Προσκυνημένοι - Πόντιοι προδότες - εξωμότες.

Οι εφιάλτες και οι πηλιογούσηδες δε λείπουν από κανένα λαό και από καμιά οργανωμένη κοινωνική ομάδα. Έτσι και στον Πόντο υπήρχε η μερίδα εκείνη των Ελλήνων που εχθρεύονταν τους αντάρτες, επειδή ακριβώς θα ζημιώνονταν τα προνόμια και οι θέσεις που κατείχαν. 
Πολλές φορές οι αντάρτες προδόθηκαν από τους ίδιους τους συμπατριώτες τους, που προσκυνημένοι, υπηρετούσαν ευσυ­νείδητα και άλλοτε τυχοδιωκτικά τον κατακτητή. Ο Ρωμιός Τσετέμπασης, αρχη­γός συμμορίας 150 Τούρκων και οπλαρχηγός από το Τζεβισλίκ Ζαχαρία Γιαμάκ, πήρε το μέρος των Τούρκων επειδή οι Ισχανταίοι τον είχαν πάψει από το αξίωμα του Δημάρχου.
 Στο στρατοδικείο της Αμάσειας παρουσιάστηκε ένας Έλληνας καταδότης ο οποίος κατέθεσε επιβαρυντικά στοιχεία κατά των κατηγορουμένων εγκρίτων Ελλήνων πολιτών.

Από τις πηγές μαθαίνουμε πως ενώ στις άλλες περιοχές του Πόντου (ανατολικό και δυτικό Πόντο) μαίνονταν ο ανταρτοπόλεμος και οι θηριωδίες των Τούρκων έ­φταναν στο απροχώρητο, με ένα όργιο αίματος σε βάρος των ελληνικών πληθυ­σμών, στην Τραπεζούντα οι Τούρκοι περιθάλπονταν και προστατεύονταν. 

Καπετανιδης Νικος

Το γε­γονός αυτό, που οφειλόταν στην πολιτική του Μητροπολίτη Χρύσανθου, ο οποίος απολάμβανε διεθνούς υπολήψεως, αλλά και του ιδίου του κατακτητή, είχε ως απο­τέλεσμα, με την ανακατάληψη της Τραπεζούντας από τους Τούρκους, να αποφευ­χθούν ακρότητες και αντίποινα.

Τα ανταρτικά σώματα του Πόντου ήταν μια από τις μορφές του αγώνα του ελ­ληνισμού αυτού και μάλιστα η κορυφαία εκδήλωσή του. Υπήρχαν βέβαια και άλ­λες μορφές αντίστασης και πάλης. 
Ωστόσο δεν υπάρχουν κείμενα, ούτε αρχεία με στοιχεία επίσημα για τους φημισμένους στρατηγούς, μεράρχους, ταγματάρχες, λοχαγούς και διμοιρίτες των ανταρτών.

Υπάρχουν βέβαια και οι αντίθετες απόψεις για τα ανταρτικά σώματα και τη σκοπιμότητα της συγκρότησής τους, όπως μας αναφέρει ο Νυμφόπουλος για τα ανταρτικά της Σάντας. Αλλά, πέρα από αυτά, υπήρχε και η μερίδα των Ελλήνων και κυρίως η ιθύνουσα τάξη που ήταν συντηρητική και δεν εκδήλωνε τα αισθήμα­τα της έχθρας της κατά του κατακτητή, αλλά ούτε και συμπάθειας και φιλίας για τους αντάρτες.
 Διατηρούσαν πάντοτε τις γέφυρες με τους ιθύνοντες Τούρκους,ώστε να μην εξωθούν τα πράγματα στα άκρα. Βέβαια, οι αγωνιστές δεν έλειπαν και στις πόλεις και την άρχουσα τάξη, όπως ο εκδότης της εφημερίδας “Εποχή” Καπετανίδης Νίκος, που μάχονταν ανοικτά για όλα τα εθνικά θέματα.

 Όμως η απάντηση σ’ αυτούς είναι απλή όσο και η γλώσσα της αλήθειας (Veritas Simpbex oratio). Κι αυτή είναι πως η ελευθερία δε χαρίζεται, αλλά καταχτιέται.