Πρέπει, πρώτα, να πούμε ότι η ευθύνη της προσφυγικής αποκατάστασης, μέχρις ότου περάσει στα χέρια της Ε.Α.Π. (Ιανουάριος 1924), ανήκε στο ελληνικό δημόσιο.
Στα πλαίσια αυτής της ευθύνης, εκδίδονται Ν.Δ. που αναδιοργανώνουν τις εποικιστικές υπηρεσίες και διευκολύνουν την προσφυγική αποκατάσταση με επιτάξεις, απαλλοτριώσεις, ενισχύσεις, απαλλαγές, κ.ά. (1913-1924).
Παράλληλα, αναλαμβάνεται και η απαιτούμενη δαπάνη για την κάλυψη πιεστικών αναγκών μεταφοράς, περίθαλψης και εγκατάστασης προσφύγων. Συγκεκριμένα στο διάστημα 1922-1924 δαπανήθηκαν 550.000.000 δρχ. (200.000.000 για μεταφορά προσφύγων, 150.000.000 για περίθαλψη, 100.000.000 για επιτάξεις σπιτιών, 100.000.000 για ανοικοδόμηση νέων σπιτιών).
Το ερώτημα που γεννιέται είναι, αν και σε ποιο βαθμό συνεχίζεται η κρατική χορηγία προς αυτή την κατεύθυνση, μια και από το Νοέμβριο του 1923 την όλη ευθύνη της προσφυγικής αποκατάστασης αναλαμβάνει η Ε.Α.Π. με κονδύλια της Κ.Τ.Ε.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο κρατικός παράγοντας ως οικονομικός φορέας στο διάστημα 1923/24-1930 λειτούργησε με τρεις παράλληλους τρόπους:
α) Με τη σύναψη των προσφυγικών δανείων 1924, 1928 και 1929.
β) Με διάθεση κονδυλίων από τον κρατικό προϋπολογισμό, για προμήθεια εργαλείων-εφοδίων, για έργα κοινής ωφελείας σε προσφυγικούς οικισμούς και για αντιμετώπιση ζημιών και καταστροφών από πλημμύρες, παγετώνες, ξηρασίες και ακρίδες.
γ) Με διάθεση προκαταβολών έναντι των αναμενόμενων προσφυγικών δανείων.
Πράγματι, επειδή το συμφωνημένο ποσό του πρώτου δανείου (1924) έφτασε στα χέρια της Ε.Α.Π. αρχές του 1925, και μάλιστα με δόσεις, οι προσφυγικές ανάγκες έπρεπε να καλυφθούν, κυρίως, με προκαταβολές, έναντι του δανείου, είτε από την Τράπεζα της Αγγλίας, είτε από το ελληνικό δημόσιο μέσω της Ε.Τ.Ε.
Έτσι, μέχρι το Δεκέμβριο του 1924 η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να θέσει στη διάθεση της Ε.Α.Π., σταδιακά, το ποσό του 1.200.000 λιρών Αγγλίας. Από την προκαταβολή αυτή, με 650.000 Λ.Α. μπόρεσε να εξασφαλίσει: 16.000 τόνους σταριού για τροφή των προσφύγων που εγκαταστάθηκαν πρόσφατα, 6.500 τόνους σταριού για σπορά, 4.500 τόνους κριθαριού και σίκαλις για τροφή και 3.000 τόνους για σπορά, 13.500 τόνους τροφής για κτήνη.
Στα πλαίσια αυτής της ευθύνης, εκδίδονται Ν.Δ. που αναδιοργανώνουν τις εποικιστικές υπηρεσίες και διευκολύνουν την προσφυγική αποκατάσταση με επιτάξεις, απαλλοτριώσεις, ενισχύσεις, απαλλαγές, κ.ά. (1913-1924).
 |
| Προσφυγες 1ης γενιας στη Νεα Σαντα Κιλκις |
Το ερώτημα που γεννιέται είναι, αν και σε ποιο βαθμό συνεχίζεται η κρατική χορηγία προς αυτή την κατεύθυνση, μια και από το Νοέμβριο του 1923 την όλη ευθύνη της προσφυγικής αποκατάστασης αναλαμβάνει η Ε.Α.Π. με κονδύλια της Κ.Τ.Ε.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο κρατικός παράγοντας ως οικονομικός φορέας στο διάστημα 1923/24-1930 λειτούργησε με τρεις παράλληλους τρόπους:
α) Με τη σύναψη των προσφυγικών δανείων 1924, 1928 και 1929.
β) Με διάθεση κονδυλίων από τον κρατικό προϋπολογισμό, για προμήθεια εργαλείων-εφοδίων, για έργα κοινής ωφελείας σε προσφυγικούς οικισμούς και για αντιμετώπιση ζημιών και καταστροφών από πλημμύρες, παγετώνες, ξηρασίες και ακρίδες.
γ) Με διάθεση προκαταβολών έναντι των αναμενόμενων προσφυγικών δανείων.
Πράγματι, επειδή το συμφωνημένο ποσό του πρώτου δανείου (1924) έφτασε στα χέρια της Ε.Α.Π. αρχές του 1925, και μάλιστα με δόσεις, οι προσφυγικές ανάγκες έπρεπε να καλυφθούν, κυρίως, με προκαταβολές, έναντι του δανείου, είτε από την Τράπεζα της Αγγλίας, είτε από το ελληνικό δημόσιο μέσω της Ε.Τ.Ε.
Έτσι, μέχρι το Δεκέμβριο του 1924 η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να θέσει στη διάθεση της Ε.Α.Π., σταδιακά, το ποσό του 1.200.000 λιρών Αγγλίας. Από την προκαταβολή αυτή, με 650.000 Λ.Α. μπόρεσε να εξασφαλίσει: 16.000 τόνους σταριού για τροφή των προσφύγων που εγκαταστάθηκαν πρόσφατα, 6.500 τόνους σταριού για σπορά, 4.500 τόνους κριθαριού και σίκαλις για τροφή και 3.000 τόνους για σπορά, 13.500 τόνους τροφής για κτήνη.
Εξάλλου, με 250.000 Λ.Α. έχουν εξασφαλιστεί τα παρακάτω εφόδια για 50.000 οικογένειες προσφύγων καλλιεργητών, των οποίων οι καλλιέργειες καταστράφηκαν από πλημμύρες: 12.059 τόνοι σταριού για τροφή, 3.800 τόνοι κριθαριού και 7.500 τόνοι βοσκής για τα ζώα.
Έξι μήνες αργότερα, Ιούνιος 1925, η κυβέρνηση έθεσε στη διάθεση της Ε.Α.Π. άλλη μια προκαταβολή των 500.000 λιρών Αγγλίας. Εννοείται ότι, καθώς φτάνουν οι δόσεις του δανείου, οι κρατικές προκαταβολές αποδίδονται σταδιακά στην ελληνική κυβέρνηση μέσω της Ε.Τ.Ε.
Η απόδοση, μάλιστα, αυτή συστοιχίζεται με την καταβολή των προσφυγικών χρεών, η είσπραξη των οποίων αρχίζει προς το τέλος του 1925. Από τα ποσά αυτά που πληρώνουν οι πρόσφυγες έναντι των χρεών τους, το 75% προορίζεται για τη Διεθνή Οικονομική Επιτροπή (Γενεύη) προς απόσβεση του δανείου, και το υπόλοιπο 25% παραμένει στη διάθεση της Ε.Α.Π. για τρέχοντα έξοδα.
Επειδή, όμως, ήταν δύσκολο και ανέφικτο να καταβληθούν σε ρευστό χρήμα, γι’ αυτό και αποφασίστηκε από την Κυβέρνηση, με πρόταση της Ε.Α.Π., να εξοφληθούν με Ομολογίες αποζημίωσης των ανταλλαξίμων, σε ποσοστό 75%, και, μόνο το υπόλοιπο 25%, σε μετρητά.
Ο τρόπος της ρύθμισης αυτής, που αρχίζει από τα τέλη Μαρτίου του 1927, στοχεύει, τελικά, σε ένα διακανονισμό συμψηφισμού χρεών και αποζημιώσεων έναντι των περιουσιών που άφησαν στην Τουρκία οι πρόσφυγες, σύμφωνα με το άρθρο 14 της Σύμβασης της Ανταλλαγής.
Στα πλαίσια αυτής της ρύθμισης και ύστερα από Συμφωνία με την Ε.Α.Π. (7 Νοεμβρίου 1927), η ελληνική κυβέρνηση ανέλαβε την υποχρέωση να παραχωρήσει στην Ε.Τ.Ε., ως εγγύηση για έκδοση Ομολογιών, γύρω στα 3.000.000 στρέμματα ανταλλάξιμης μουσουλμανικής περιουσίας.
Παράλληλα, ανέλαβε και την ευθύνη να πληρώνει, κάθε χρόνο, στη Διεθνή Οικονομική Επιτροπή (Γενεύη) ποσό 40.000 λιρών Αγγλίας για απόσβεση του προσφυγικού δανείου του 1924, δεδομένου ότι η είσπραξη των προσφυγικών χρεών με Ομολογίες ήταν αδύνατο να εγγυηθεί κάτι τέτοιο.
Η συμβολή, όμως, της πολιτείας προχωρεί και σε έναν άλλο τομέα: Οι σοβαρές ζημιές που έπαθαν οι καλλιέργειες από πλημμύρες το 1924, επέβαλαν την ανάγκη να εξευρεθούν έκτακτοι πόροι για την αγορά της απαιτούμενης ποσότητας σιτηρών. Έτσι, το κράτος ενισχύει την Ε.Α.Π., προς αυτή την κατεύθυνση, με ένα ποσό 216.619 λιρών Αγγλίας (1 λίρα = 500δρχ.)
Τέλος, επειδή το αμερικανικό δάνειο των 2.500.000 λιρών, που ήταν να εκδοθεί το 1928, καθυστερούσε, η Ε.Α.Π. ζήτησε από την κυβέρνηση (Βενιζέλου) να της εγγυηθεί τα αναγκαία κονδύλια, για να συνεχίσει τις εργασίες της.
Η εγγύηση δόθηκε από το Υπουργείο Οικονομικών, το οποίο με έγγραφό του (29 Δεκεμβρίου 1928), ανέλαβε να πληρώνει στην Ε.Α.Π., από την 1η Μαΐου 1929, ένα ποσό 150.000 λιρών Αγγλίας το μήνα. μέχρι την συμπλήρωση του ποσού των 2.000.000 λιρών, που απαιτείται ακόμη για την προσφυγική αποκατάσταση.
Σταθης Πελαγιδης
Καθηγητης Α.Π.Θ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου