Η κίνηση για τη Δημοκρατία του Πόντου Μέρος 1ο

Οι Σύμμαχοι της Αντάντ συνέτριψαν τις Κεντρικές Δυνάμεις και την Οθωμανική αυτοκρατορία στα πεδία των μαχών και η νίκη στεφάνωσε τα όπλα τους.

Έτσι, το Νοέμβρη υπογράφηκε η Συνθήκη Ανακωχής του Μούδρου που τερμάτιζε τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο.
 Η Ανώτερη Διοίκηση των Συμμαχικών στρατευμάτων, που είχε την έδρα της στην Πόλη, διόρισε στις κυριότερες πόλεις της Τουρκίας ειδικούς αρμοστές, πλαισιωμένους από στρατιωτικές μονάδες, για να επιβλέπουν την πιστή τήρηση και εφαρμογή των όρων της Ανακωχής πάνω στους Τούρκους και να προστατεύουν τους χριστιανικούς πληθυσμούς της Μικρασίας.
 Σε λίγο, συμμαχικά πολεμικά πλοία άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους στα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας και, πιο ύστερα, μικρές αγγλικές δυνάμεις αποβιβάζονταν στο Βατούμ, την Τραπεζούντα και τη Σαμψούντα.

Κατά τα μέσα του Δεκέμβρη, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Ελευθέριος Βενιζέλος υπέβαλε υπόμνημα στη Διάσκεψη της Ειρήνης και πρότεινε να προσαρμοστεί στο σχεδιαζόμενο μεγάλο αρμενικό κράτος, ολόκληρο το βιλαέτι της Τραπεζούντας, που περιλάμβανε ένα πυκνό ελληνικό πληθυσμό πάνω από τριακόσιες πενήντα χιλιάδες ψυχές. 

Εθνικό Συμβούλιο Πόντου , Βατούμ 1918

Οι Ρωμιοί όμως του τόπου δεν είδαν με πολύ καλό μάτι την προθυμία του Βενιζέλου να παραχωρήσει το πιο ακριβό κομμάτι του Πόντου στο υπό κατασκευή αρμενικό κράτος. Ωστόσο, το θεώρησαν σαν μια αρχή για την αναμενόμενη αλλαγή στη μοίρα τους.

Κατά τα τέλη του Δεκέμβρη του 1918 ο Δεσπότης Γερμανός Καραβαγγέλης που βρισκόταν στην Πόλη, έγραψε ένα γράμμα στον Κωνσταντινίδη, στη Μασσαλία, και του ζήτησε να παρακαλέσει τους διαλεχτούς Πόντιους του εξωτερικού να διαλαλήσουν σ’ ολόκληρο τον κόσμο τα πρωτάκουστα στην ιστορία κακουργήματα των Τούρκων.

 Επίσης, να διακηρύξουν ότι είναι αδύνατο πια στο μέλλον να διοικηθούν οι Ρωμιοί του Πόντου από τους μωαμεθανούς. «Οι σύμμαχοι», συνέχιζε η επιστολή, «έχουν επιταχτικό καθήκον να τιμωρήσουν το βάρβαρο τούτο λαό και να δώσουν ικανοποίηση στο εθνικό μας αίσθημα.

 Και αν ακόμη η ένωσή μας με τη μητέρα Ελλάδα δεν είναι δυνατή, έχουν υποχρέωση να δημιουργήσουν ένα νέο κράτος στον Πόντο με δημοκρατικό σύστημα. Μόλο που ο ελληνικός πληθυσμός αποδεκατίστηκε και πολλοί συγγενείς εκείνων που καταστράφηκαν είναι εγκατεστημένοι στο Ρωσικό Καύκασο, θα προσπαθήσουμε να τους ξαναφέρουμε εδώ, ακόμα και με τη βία, για να πυκνώσουμε τον πληθυσμό των ερημωμένων μερών της Πατρίδας!»

Μητροπολίτης Χαλδίας Γερβάσιος Σουμελίδης

Ένα μήνα αργότερα, στις 17 του Γενάρη του 1919, και ο Δεσπότης Νικοπόλεως και Κολωνίας Γερβάσιος Σουμελίδης, έγραφε γράμμα στον πρόεδρο του συλλόγου «Ελεύθερος Πόντος» της Θεσσαλονίκης και τόνιζε:

 «Ισως μόνον ο Πόντος, ανάμεσα σ’ όλα τα μέρη του μικρασιατικού Ελληνισμού, να προσέφερε τις περισσότερες θυσίες. Τα βουνά, τα δύσβατα και χιονοσκέπαστα βουνά του εσωτερικού της Ανατολής, προς τη Σεβάστεια, την Τοκάτη και το Τσορούμ, υπήρξαν ο Γολγοθάς του εκτοπισμένου και αποδεκατισμένου Ελληνισμού.

 Είναι ανθρωπίνως αδύνατο να περιγραφεί με ακρίβεια η τρομερή και απαίσια σκηνοθεσία που κατασκεύασε στον Πόντο ο τουρκικός φανατισμός και η ακόλαστη τακτική των σατανικών Νεοτούρκων.

 Τέκνα του Πόντου, που ζείτε έξω από την πατρίδα, γίνετε πρόμαχοι και υπερασπιστές των δικαίων μας! Ενωθείτε! Συνασπισθείτε! Συντονίστε τις ενέργειές σας! Υψώστε όλοι μαζί, όπου χρειαστεί, τη φωνή σας και διαδηλώστε ότι πρωτίστως και προπαντός επιβάλλεται η εξασφάλιση της τιμής και της ζωής των λειψάνων που απέμειναν στον Πόντο, με την αποστολή στα διάφορα κέντρα του στρατιωτικής βοήθειας. Χωρίς το σπουδαιότατον αυτόν παράγοντα, είναι αδύνατον να σωθούν οι Πόντιοι. Η νεοτουρκική οργά-

νωση μόνο φαινομενικά ησυχάζει. Μυστικά υπάρχει και, με την ευκαιρία, θα δράσει με όλη της την αγριότητα! Πρέπει, λοιπόν, να εξασφαλιστούμε από παρόμοιο κίνδυνο. Και αυτό θα το πετύχει μόνο μια αποστολή στρατιωτικής δύναμης!»

Δυο μήνες αργότερα, την 15η Μαρτίου του 1919, στο Βατούμ του Καυκάσου συγκεντρώθηκαν οι αντιπρόσωποι των ποντιακών οργανώσεων της Νότιας Ρωσίας, καθώς και οι αντιπρόσωποι των έξι Μητροπόλεων του Πόντου, και ανακήρυξαν την ανεξαρτησία της πατρίδας τους!

 Κατόπιν έκαναν εκλογή του Εθνικού Συμβουλίου, που απετέλεσε, κατά κάποιον τρόπο, την προσωρινή κυβέρνηση του Πόντου. Πρόεδρος βγήκε ο Βασίλειος Ιωαννίδης, αντιπρόεδρος ο Θεοφύλακτος Θεοφυλάκτου και πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης ο Νίκος Λεοντίδης. Αργότερα, πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης  έγινε ο Λεωνίδας Ιασονίδης. Η συσπείρωση του ποντιακού Ελληνισμού γύρω από ένα κεντρικό όργανο άρχισε να παίρνει κάποιο  σχήμα.

Στις 5 Μαΐου του 1919, με εντολή των Συμμάχων ένα Σώμα ελληνικού στρατού αποβιβάστηκε στη Σμύρνη και γίνεται δεκτό από τον τοπικό ελληνικό πληθυσμό με μεγάλο ενθουσιασμό.

Λίγες μέρες όμως κατόπιν, στις 19 Μαΐου  αποβιβάζεται στη Σαμψούντα ο στρατηγός Μουσταφά Κεμάλ και οργανώνει το επαναστατικό  του κίνημα. Προχωρεί στο εσωτερικό του Πόντου, διακηρύσσει ότι δεν αναγνωρίζει την κυβέρνηση του Σουλτάνου και, πηγαίνοντας στην Αγκυρα, συγκροτεί τη Μεγάλη Εθνοσυνέλευση και οργανώνει στρατό εναντίον του ελληνικού στρατού της Σμύρνης.

Τον Οκτώβριο του 1920, μετά την ολοκληρωτική επικράτηση του Κεμάλ στην Τουρκία, η φιλοτουρκική πολιτική των «Συμμάχων» έφτασε στο κατακόρυφο της αναισχυντίας. Δεν κρατούσε ούτε τα προσχήματα. Εκτός από την Ιταλία, που κηρύχτηκε από την αρχή σύμμαχος του Μουσταφά Κεμάλ, τη Γαλλία, που ακολούθησε προσφέροντας φανερή και μυστική βοήθεια στον ανατροπέα της Συνθήκης του Μούδρου, πολύ γρήγορα αποκαταστάθηκε σοβαρή επαφή μεταξύ των κεμαλικών στρατηγών και των Άγγλων αξιωματικών κατοχής. Οι τελευταίοι πήγαν να συναντήσουν το νέο ηγέτη

της Τουρκίας στην ίδια τη Σεβάστεια, αναγνωρίζοντας έτσι, πίσω από τις πλάτες του ελληνικού στρατού και της ελληνικής Κυβέρνησης, το κεμαλικό κίνημα ως νόμιμο. Και για επιβεβαίωση της συμπάθειάς τους προς τους νεόκοπους Τούρκους ηγέτες, οι Άγγλοι απέσυραν τα στρατεύματά τους από τη Μερζιφούντα και τα μετέφεραν, μαζί με τον οπλισμό τους και τις αποσκευές τους, στη Σαμψούντα.

Τέλος 1ου μέρους



Χρήστος Σαμουηλίδης