Ο ποντιακός ελληνισμός, παρόλες τις περιπέτειές του μέσα στους 28 περίπου αιώνες της ιστορίας του, κατάφερε να επιβιώσει και το 1913, να αριθμεί 697.000 άτομα. Τα άτομα αυτά ήταν μοιρασμένα σε έξι μητροπόλεις, ένδεκα πόλεις, 41 κωμοπόλεις και 1.013 χωριά. Την ίδια χρονιά, ο Πόντος είχε 1.459 ιερωμένους, 1.131 εκκλησίες, 22 μοναστήρια, 1.647 παρεκκλήσια, τρία περίλαμπρα και υψηλού επιπέδου γυμνάσια παλιού τύπου, που ονομάζονταν φροντιστήρια, ένα λύκειο παλιού τύπου, εφτά ημιγυμνάσια, δηλαδή σημερινά γυμνάσια, και 1.047 σχολαρχεία και δημοτικά, με 1.236 εκπαιδευτικούς και 75.953 μαθητές (Βλ. Πανάρετου Τοπαλίδη, Ο Πόντος ανά τους αιώνας, Δράμα 1929, σελ. 326).
Από τους παραπάνω 697.000 Πόντιους, πάνω από διακόσιες χιλιάδες εξοντώθηκαν με ποικίλους τρόπους στην περίοδο του πολέμου και της μικρασιατικής εκστρατείας. Οι υπόλοιποι, γύρω στις 400.000 περίπου, μαζί με το ένα εκατομμύριο σχεδόν του άλλου μικρασιατικού ελληνισμού, σύμφωνα με την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών που υπογράφηκε στις 30 Ιανουαρίου 1923 στη Λωζάννη, ήρθαν και ρίζωσαν στην Ελλάδα. Η εγκατάστασή τους, όμως, ήταν από άθλια μέχρι αθλιέστατη και δημιούργησε σοβαρά κοινωνικά προβλήματα.
Όπως είπε χαρακτηριστικά ο βουλευτής Αναστ. Λαζαρίδης στη Βουλή της 29ης Μαΐου 1925 (Βλ. Ισαάκ Λαυρεντίδη, Πρόσφυγες εξ ανταλλαγής και ανταλλάξιμος περιουσία, Ποντιακή Στοά 1972- 1974, σελ. 45), «με την έλευση των Μικρασιατών προσφύγων διαταράχτηκε η οικονομική και κοινωνική ισορροπία της χώρας».
Ο ίδιος αγορητής κάκισε την ευρωπαϊκή διπλωματία διότι, όπως είπε, «δια τα συμφέροντά της, έρριψεν εις την Ελλάδα ένα και ήμισυ εκατομμύριον ψυχάς». Και πρόσθεσε: «Αι νέαι αυταί συνθήκαι επέβαλον την λήψιν εξαιρετικών μέτρων. Δυστυχώς, μετά την πρώτην κυβέρνησιν της Δημοκρατίας, τα ριζοσπαστικά μέτρα εσταμάτησαν, εψαλιδίσθη ο αγροτικός νόμος και εις τον νομόν Σερρών μένουν ακόμη τσιφλίκια και τσιφλικούχοι, καθ’ ήν στιγμήν χύνεται αίμα αδελφικόν δι’ έν στρέμμα γης».
Μέσα σε παρόμοιες συνθήκες, που μια αμυδρή νύξη αποτελούν τα παραπάνω λόγια του βουλευτή, έπρεπε να προσαρμοστούν κοινωνικά και να επιβιώσουν οι πρόσφυγες της Μικρασίας και ιδιαίτερα του μαρτυρικού Πόντου, ο οποίος δεινοπάθησε αφάνταστα και οι ξεριζωμένοι του έφτασαν στην Ελλάδα ρακένδυτοι, ματωμένοι, αποδεκατισμένοι και με την ψυχή στο στόμα.
Και τελικά, επιβίωσαν, στάθηκαν στα πόδια τους και, με τα χρόνια, πρόσφεραν και την αποφασιστική συμβολή τους στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Δεν είναι το θέμα μου να αναφερθώ στην εποποιία της οικονομικής ταχτοποίησης των προσφύγων, αλλά να θίξω το πρόβλημα της κοινωνικής προσαρμογής των Ποντίων στη νέα τους ζωή, πρόβλημα που σχετίζεται κυρίως με την αποδοχή και αξιοποίηση της πλούσιας και ιδιαίτερης πολιτιστικής κληρονομιάς τους.
