Η «ανταλλάξιμος περιουσία» και η περιπέτειά της

Αν σας ρωτήσει κανείς, τι είναι αυτή η «ανταλλάξιμος περιουσία» και τι σημαίνει «ταχεία ρευστοποίησις της ανταλλαξίμου περιουσίας», τίτλοι που αναφέρονται τουλάχιστο σε δέκα νόμους και νομοθετικά διατάγματα από το 1950 και έχουν το ίδιο σχεδόν περιεχόμενο, θα δυσκολευτείτε να απαντήσετε πιθανόν, ιδίως αν είσθε νέος και δεν έχετε γνώση αυτού του άλλοτε, αλλά και σήμερα πελώριου προβλήματος.

Προσφυγας στο λιμανι της Σαμψουντας

Οι παλαιότεροι όμως που έχουν ακόμη την ιδιότητα του «πρόσφυγα», ή κατάγονται από «πρόσφυγες» του 1922 και εκδίδουν συχνά-πυκνά ψηφίσματα «διαμαρτυρίας» ξέρουν αρκετά καλά τη σημασία της ανταλλάξιμης περιουσίας και την τύχη της από το 1922 και εδώ: είναι η ακίνητη αστική και αγροτική ιδιοκτησία των Τούρκων, που εγκατέλειψαν την Ελλάδα φεύγοντας για την Τουρκία, σύμφωνα με τη «Σύμβαση περί ανταλλαγής των Ελληνοτουρκικών πληθυσμών» που υπογράφτηκε, ύστερα από τη Μικρασιατική πανωλεθρία στις 30 Ιανουαρίου 1923 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Ισμέτ Ινονού.

Μ' αυτή, λοιπόν την περιουσία των Τούρκων της Ελλάδος, έπρεπε να αποζημιωθούν οι πρόσφυγες που έφθασαν στην Ελλάδα καταδιωγμένοι και ρακένδυτοι, αφήνοντας όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία τους στην Τουρκία.

Σύμφωνα με τη Σύμβαση αυτή, συστάθηκε μια Μικτή Επιτροπή (τέσσερα μέλη Έλληνες, τέσσερα Τούρκοι και τρία μέλη από την Κοινωνία των Εθνών), που έπρεπε να βεβαιώσει το ύψος της κινητής και ακίνητης περιουσίας του «μετανάστη» (έτσι ονόμαζε η Σύμβαση τους πρόσφυγες...), ώστε να μη γίνει κανένα λάθος και χάσει ο «μετανάστης κάτι από την περιουσία του...».

Να τι λέει το σχετικό άρθρο: «Οι μετανάσται θα ώσιν ελεύθεροι να συναποκομίσωσιν, ή να μεταφέρωσι την πάσης φύσεως κινητήν αυτών περιουσίαν...». Σε περίπτω­ση όμως που δεν μπορούν οι «μετανάσται να συναποκομίσωσι πάσαν, ή μέρος της κινητής αυτών περιουσίας, δύνανται να αφήσωσι ταύτην επί τόπου. 

Εν τη περιπτώσει ταύτη αι τοπικαί αρχαί υποχρεούνται να καθορίσωσι, με σύμφωνον γνώμην και του παρισταμένου μετανάστου, την αξίαν της παρ' αυτών εγκαταλειπομένης κινητής περιουσίας.  

 Τα πρωτόκολλα, περιέχοντα τον κατάλογον και την αξίαν της υπό του μετανάστου εγκαταλειπομένης κινητής περιουσίας, θα συντάσσονται εις 4 αντίτυπα... (άρθρο 8).

Όταν διαβάζει κανείς τη Σύμβαση αυτή και ιδίως αυτό το άρθρο, νομίζει ότι όλα έγιναν ειρηνικά και ήσυχα και οι «μετανάσται» περίμεναν με υπομονή και καρτερία την τοπική αρχή να έλθει να εκτιμήσει την κινητή περιουσία που άφηναν γιατί δεν μπορούσαν να την πάρουν μαζί τους (μαγαζιά με εμπόρευμα, εργαστήρια κλπ) και να τους δώσει ένα αντίγραφο από τα τέσσερα που συντάσσονταν για να διεκδικήσει το ποσό αυτό από τη χώρα που «μετανάστευσε».

Πόσο όμως ήταν μακριά από την πραγματικότητα η έντεχνη και διπλωμα­τική αυτή διατύπωση και με τι σατανική μαεστρία προσπαθούσε η διεθνής διπλωματία να καλύψει ένα εφιαλτικό γεγονός, την εκρίζωση και την εκδίωξη - στην καλύτερη περίπτωση - ενός και πλέον εκατομμυρίου λαού, απ τις εστίες του, όταν ο «μετανάστης» έφτασε με την «ψυχή στα δόντια» στο χώμα της Ελλάδος και δεν ήταν δυνατό να παρευρεθεί στον καθορισμό της κινητής του περιουσίας και να πάρει, μάλιστα και αντίγραφο της περιουσίας που άφηνε… 

Ποιος λογικός και τίμιος άνθρωπος δεν θα ελεεινολογήσει αυτή την αηδιαστική διατύπωση, όταν ξέρει ότι όλα αυτά που αναγράφονται στο άρθρο αυτό και σε άλλα μέρη της Συμβάσεως είναι εξωπραγματικά και εξοργιστικά, μια και ξέρει με ποιες συνθήκες έφυγαν οι Έλληνες, οι «μετανάσται» από τη Μικρασία, τον Πόντο και τη Θράκη ακόμα;

Για τους Τούρκους της Ελλάδος, πραγματικά, ήταν ανταλλαγή σύμφωνα με το γράμμα της Συμβάσεως: έφυγαν με την άνεσή τους, καταγράφτηκε η περιουσία που άφηναν, η κινητή, με την επίβλεψη της Μικτής Επιτροπής, ενώ οι Έλληνες διώκονταν ακόμα από το 1914, όταν άρχισε ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος και ήταν αδιανόητο να είχαν αυτές τις εγγυήσεις που είχαν οι Τούρκοι φεύγοντας, μετά την υπογραφή της Συμβάσεως (30 Ιανουαρίου 1923) .

«Τώρα είναι ανάγκη να σας εξηγήσω με δυο λέξεις - θα πει ο Βενιζέλος σε μια προεκλογική συγκέντρωση στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά στα 1928 - τι είναι η «Σύμβασις της Ανταλλαγής».

 Λέγεται «Σύμβασις περί ανταλλαγής των πληθυσμών Ελλάδος και Τουρκίας», αλλά η επιγραφή αυτής της Συμβάσεως είναι ψευδής. Δεν επρόκειτο διόλου περί ανταλλαγής των πληθυσμών.

Η Τουρκία, την στιγμήν κατά την οποίαν υπέγραψα την Σύμβασιν, είχεν ήδη εκδιώξει από το έδαφός της, περί το εν εκατομμύριον πρόσφυγας. Εις τα όρη της Μικράς Ασίας επλανώντο εκατόν ογδοήκοντα χιλιάδες ακόμη... Αν δεν υπεγράφαμεν την Σύμβασιν αυτήν, θα έμενον εις τα όρη και θα απέθνησκον της πείνης...». 

Γιωργος Λαμψιδης

Θεσσαλονικη 1992

"ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΤΟΥ 1922"

Εκδοτικος οικος Αδελφων Κυριακιδη