Το Αγγείο στη Σαντά (του Θεόφιλου Ασλανίδη)

ΔΕΚΑΕΤΙΑ '60: Γλέντι στο Λαγκαδά με τη συμμετοχή του χορευτικού της Ν. Σάντας .Στο τουλούμ ο Σανταίος Χαράλαμπος Κουρτίδης.

             Η λαϊκή μουσική με την ποικιλία των μουσικών της  οργάνων, αποτελεί, όπως είναι γνωστό, σπουδαίο μέρος του πολιτισμού και της παράδοσης ενός λαού. 

Δεν είναι δυνατό να εξετασθεί και να αναλυθεί η δημοτική μας μουσική χωρίς να μελετηθούν αντιστοίχως και τα μουσικά μας όργανα με τα οποία εκφράζεται ο λαός, είτε συνοδεύοντας τα τραγούδια στις διάφορες κοινωνικές του εκδηλώσεις, είτε χορεύοντας τους τόσο πολλούς και ποικίλους χορούς.

              Κατά το παρελθόν ο οργανοπαίχτης ήταν συνήθως και ο κατασκευαστής του οργάνου του. Γνώριζε όλα τα μυστικά της κατασκευής του και έβαζε σε αυτό τη σφραγίδα της προσωπικότητάς του.  Όπως ακριβώς και τα ίδια τα όργανα έδιναν αντίστοιχα στον κάθε λαό  προσωπικότητα, ύφος και γίνονταν αναπόσπαστο κομμάτι του και μέσον για να πουν τις λύπες  τους αλλά και τις χαρές τους.

          Ο κεμεντζές, το Ταούλ (νταούλι), το Χειλιαύρι (Γαβάλ) ο ζουρνάς αλλά και το Αγγείον (τουλούμ’ ζουρνά)  κοσμούν το πάνθεο της ποντιακής μουσικής και μαζί με όλα τα χαρακτηριστικά που μας ακολουθούν ως λαό  ζωγραφίζουν με τα ζωηρότερα χρώματα την ιδιότητα του Πόντιου..

            Μιλώντας όμως για τα μουσικά μας όργανα θα ήθελα να κάνω λόγο για ένα ιδιαίτερο  και από πολλούς Πόντιους  παρεξηγημένο όργανο – Το αγγείο.

       Αφήνοντας το συγκεκριμένο όργανο τελευταίο μου δίνετε η ευκαιρία να αναφερθώ σε αυτό μιας και η παρουσία του στον μουσικό ποντιακό χορό τείνει να εκλείψει

   Και να αναφέρω τον κύριο λόγο  που αποφάσισα να γράψω τούτο το κείμενο, που δεν είναι άλλος, από την διάθεση που βλέπω πως έχουν πολλοί από εμάς τους Σανταίους, να διχάσουν, να χλευάσουν αλλά και να καβγαδίσουν με αφορμή το κατά πόσο αυτό το μουσικό όργανο, το αγγείο, ταιριάζει στα ακούσματα μας.

    Έχω ακούσει κι έχω διαβάσει πάρα πολλές φορές, πολλούς να λένε πως το αγγείο είναι ταυτισμένο με μουσικές άλλων περιοχών του Πόντου και όχι  της Σαντάς. 

Το αγγείον ήταν όργανο ιδιαίτερα αγαπητό και γνωστό στον ευρύτερο Πόντο ακόμη και στην περιοχή της Σαντάς όχι μόνο γιατί στη Σαντά υπήρχαν αξιόλογοι τουλουμτζήδες όπως:

* Ο Ακριβέσογλης Νικόλαος (από την ενορία Ζουρνατσάντων)

* Ο Πασαλίδης  Ιωάννης       (από την ενορία Τσακαλάντων)

* Ο  Κώτογλης Θεόδωρος     (από  την ενορία Πινιατάντων)

* Ο Κώτογλης  Φίλιππος      (από την ενορία Πινιαταντων)

αλλά και γιατί η μουσική δεν γνωρίζει τέτοιου είδους διακρίσεις. Ιδιαίτερα όταν  μιλάμε για ανθρώπους με κοινές καταβολές.

 

1960-61: Ομάδα Σανταίων χορευτών συνοδεία αγγείου.

    Συνεχίζοντας την μουσική πορεία του αγγείου, μετά τα γεγονότα του ’22, κατέφτασαν στην Ελλάδα αρκετοί οργανοπαίχτες (τουλουμτζήδες) μεταξύ των οποίων και Σανταίοι που μεταλαμπάδευσαν την παράδοση αυτή και στην επόμενη γενιά.

    Μερικοί από αυτούς  ήταν

*Ο Δημοσθένης Πηλείδης (1904)

*Ο Μαυροφίδης Ιωάννης (Ο Τορομάνον)

*Ο Ιωαννίδης  Αβραάμ (Ο Φίκον ο Γιαννίτσον, 1910)

*Ο Κουρτίδης Χαράλαμπος ( Ο Πούμπουρον)

*Ο Κωσταντινίδης  Κωνσταντίνος ( Ο Κωτογλης, 1917)

*Ο Κουρτιδης Θεόφιλος  ( Ο Φιλίτσον, 1919)

*Ο Καρολίδης  Περικλής (1916)

              Από την δεκαετία του ’70 όμως, μέχρι και το τέλος του προηγούμενου αιώνα, το όργανο αυτό βρέθηκε στη μεγαλύτερη ίσως κάμψη της μέχρι τώρα πορείας του στο χρόνο καθώς οι εναπομείναντες μουσικοί ήταν ελάχιστοι και οι περισσότεροι από αυτούς μεγάλης ηλικίας.

 Η φθίνουσα αυτή πορεία συνεχίστηκε έτσι, ώστε κατά την δεκαετία του '90, ο αριθμός τους να μην ξεπερνά τα δέκα άτομα.

  Φωτογραφία του 1925

Απο αριστερά καθιστοί: Ιωάννης Τσορτανίδης(λυράρης) Χρήστος Κουρτίδης, 
Δημοσθένης Πηλείδης,Χρήστος Ιορδανίδης.

Ορθιοι από αριστερά: Γεώργιος Χριστοφορίδης, Αγνωστος, Αβραάμ Πηλείδης, Ιωάννης Ιακωβίδης.

   Σημαντικός παράγοντας γι' αυτή την κατηφορική πορεία ενδεχομένως να ήταν και το ίδιο το όργανο μιας και είναι ιδιαίτερα κουραστικό και ιδιόρρυθμο αλλά σίγουρα έπαιξε τεράστιο ρόλο το ότι οι ενεργοί κατασκευαστές ήταν ελάχιστοι, καθώς το όργανο αυτό κατασκευαζόταν ως επί το πλείστον από τον ίδιο τον οργανοπαίχτη.

   Βλέπουμε λοιπόν πως το αγγείο στο πέρασμα των χρόνων βρέθηκε από την δόξα, σχεδόν στην αφάνεια και όσο για την Νέα Σάντα, δεν έχει μείνει πλέον κανένας κληρονόμος της μουσικής κληρονομιάς στα ακούσματα του αγγείου με αποτέλεσμα πολλοί από εμάς να το αρνιούνται.

  Αυτό που θέλω να μείνει σε όποιον διαβάσει αυτό το κείμενο είναι πως,

χρέος όλων των Ποντίων αλλά ιδιαίτερα των  Σανταίων που ασχολούνται με το ποντιακό στοιχείο είναι να δημιουργήσουν την γέφυρα που θα αποτελέσει τον ενωτικό κρίκο του τότε με το τώρα.

Αγγείο υπήρχε σε όλες τις μουσικές της πατρίδας. Στόχος μας είναι να ακούγεται και στις μελωδίες του σήμερα. Στους σκοπούς μας, στα γλέντια μας αλλά και στις νοσταλγικές μας στιγμές.

Γι’ αυτό, λοιπόν, την επόμενη φορά που κάποιος θα πει χωρίς να σκεφτεί

πως το αγγείο δεν ταιριάζει σ’εμάς τους Σανταίους ας λειτουργήσει η γνώση αλλά και η ιστορική μνήμη των παλαιότερων και ας πούμε ξεκάθαρα πως δεν ισχύει.
Άξιοι και ικανοί τουλουμτζήδες υπήρχαν στην πατρίδα, ήρθαν στη Νέα Σάντα αλλά για τους όποιους λόγους το όργανο ξεχάστηκε.

Είναι η ώρα να αναβιώσουμε το άκουσμα και τις μελωδίες του. 

Θεόφιλος Ασλανίδης

                                                                                        

     

.