Εκτοπίσεις - απώλειες των ελληνικών πληθυσμών.

Στην περιφέρεια Ερπαά, σι κάτοικοι προ του ευρωπαϊκού, πολέμου ήταν 9.293, μετά την ανακωχή έμειναν 4.969, δηλαδή χάθηκαν 4.293.

Στην Κερασούντα ο ελληνικός πληθυσμός προ του πολέμου ήταν 15.000. Η διαταγή απελάσεως 210 οικογενειών δεν πραγματοποιήθηκε χάρη στη θαρραλέα στάση και τις έντονες διαμαρτυρίες του Μητροπολίτη Χαλδίας και Κερασούντας Λαυρέντιου.

 Παρά ταύτα η εκτόπιση των Ελλήνων που δεν ήταν γραμμένοι στα ληξιαρχικά βιβλία άρχισε τον Απρίλιο του 1916. Αλλά η πιο άγρια εξόντωση του ελληνικού πληθυσμού από τους Τούρκους - τουρανιστές έγινε το 1921.

Όλοι οι πρόκριτοι της Αμισού και της Πάφρας καθώς και της Αμάσειας με φοβερό χειμώνα και με χειροπέδες οδηγήθηκαν προς τα ενδότερα, ενώ το Φε­βρουάριο του 1921 έφτασαν και ενώθηκαν μαζί τους στο μαρτύριο και άλλοι από την Κερασούντα, την Τραπεζούντα, την Οινόη, τα Φάτσα, το Ακτάγ - Μαδέν, το Γιοσγάτ, το Τσορούμ κλπ.

Από το Ακ Νταγ Ματέν απαγχονίσθηκαν ο Παυλή Κεγαγιάς από το Γαρατζορέν, ο Φιλάριον και ο Χάμπον από τους Δεβιτέντας.

 Η είδηση που είχε φτάσει στο Ακ Νταγ Ματέν ήταν: “Γιαφταλάρ Γιαπουστού” δηλ. αναρτήθηκαν οι απο­φάσεις του στρατοδικείου ή αλλιώς, οι αποφάσεις δημοσιεύθηκαν και θυροκολλήθηκαν*
Όπως αναφέρουν ιστορικοί, οι εκτοπισθέντες προς το εσωτερικόν της Μικράς Ασίας Έλληνες του Πόντου έφταναν στους 258.674 από τους οποίους χάθηκαν από μεν του γεωργικού πληθυσμού της υπαίθρου χώρας, 60-70 επί τοις εκατό κατά μέσο όρο, από τους δε προερχομένους αστούς από τις πόλεις, επειδή αυτοί είχαν περισσότερα χρηματικά εφόδια για την εξαγορά της ζωής τους, κατά μέσο όρο 40-60 επί τοις εκατό.

Όμως πέρα από τους συγγραφείς και τους διπλωμάτες που μας δίνουν εκπληκτικές πληροφορίες για την εξόντωση του ποντιακού ελληνισμού, υπάρχουν και άλλες πηγές που είναι εξίσου αυθεντικές, έγκυρες και ακριβείς, όπως:
“Από στατιστικάς ληφθείσας παρ’ αξιόπιστων αμερικανικών πηγών, οι (εξ Αμισού και άλλων λιμένων της Μαύρης Θαλάσσης) διελθόντες εκ Σεβαστείας, υπολογίζονται εις 30.000.
 Εξ αυτών 8.000 απέθανον κατά την εις Χαρπούτ πορείαν τον παρελθόντα χειμώνα. Όταν απέθνησκον εις τους δρόμους, ερρίπτοντο εις τα άκρα των οδών και κατετρώγοντο υπό των ορνέων.
 15.000 εστάλησαν εις Ντιαρμπεκίρ κατά τη διάρκεια των παγερών καταιγίδων του χειμώνος, τα 3 / 4 αυτών ήσαν γυναικόπαιδα. Κατά τη διεύλευσίν μας εκ Ντιαρμπεκίρ, μας διηγήθησαν ότι ούτε εν παιδίον έφτασε ζων εις Ντιαρμπεκίρ”.
"Αι 6.000 των Ελλήνων κατοίκων της Πάφρας, αποκλεισθέντες εντός των Εκκλησιών, παρεδόθησαν εις το πυρ και ουδείς εσώθη, μερικαί εκ των γυναικών ωδηγήθησαν εις το εσωτερικόν υπό των Τσετών και αφού ασέλγησαν επ’ αυτών, τας εθανάτωσαν....
 Εκ των 25.000 Ελλήνων της περιφερείας Πάφρας και Αλατσάμ (του δυτ. Πόντου) 90% εξοντώθησαν, οι δε (λοιποί) εκτοπισθέντες εθανατώθησαν εις το εσωτερικόν”
Βρετανοί ναυτικοί παρατηρητές, ανέφεραν ότι οι ντόπιοι άτακτοι ληστές, οι Τσέτες, αποτέλεσαν το 80% της τοπικής τουρκικής δυνάμεως “και”.... Μετά το φρικώδες τούτο έργον, οι Τσέται ήλθον εις Αλατσάμ, όπου παρέταξαν εις γραμμήν 2.500 χριστιανούς και παρασύραντες αυτούς εις τους πρόποδας των ορέων, τους εθανάτωσαν όλους κλπ.”.

Έθελ Τόμσον

Αλλη μια έκθεση είναι αυτή της Εθέλ Τόμσον από την Αμερική, η οποία ως μέλος της αμερικανικής επιτροπής περίθαλψης, έζησε από τον Ιούνιο του 1921 ως τον Ιούνιο του 1922, το δράμα του μικρασιατικού ελληνισμού. Μεταξύ πολλών γράφει:
 Μετέβην εις Ανατολήν δια το έργον των ορφανών της αμερικανικής επιτροπής περιθάλψεως άνευ προλήψεως τίνος, εν σχέσει με τας εθνότητας ή θρησκείας. Επέστρεψα με αίσθημα φρίκης και απογοητεύσεως αναλογιζομενη η ότι εν έτει 1922 είναι επιτετραμένον να ζώσι υπό τοιαύτας συνθήκας άτομα και να υπάρχουσι τοιαύται κυβερνήσεις...
‘Έβοήθημεν - οσάκις μας επετρέπετο - τας συνοδείας ισχνών λιμοκτουσών Ελληνίδων γυναικών τροφής και ενδυμάτων υπό χωροφυλάκων, μέχρις ότου έπιπτον νεκραί... 
Τα πτώματα έκειντο εις τα άκρα των οδών. Τα όρνεα είχον καταφάγει τα σάρκας των, ώστε έμενον απλοί σκελετοί. Ουδεμία τροφή τοις παρεσχέθη υπό των Τούρκων κατά το εκ 500 μιλίων ταξίδιον των εξ Αμισού. Η εκ Χαρπούτ εις Βιτλίς οδός ήτο εσπαρμένη δια πτωμάτων.... Η όλη συνοδεία ήτο μια πορεία θανάτου δια μέσου της ανατολής.
 Πρώτον οι νέοι, κατόπιν οι γέροντες και τέλος τα γυναικόπαιδα, άτινα ουδέν κακόν έπραξαν εναντίον ουδενός”. “Οι οφθαλμοί μου ακόμη διατηρούν το φρικώδες θέαμα τον οποίον είδον και το οποίον δε θα λησμονήσω όπως δε θα λησμονήσω ποτέ το ανοικτόν εκείνο νεκροταφείον πέριξ του Χαρπούτ”.
Τέλος, αυτά που γράφει η αμερικανίδα Εθελ Τόμσον για την εν πορεία εξορία των ποντίων γυναικών μέχρι οριστικής εξαντλήσεώς τους και θανάτου τους, είναι με ακρίβεια η επανάληψη του δράματος των Αρμενισσών γυναικών και των Αρμενίων ανδρών, οι οποίοι επίσης εξορίζονταν εν πορεία ώσπου να φτάσουν υποχρεωτικά στον τάφο τους. Αναφέρονται περιπτώσεις θυμάτων, που άλλος έφαγε τα κόπρανά του, άλλη έσφαξε και μαγείρεψε το γιο της και άλλα παρόμοια. Και βέβαια, εδώ πρέπει να υποπτευθούμε τη χρήση των χημικών ουσιών ή και ναρκωτικών, που έβαζαν οι βασανιστές στο νερό των θυμάτων τους

Αχιλλέας Στεφάνου Ανθεμίδης
Διδακτορας Νομικης του Πανεπιστημιου Gottingen



*Από τη ζωντανή διήγηση της μητέρας μου Ελέγκους (Ελένης) και ταυτόχρονα κατα­γραφής της διήγησης από μένα, το έτος 1983