Το πρόβλημα έχει διπλή υπόσταση, μια αντικειμενική και μια υποκειμενική. Δηλαδή, τι έκανε η ελλαδική κοινωνία για να υποδεχτεί και να αξιοποιήσει κοινωνικά και πολιτιστικά τους Πόντιους και τι έκαναν οι ίδιοι οι Πόντιοι για το σκοπό αυτό στην καινούργια τους πατρίδα.
Χρηστος Σαμουηλιδης
Η εισηγηση του στο Α' παγκοσμιο Ποντιακο συνεδριο 7-14 Ιουλιου 1985
Από τους παραπάνω 697.000 Πόντιους, πάνω από διακόσιες χιλιάδες εξοντώθηκαν με ποικίλους τρόπους στην περίοδο του πολέμου και της μικρασιατικής εκστρατείας. Οι υπόλοιποι, γύρω στις 400.000 περίπου, μαζί με το ένα εκατομμύριο σχεδόν του άλλου μικρασιατικού ελληνισμού, σύμφωνα με την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών που υπογράφηκε στις 30 Ιανουαρίου 1923 στη Λωζάννη, ήρθαν και ρίζωσαν στην Ελλάδα. Η εγκατάστασή τους, όμως, ήταν από άθλια μέχρι αθλιέστατη και δημιούργησε σοβαρά κοινωνικά προβλήματα.
Όπως είπε χαρακτηριστικά ο βουλευτής Αναστ. Λαζαρίδης στη Βουλή της 29ης Μαΐου 1925 (Βλ. Ισαάκ Λαυρεντίδη, Πρόσφυγες εξ ανταλλαγής και ανταλλάξιμος περιουσία, Ποντιακή Στοά 1972- 1974, σελ. 45), «με την έλευση των Μικρασιατών προσφύγων διαταράχτηκε η οικονομική και κοινωνική ισορροπία της χώρας».
Ο ίδιος αγορητής κάκισε την ευρωπαϊκή διπλωματία διότι, όπως είπε, «δια τα συμφέροντά της, έρριψεν εις την Ελλάδα ένα και ήμισυ εκατομμύριον ψυχάς». Και πρόσθεσε: «Αι νέαι αυταί συνθήκαι επέβαλον την λήψιν εξαιρετικών μέτρων. Δυστυχώς, μετά την πρώτην κυβέρνησιν της Δημοκρατίας, τα ριζοσπαστικά μέτρα εσταμάτησαν, εψαλιδίσθη ο αγροτικός νόμος και εις τον νομόν Σερρών μένουν ακόμη τσιφλίκια και τσιφλικούχοι, καθ’ ήν στιγμήν χύνεται αίμα αδελφικόν δι’ έν στρέμμα γης».
Μέσα σε παρόμοιες συνθήκες, που μια αμυδρή νύξη αποτελούν τα παραπάνω λόγια του βουλευτή, έπρεπε να προσαρμοστούν κοινωνικά και να επιβιώσουν οι πρόσφυγες της Μικρασίας και ιδιαίτερα του μαρτυρικού Πόντου, ο οποίος δεινοπάθησε αφάνταστα και οι ξεριζωμένοι του έφτασαν στην Ελλάδα ρακένδυτοι, ματωμένοι, αποδεκατισμένοι και με την ψυχή στο στόμα.
Και τελικά, επιβίωσαν, στάθηκαν στα πόδια τους και, με τα χρόνια, πρόσφεραν και την αποφασιστική συμβολή τους στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Δεν είναι το θέμα μου να αναφερθώ στην εποποιία της οικονομικής ταχτοποίησης των προσφύγων, αλλά να θίξω το πρόβλημα της κοινωνικής προσαρμογής των Ποντίων στη νέα τους ζωή, πρόβλημα που σχετίζεται κυρίως με την αποδοχή και αξιοποίηση της πλούσιας και ιδιαίτερης πολιτιστικής κληρονομιάς τους.
Το πρόβλημα έχει διπλή υπόσταση, μια αντικειμενική και μια υποκειμενική. Δηλαδή, τι έκανε η ελλαδική κοινωνία για να υποδεχτεί και να αξιοποιήσει κοινωνικά και πολιτιστικά τους Πόντιους και τι έκαναν οι ίδιοι οι Πόντιοι για το σκοπό αυτό στην καινούργια τους πατρίδα.
Η εισηγηση του στο Α' παγκοσμιο Ποντιακο συνεδριο 7-14 Ιουλιου 1985
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου