Προλήψεις στη Σαντά

Μαρία Σισμανίδου (1907-1978)

Οι γυναίκες ανήκουν στην συντηρητική ομάδα των ανθρώπων που κρατούν την παράδοση και μέσα απ’ αυτή συντηρούν πάρα πολλές προλήψεις και δοξασίες.

Οι προλήψεις αυτές, ανούσιες και άσκοπες πολλές φορές, τις κούραζαν, τις τυραννούσαν και δηλητηρίαζαν τη χαρά της ζωής τους.

Οι γυναίκες στη Σάντα, όπως σε όλες τις κοινωνίες, πίστευαν και συντηρούσαν τις προλήψεις για να εξηγήσουν κάθε τι από τα φυσικά φαινόμενα που δεν μπορούσαν να κατανοήσουν. Και όλα αυτά γιατί οι γυναίκες ήσαν πιο περιορισμένες και πιο αμόρφωτες.

Αναφέρω μερικές από τις προλήψεις αυτές:

-    Οι κοπέλες δεν μασούσαν μαστίχα για να μη βγάλουν μου­στάκια.

-  Αν μια κοπέλα είχε αραιά δόντια, θα έπαιρνε πλούσιο άνδρα.

-    Όταν χτενίζονταν, τα μαλλιά που έπεφταν τα έβαζαν κάτω α­πό πέτρες ή τα έχωναν στις εσοχές των τοίχων, για να μη τα σκορπί­σει ο αέρας και τότε θα τις πέφτανε τα μαλλιά.

-   Αν μια γυναίκα είχε άνδρα στην ξενιτιά δεν τύλιγε το νήμα σε κουβάρι για να μη χάσει τον δρόμο του ο ξενιτεμένος και δεν θα μπορούσε να ξαναγυρίσει.

-   Την ημέρα της αναχώρησης του άνδρα της για την ξενιτιά, η γυναίκα δεν σκούπιζε το σπίτι τους.

-   Αν μια γυναίκα καθόταν πάνω σε πυροστιά, θα γεννούσε όλο κορίτσια.

-   Η Μάνα δεν ακολουθούσε την εκφορά του πρώτου της παιδιού για να μην της πάρει ο Χάρος και τα άλλα της παιδιά.

-      Αν παντρεύονταν την ίδια μέρα δυο κοπέλες, έπρεπε να πάνε στην εκκλησία από διαφορετικούς δρόμους, γιατί αλλιώς η πρώτη νύφη θα " έπάτ’νεν", θα έβλαπτε την δεύτερη.

-     Αν η νύφη περνούσε από το σπίτι μιας άλλης νύφης που θα στεφανώνονταν μετά από αυτήν, έπρεπε η νύφη να βγει από το σπίτι της, να φιληθούν οι δυο νύφες, για να μη "πατίουνταν", να μη πάθουν κάποια βλάβη στην υγεία τους (αρρώστια, ανικανότητα κ.ά.).

-    Δεν έπρεπε να περάσει κάποιος ανάμεσα από την νύφη και τον γαμπρό, γιατί θα  "εδέσκουσαν", θα πάθαιναν ανικανότητα.

-     Όταν είχαν στο σπίτι νιόπαντρο ζευγάρι, τον πρώτο χρόνο δεν έβαζαν κλώσα, για να μην μείνει η νύφη στείρα.

-     Η έγκυος δεν έπρεπε να βάζει μέσα στην ποδιά της παρδαλά πράγματα' για να μην έχει το παιδί της κηλίδες στο πρόσωπο. Ούτε και έπρεπε να τρώει τις πέτσες από την βραστή κότα, γιατί το μωρό της θα είχε την ίδια επιδερμίδα.

-     Η έγκυος γυναίκα δεν έπρεπε να βαφτίζει, να στεφανώνει, να πηγαίνει σε κηδεία, ούτε να κάνει κόλλυβα, δηλαδή έπρεπε να μη παίρνει μέρος σε μυστήρια, γιατί κατά κάποιο τρόπο ήταν αμαρτω­λή.

-     Η έγκυος την ημέρα της εορτής του Αγίου Βλασίου - 11 Φε­βρουάριου - δεν έκαμνε καμιά απολύτως εργασία, για να έχει φυ­σιολογικό και εύκολο τοκετό. Το ίδιο ίσχυε και αν είχε ετοιμόγεννες αγελάδες.

-     Όταν η γυναίκα βρισκόταν στη μέση της εγκυμοσύνης της, έ­πρεπε να προσέχει πολύ, να μη συναντηθεί πρώτα με κανένα κακο­φτιαγμένο, ανάπηρο ή γενικά άσχημο άνθρωπο, γιατί το παιδί θα γινόταν όμοιο με αυτόν.

-    Ο άνδρας της εγκύου δεν έπρεπε να σφάξει κότα, γιατί το παι­δί θα... "εχουρχούριζεν", θα γινόταν ασθματικό.

-Οι έγκυες, οι λεχώνες και τα βρέφη δεν έπρεπε ν’ αντικρίσουν νεκρό. Φρόντιζαν μάλιστα, όταν περνούσε η κηδεία, να σταθούν σε σημείο υψηλότερο από τον δρόμο, για να μη "πατίουνταν", να μη πάθουν βλάβη. Το ίδιο ίσχυε και για τους νεόνυμφους.

Είχαν και προγνωστικά για τις έγκυες.

-  Αν η κοιλιά της ήταν μυτερή και όρθια θα αποκτούσε αγόρι.

-  Αν ήταν στρογγυλεμένη και πλαγιαστή θα αποκτούσε κορίτσι

-  Αν είχε στο πρόσωπό πανάδες "ρόχας" θα αποκτούσε κορίτσι

-  Αν το πρόσωπο ήταν καθαρό θα αποκτούσε αγόρι.

-         Για την λεχώνα έλεγαν ότι: "Τη λεχούσας τό ποδάρ’, ως τά σα­ράντα ημέρας ’ς σό ταφίν εν’", δηλαδή ως τις σαράντα μέρες υπήρχε κίνδυνος ν’ αρρωστήσει και να πεθάνει. Την προφύλαγαν πολύ και πρόσεχαν να μη παραβούν τις... εντολές των προλήψεων, που μερικές είχαν και κάποια σκοπιμότητα:

α) Το φως (λάμπα ή φωτιά) έπρεπε να μη σβήνει καθόλου τη νύ­χτα, για να μην έρθουν οι μάγισσες, που βγαίνουν συνήθως νυχτιά­τικα και της πνίξουν το μωρό.

β) Την νύχτα δεν έπρεπε να βγαίνει έξω για κανέναν λόγο. Αν όμως ήταν απόλυτη ανάγκη, έπρεπε να βάλει στη ζώνη της, σαν α­ποτρεπτικό, ψωμί ή μαχαίρι μαυρομάνικο, για να μην την ακολου­θήσουν τα κακά πνεύματα.

γ) Η λεχώνα, σαράντα μέρες δεν έπρεπε να βγει από το σπίτι της, για να μη ματιαστεί.

Δεν θήλαζαν τα παιδιά τους μπροστά σε άλλους, γιατί φοβό­ντουσαν να μη ματιαστούν και τις κοπεί το γάλα. Περισσότερο απόφευγαν αυτούς που είχαν γαλανά μάτια και σμιχτά φρύδια. Θε­ωρούσαν ότι είχαν κακό μάτι.

-    Αν η λεχώνα έμπαινε ασαράντιστη σε ξένο σπίτι, τότε το σπίτι θα γέμιζε ποντίκια.

-    Δεν πετούσαν τα "τσίσια" του μωρού έξω τη νύχτα, να μη βρέ­ξουν τις κακές μάγισσες και θυμώσουν, και τότε θα έκαναν κακό στο μωρό.

-    Δεν έβαζαν το μωρό μπροστά στον καθρέπτη, για να μη γίνει αλλήθωρο.

-    Δεν περνούσαν πάνω από μωρό, γιατί θα του έπαιρναν τα χρό­νια.

-    Δεν κουνούσαν την κούνια του μωρού άδεια, για να μη πεθάνει και μείνει στ’ αλήθεια άδεια.

-    Ούτε το παιδί, ούτε τα πανάκια του έπρεπε να μένουν έξω από το σπίτι μετά την δύση του ήλιου. Αν κατά λάθος συνέβαινε, την άλλη μέρα τα έβγαζαν να τα δει ο ήλιος, για να φύγει το κακό.

-   Δεν φιλούσαν τα μωρά στις πατούσες τους, για να μη πέφτουν όταν θα άρχιζαν να περπατούν.

-   Αν την ώρα που ήταν να κοιμηθεί το μωρό, βρισκόταν στο σπί­τι κάποιος ξένος, περίμεναν να φύγει και μετά να το βάλουν στην κούνια του, για να μη πάρει μαζί του τον ύπνο του μωρού.-  Δεν κόβανε τα νύχια του μωρού πριν γίνει ενός χρόνου.

-  Δεν έπρεπε οι γυναίκες να φοράνε μπαλωμένο τσεμπέρι, για να μη χηρέψουν.

-   Δεν σταύρωναν τα χέρια τους στο στήθος, για να μη τις βρει κάποιο μεγάλο κακό. Εδώ υπήρχε και κάποια σκοπιμότητα, ίσως για να εργάζονται συνεχώς.

Το ίδιο συνέβαινε και με πολλές άλλες προλήψεις. Οι πιο πολλές όμως ήσαν άσκοπες και τυραννικές.

Πόπη Τσακμακίδου-Κωτίδου

Φιλόλογος-Συγγραφέας