ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΤΟΝ ΠΟΝΤΟ

Στο μυθιστόρημά του «Kalloandro» ο Ιταλός I. Marini γράφει για ένα τοπίο του Πόντου (μάλλον στην περιοχή Λιβεράς): «Όλα τα θέλγητρα, που μπορούν να δημιουργήσουν σε συνεργασία η φύση με την τέχνη, τα συναντά κανείς σε μια ενότητα, σ’ ένα τόπο...

Και αθάνατος θα ήταν εκείνος, που θα μπορούσε να περάσει σ’ αυτόν τον μαγευτικό τόπο τη ζωή του, γιατί η αιώνια άνοιξη αυτού του μαγευτικού τοπίου δεν άφησε να μαραθεί και το δικό μας άνθος».

  Ο Fallmerayer επικροτεί πέρα για πέρα τη διατύπωση τούτη, που ,ανταποκρίνεται απόλυτα στην πραγματικότητα.

ΠΑΠΑΜΙΧΑΛΌΠΟΥΛΟΣ

Ο Κ. Παπαμιχαλόπουλος ατενίζοντας στην περιοχή Σουμελά βράχια, γκρεμούς, δάση, καταρράχτες ποταμών κλπ., δοκιμάζει έντονη συγκίνηση.

Γράφει: «... Καταπλήσσει έξοχον γεωλογικόν φαινόμενον, άπότοκον ούκ οίδα τίνος περιόδου τού σχηματισμού τού φλοιού τού πλανήτου ήμών».

 Και στη συνέχεια: «Διήλθον τετράκις τά όνομαστά δάση τού Τυρόλου· έπεσκέφθην εννεάκις τήν ' Ελβετίαν καί είδον τάς έν αύτή Άλπεις κατά πάσαν διεύθυνσιν, άπό ορέων καί εκ χαραδρών ή κοιλάδων, ως ή περίκλυτος καί περικαλλής εκείνη τού Ίντερλάκεν παρά τήν Βέρνην έζησα επί μήνες παρά τόν θαυμάσιον Μέλανα Δρυμόν τής Βυτεμβέργης, άλλ’ ουδαμού είδον τοιαύτα δά­ση».

 Καί δικαιώνοντας ό ίδιος τόν κοσμογυρισμένο Fallmerayer, μνημονεύει τήν ακόλουθη αναφορά του για την ίδια περιοχή: «Ουδέν μέρος τυγχάνει έν τω κόσμω προσφορώτερον πρός ίδρυσιν τοιούτου θρησκευτικού άναχωρητηρίου, ή οί πλήρεις μαγείας δρυμώνες ούτοι τού κολχικού όρους Μελά». Για τά λεπτά, τρυφερά καί με μεθυστικό άρωμα λουλούδια τού Πόντου υποσημειώνει «...Άνθη ορατά, αλλά σχεδόν άυλα, αιθέρια!».

Ύστερα άπό τις παραπάνω παρατηρήσεις, δεν φαίνεται καθόλου υπερβολική ή έκφραση των νοσταλγών ποντίων για τήν γενέτειρά τους, ότι «ήταν αληθινός επίγειος παράδεισος».

Τόποι εξοχικοί παραδεισένιοι με γάργαρα, νόστιμα και υγιεινά νερά, με λογής- λογιών γλυκύτατους καρπούς, με τη φύση πανέμορφη και γελαστή. 

Παλαιός δρόμος που οδηγούσε στη Σαντά

Με πολλά ποτάμια και καταρράχτες γραφικούς. Με ηλιόλουστες θαλάσσιες ακτές. Με κάστρα, άλλοτε ολόλαμπρα και ηρωικά κι ύστερα μισογκρεμισμένα, θλιμμένοι μάρτυρες περασμένων μεγαλείων. Με χιλιάδες ,εκκλησίες και μοναστήρια, φάροι πνευματικοί και κιβωτοί ιερών και εθνικών παραδόσεων.

Πόλεις και κωμοπόλεις, κεφαλοχώρια και χωριουδάκια, νοικοκυρεμένες εστίες, στέκουν στο φόντο μιας ζωής έντονα ηρωϊκής και κοινωνικής και ταυτόχρονα ειδυλλιακής