Αρχείον Βενιζέλου, Φ. VIII 2096 Κωνσταντινούπολη 27 Αυγούστου 1919, ώρα 08.00
Κανελλόπουλος προς Πολίτη
Σπεύδω να σας ανακοινώσω τηλεγράφημα όπερ έλαβα παρά Κ. Σταυριδάκη από ημερομηνία 5/18 Αυγ. ληφθέν σήμερον εκ Τυφλίδος ταχ/κώς. «Λίαν εμπιστευτικόν». Απολύτως κρίσιμα ζητήματα ενδιαφέροντα των στιγμών τούτων τον πληθυσμόν του Καυκάσου και των Ελλήνων της Αρμενίας.
Παρά τα παλαιά Ρωσοτουρκικά σύνορα εν Αρμενία υπάρχουσι εισέτι 55-60.000 Έλληνες οίτινες ζητούσι παλινόστησι εν Ελλάδι αποκλείοντες τον Πόντον, αλλά και την στιγμήν ταύτην μη διαθέτουμε μέσα επιβιώσεως είναι αδύνατος κάθε μετακίνηση αυτών εντεύθεν λόγω απειλητικής στάσεως Κούρδων και Τατάρων οίτινες πανταχόθεν περιστοιχίζουσι χωρία γύρω Αρδαχάν και Καρς έτοιμοι να επιπέσωσι εναντίον των εν πορεία προσφύγων.
Ανώμαλος κατάστασις αύτη οφείλεται εκ προσέγγισιν σωμάτων Μουσταφά Κεμάλ όστις δρα μέχρι της μεθορίου και εν γένει υπάρχουσαν κατ’ αξίαν εις μέρη αυτά.
Απέναντι αυτής ευρίσκονται μερικαί χιλιάδες Αρμενικού στρατού και (;) περίπου Έλληνες ατελώς εξοπλισμένοι και σχεδόν άνευ εφοδίων. Είναι προφανές ότι οι πληθυσμοί αυτοί διατρέχουν μέγα κίνδυνον.
Ο Αγγλος στρατηγός εις ον απευθύνθην ζητών αποστείλλει στρατιωτικήν δύναμιν μοι εξήγησεν ότι δεν διαθέτει τοιαύτην. Οι ενδιαφερόμενοι ζητούσιν, ελλείψει ελληνικού στρατού να αναλάβει η κυβέρνησις οργάνωσιν και ανεφοδιασμόν υπάρχοντος σώματος βεβαιούντες ότι αν τούτο εγένετο ο αριθμός των εθελοντών ηύξανε κατά πολλάς χιλιάδας. Ο γνωστός Έλλην στρατηγός του ρωσικού στρατού Ανάνιεφ διεμήνυσεν ότι αναλαμβάνει οργανώσει ευθύς αμέσως ένα σύνταγμα πεζικού τριών χιλιάδοιν εθελοντών με τη ελπίδα αυξηθεί τούτο ολίγον κατ’ ολίγον εις μεραρχίαν.
Ταύτα διαβιβάζων κατά καθήκον επιφυλάσσομαι δε να υπερβάλλω εις Α.Ε. υπεύθυνον γνώμην επί των ζητημάτων άμα τη επιστροφή μου εξ Εριβάν και Καρς, όπου αναχωρώ αύριον εσπέραν.
Αλλά σας αναφέρω την σκέψιν μου, ήτις συνίσταται, εις ότι αδυνάτου ούσης της απ’ ευθείας προστασίας των πληθυσμοόν Πόντου, μόνη ελπίς σωτηρίας αυτού είναι η επί τόπου τήρησις αψόγου στάσεως όσον το δυνατόν. Ως ενέργεια δε προς υπε-ράσπισιν των δικαίων των θα ηδύνατο ίσως να εξετασθεί η προτεινόμενη δημιουργία παρά του Αρμεν. στρατού Ελληνικών δυνάμεων αλλά υπό τύπου Ποντιακού, ήτις θα ηδύνατο όταν παραστεί η ώρα να καταλάβει τας διεκδικούμενας χώρας.
Η αυτή δύναμις θα εξασφαλίσει εν τω μεταξύ τους Καρσίους από των επιδρομών, θα προστατεύσει την αναχώρησίν των δια την Ελλάδα, θα συσφίγξει τους δημιουργηθέντας δεσμούς αίματος μεταξύ Ποντίων και Αρμενίων. Ο στρατός ούτος θα έπρεπε να εξαρτηθεί επισήμως εκ του εν Βατουμ Συμβουλίου των Ποντίων. Νομίζω δε ότι οι Αρμένιοι ευρισκόμενοι εν δυσκολοτάτη θέση θα εδέχοντο και τούτο να αναγνωρίσουν και την σύσταση στρατού υπό ποντιακήν σημαίαν να επιτρέψουν επί του εδάφους των.
Όρος απαραίτητος προς επιτυχίαν τοιούτου σχεδίου:
α) Υπό ιδιωτικού τύπου αποστολή ολίγων τινων αξιωματικών και υπαξιωματικών εξ Ελλάδος ως και των (;) διότι μόνον η εξαριετική επιρροή ην έχει το ελεύθερον κράτος δύναται κρατήσει πειθαρχίαν επί των Ελλήνων οίτινες ως γνωστόν έχουσιν αποκτήσει κακάς τινας έξεις. Αλλά επί κεφαλής αυτοίν ανάγκην να είναι αξιωματικός συγκεντρώ-νων επί μέγα βαθμού ανδρείας, στρατιωτικήν αξίαν και απόλυτο σοβαρότητα.
β) εξασφάλισις οπλισμού και εφοδιασμού ανδρών.
Η κατά του σχεδίου μη αρνούμενοι κατ’ αρχήν τον εξοπλισμόν των Αρμενίων είμαι βέβαιος ότι δεν θα ηρνούντο το δικαίωμα τούτο και εις τους ημετέρους αν άλλο τι δεν παρεμβληθεί.
Πρέπει όμως να αποστέλλονται τακτικά τα εφόδια και να εξασφαλισθεί η άδεια της Γεωργιανής Κυβερνήσεως ίνα μεταφέρονται ταύτα δια του εδάφους των ... την παραχώρησιν ταύτην ην ηρνήθησαν οι Γεωργιανοί εις τους Αρμενίους, δυνάμεθα να επιτύχωμεν υπέρ των Ποντίων δημιουργουμένου ... τίτλου τίνος υπεροχών ημετέρων απέναντι Αρμενίων.
Εννοείται ότι εις ουδεμίαν βολιδοσκόπησιν προβαίνω πριν έχω οδηγίας».
Υ.Ε.
Κανελλόπουλος
 |
| Καρς: Αποψη των τειχων |
Κανελλόπουλος προς Πολίτη
Σπεύδω να σας ανακοινώσω τηλεγράφημα όπερ έλαβα παρά Κ. Σταυριδάκη από ημερομηνία 5/18 Αυγ. ληφθέν σήμερον εκ Τυφλίδος ταχ/κώς. «Λίαν εμπιστευτικόν». Απολύτως κρίσιμα ζητήματα ενδιαφέροντα των στιγμών τούτων τον πληθυσμόν του Καυκάσου και των Ελλήνων της Αρμενίας.
Παρά τα παλαιά Ρωσοτουρκικά σύνορα εν Αρμενία υπάρχουσι εισέτι 55-60.000 Έλληνες οίτινες ζητούσι παλινόστησι εν Ελλάδι αποκλείοντες τον Πόντον, αλλά και την στιγμήν ταύτην μη διαθέτουμε μέσα επιβιώσεως είναι αδύνατος κάθε μετακίνηση αυτών εντεύθεν λόγω απειλητικής στάσεως Κούρδων και Τατάρων οίτινες πανταχόθεν περιστοιχίζουσι χωρία γύρω Αρδαχάν και Καρς έτοιμοι να επιπέσωσι εναντίον των εν πορεία προσφύγων.
Ανώμαλος κατάστασις αύτη οφείλεται εκ προσέγγισιν σωμάτων Μουσταφά Κεμάλ όστις δρα μέχρι της μεθορίου και εν γένει υπάρχουσαν κατ’ αξίαν εις μέρη αυτά.
Απέναντι αυτής ευρίσκονται μερικαί χιλιάδες Αρμενικού στρατού και (;) περίπου Έλληνες ατελώς εξοπλισμένοι και σχεδόν άνευ εφοδίων. Είναι προφανές ότι οι πληθυσμοί αυτοί διατρέχουν μέγα κίνδυνον.
Ο Αγγλος στρατηγός εις ον απευθύνθην ζητών αποστείλλει στρατιωτικήν δύναμιν μοι εξήγησεν ότι δεν διαθέτει τοιαύτην. Οι ενδιαφερόμενοι ζητούσιν, ελλείψει ελληνικού στρατού να αναλάβει η κυβέρνησις οργάνωσιν και ανεφοδιασμόν υπάρχοντος σώματος βεβαιούντες ότι αν τούτο εγένετο ο αριθμός των εθελοντών ηύξανε κατά πολλάς χιλιάδας. Ο γνωστός Έλλην στρατηγός του ρωσικού στρατού Ανάνιεφ διεμήνυσεν ότι αναλαμβάνει οργανώσει ευθύς αμέσως ένα σύνταγμα πεζικού τριών χιλιάδοιν εθελοντών με τη ελπίδα αυξηθεί τούτο ολίγον κατ’ ολίγον εις μεραρχίαν.
Ταύτα διαβιβάζων κατά καθήκον επιφυλάσσομαι δε να υπερβάλλω εις Α.Ε. υπεύθυνον γνώμην επί των ζητημάτων άμα τη επιστροφή μου εξ Εριβάν και Καρς, όπου αναχωρώ αύριον εσπέραν.
Αλλά σας αναφέρω την σκέψιν μου, ήτις συνίσταται, εις ότι αδυνάτου ούσης της απ’ ευθείας προστασίας των πληθυσμοόν Πόντου, μόνη ελπίς σωτηρίας αυτού είναι η επί τόπου τήρησις αψόγου στάσεως όσον το δυνατόν. Ως ενέργεια δε προς υπε-ράσπισιν των δικαίων των θα ηδύνατο ίσως να εξετασθεί η προτεινόμενη δημιουργία παρά του Αρμεν. στρατού Ελληνικών δυνάμεων αλλά υπό τύπου Ποντιακού, ήτις θα ηδύνατο όταν παραστεί η ώρα να καταλάβει τας διεκδικούμενας χώρας.
Η αυτή δύναμις θα εξασφαλίσει εν τω μεταξύ τους Καρσίους από των επιδρομών, θα προστατεύσει την αναχώρησίν των δια την Ελλάδα, θα συσφίγξει τους δημιουργηθέντας δεσμούς αίματος μεταξύ Ποντίων και Αρμενίων. Ο στρατός ούτος θα έπρεπε να εξαρτηθεί επισήμως εκ του εν Βατουμ Συμβουλίου των Ποντίων. Νομίζω δε ότι οι Αρμένιοι ευρισκόμενοι εν δυσκολοτάτη θέση θα εδέχοντο και τούτο να αναγνωρίσουν και την σύσταση στρατού υπό ποντιακήν σημαίαν να επιτρέψουν επί του εδάφους των.
Όρος απαραίτητος προς επιτυχίαν τοιούτου σχεδίου:
α) Υπό ιδιωτικού τύπου αποστολή ολίγων τινων αξιωματικών και υπαξιωματικών εξ Ελλάδος ως και των (;) διότι μόνον η εξαριετική επιρροή ην έχει το ελεύθερον κράτος δύναται κρατήσει πειθαρχίαν επί των Ελλήνων οίτινες ως γνωστόν έχουσιν αποκτήσει κακάς τινας έξεις. Αλλά επί κεφαλής αυτοίν ανάγκην να είναι αξιωματικός συγκεντρώ-νων επί μέγα βαθμού ανδρείας, στρατιωτικήν αξίαν και απόλυτο σοβαρότητα.
β) εξασφάλισις οπλισμού και εφοδιασμού ανδρών.
Η κατά του σχεδίου μη αρνούμενοι κατ’ αρχήν τον εξοπλισμόν των Αρμενίων είμαι βέβαιος ότι δεν θα ηρνούντο το δικαίωμα τούτο και εις τους ημετέρους αν άλλο τι δεν παρεμβληθεί.
Πρέπει όμως να αποστέλλονται τακτικά τα εφόδια και να εξασφαλισθεί η άδεια της Γεωργιανής Κυβερνήσεως ίνα μεταφέρονται ταύτα δια του εδάφους των ... την παραχώρησιν ταύτην ην ηρνήθησαν οι Γεωργιανοί εις τους Αρμενίους, δυνάμεθα να επιτύχωμεν υπέρ των Ποντίων δημιουργουμένου ... τίτλου τίνος υπεροχών ημετέρων απέναντι Αρμενίων.
Εννοείται ότι εις ουδεμίαν βολιδοσκόπησιν προβαίνω πριν έχω οδηγίας».
Υ.Ε.
Κανελλόπουλος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου