε μεμονωμένα είτε σε συνεργασία.
Ο αντάρτικος αγώνας εντοπίζεται κυρίως στον δυτικό Πόντο, στην περιοχή Αμισού και Πάφρας. Αν από τις 183.000 Ελλήνων της Αμάσειας επέζησαν έστω κι οι 50.000, οφείλεται στην προστασία που παρείχαν στον πληθυσμό οι αντάρτες.
 |
| ABDUL HAMID |
Από το 1908 ως το 1920, η Οθωμανική Αυτοκρατορία απογυμνώθηκε από το μεγαλύτερο μέρος των ευρωπαϊκών, ασιατικών και αφρικανικών εδαφών της. Στην Ευρώπη, απώλεσε το 1908 τη Βοσνία και την Ερζεγοβίνη και τη βουλγαρική ηγεμονία, το 1913 την Αλβανία και την Κρήτη και το 1920 την Α. Θράκη. Από το 1910, οι Άραβες ήταν σε συνεχή εξέγερση που οδήγησε το 1918 στη δημιουργία γαλλικού και αγγλικού προτεκτοράτου στη Συρία και την Ιορδανία αντίστοιχα.
Το 1911, η Ιταλία κατέλαβε την Κυρηναϊκή ενώ την επόμενη χρονιά προσάρτησε τα Δωδεκάνησα. Το 1920, η συνθήκη των Σεβρών επισφράγισε το ξεφλούδισμα της «ανατολικής αγκινάρας» με το διαμελισμό της Μ. Ασίας μεταξύ Άγγλων, Γάλλων, Ιταλών και Ελλήνων. Ουσιαστικά όμως το πρόβλημα των μειονοτήτων παρέμενε άλυτο, γιατί υπήρχαν ακόμα οι πολυάριθμες μειονότητες των Ελλήνων της Μ. Ασίας και του Πόντου, οι Αρμένιοι κ.α.
Από τις αρχές του 1914, η γερμανική στρατιωτική αποστολή στην Κωνσταντινούπολη «αποφάνθηκε» ότι οι ελληνικοί πληθυσμοί της Μ. Ασίας δεν ενέπνεαν εμπιστοσύνη σε περίπτωση στρατιωτικής εμπλοκής της Τουρκίας με τις Δυτικές Δυνάμεις, και γι αυτό έπρεπε να μετακινηθούν τουλάχιστον σε βάθος 200 χλμ. στο εσωτερικό της Ανατολίας.
Έτσι, πολύ σύντομα εφαρμόστηκαν στους Έλληνες τακτικές που οι Τούρκοι είχαν ήδη χρησιμοποιήσει με γερμανική υπόδειξη το 1895-96 και 1905-07 κατά των Αρμενίων προκαλώντας τότε 400.000 θύματα. Η κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και η συμμετοχή της Ελλάδας σ' αυτόν επέτρεψε στη Τουρκία να εγκαταλείψει τα προσχήματα και να επιδοθεί απροκάλυπτα στη μαζική εξόντωση των Ελλήνων.
Οι πιο συνηθισμένες τακτικές που εφάρμοσαν οι Τούρκοι ήταν είτε να επιστρατεύουν τους Μικρασιάτες Έλληνες και να τους στέλνουν στο μακεδονικό μέτωπο για να πολεμούν κατά του ελληνικού στρατού, είτε να απολύουν και να φυλακίζουν Έλληνες που κατείχαν θέσεις στη δημόσια διοίκηση, είτε να επιβάλλουν βαρύτατα οικονομικά μέτρα κυρίως με τη μορφή εκτάκτων εισφορών, ώστε να πλήξουν την οικονομική τους ευμάρεια.
Το χειρότερο απ' όλα ήταν ο μαζικός εκτοπισμός του ανδρικού πληθυσμού στα τάγματα εργασίας στην Ανατολία, αφού πρώτα τους επέβαλαν σε βασανιστήρια και μακρά και πολυήμερη πεζοπορία σε δύσβατες περιοχές, ώστε να πεθάνουν από τις κακουχίες πριν καν φτάσουν στον προορισμό τους.
Μα και για όσους τελικά έφταναν στα τάγματα εργασίας η ζωή δεν ήταν καλύτερη. Δωδεκάωρη καθημερινή εργασία σε λατομεία, λιγοστή τροφή και αθλιότατα καταλύματα συνέθεταν το σκηνικό. Ο λόγος δεν φτάνει να περιγράψει τη φρίκη και το δράμα.
Ο Χρ. Νεράντζης διηγείται ότι κατά την πορεία των κατοίκων του Πουλαντζάκη στον Πόντο προς τα στρατόπεδα εργασίας μια μάνα πέφτει εξαντλημένη. Οι συνοδοί θέλουν να την αφήσουν να πεθάνει. Ένα 15χρονο αγόρι πετιέται. «Θα την κουβαλήσω εγώ», λέει. «Είναι μάνα μου».
Το βαρύ φορτίο όμως γίνεται γρήγορα ασήκωτο για το αδύνατο αγόρι. Πέφτει κι αυτό κάτω. Οι συνοδοί το μαστιγώνουν. Αυτό κλαίει. Το αναγκάζουν να σύρει τη μάνα του 100 μέτρα έξω από το δρόμο, και να την αφήσει να πεθάνει. Ύστερα το οδηγούν πάλι στη φάλαγγα. Το βράδυ το μικρό αγόρι το σκάει.
Γύρισε πίσω στη μάνα του; Πέθαναν μαζί; Τους έφαγαν οι λύκοι; Κανείς δεν ξέρει... Τέτοιες ιστορίες υπάρχουν εκατοντάδες.
Η αντίσταση Μετά τη γενική επιστράτευση που κήρυξε η Τουρκία ως σύμμαχος της Γερμανίας στις 21 Ιουλίου 1914 εισερχόμενη στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Έλληνες του Πόντου επιστρατεύτηκαν κι αυτοί, αλλά όχι για να σταλούν στα πολεμικά μέτωπα.
Στρατεύσιμοι άνδρες 20-45 ετών απομακρύνθηκαν αναγκαστικά από τα σπίτια τους, αφοπλίστηκαν ως ύποπτοι μετά την κατάρρευση του ρωσοτουρκικού μετώπου, αντιμετωπίστηκαν με εχθρότητα από τους Τούρκους αξιωματικούς και αποστάλθηκαν στα εργατικά τάγματα (αμελέ ταμπουρού).
Ακόμα κι οι μη στρατεύσιμοι δεν εξαιρέθηκαν απ αυτήν την τελευταία πρακτική, ιδιαιτέρως μετά την κατάληψη της Τραπεζούντας από τους Ρώσους στις 5 Απριλίου 1916. Ο κίνδυνος της φυσικής εξόντωσης ανάγκαζε συχνά τους πλούσιους Έλληνες να πληρώνουν ειδικό χρηματικό ποσό («πετέλι») 20 χρυσών λιρών, ενώ οι πιο φτωχοί κατέφευγαν στα βουνά.
Κοντά στους τελευταίους, προστέθηκαν κι όσοι λιποτακτούσαν από τον τουρκικό στρατό εξαιτίας των σκληρών συνθηκών. Δημιουργήθηκαν, έτσι, οι πρώτες ανταρτικές ομάδες, που δρούσαν είτε μεμονωμένα είτε σε συνεργασία.
Ο αντάρτικος αγώνας εντοπίζεται κυρίως στον δυτικό Πόντο, στην περιοχή Αμισού και Πάφρας. Αν από τις 183.000 Ελλήνων της Αμάσειας επέζησαν έστω κι οι 50.000, οφείλεται στην προστασία που παρείχαν στον πληθυσμό οι αντάρτες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου