Ο μύθος του "Τουρκικού Εθνικοαπελευθερωτικού Πολέμου"

Με όλες τις πολιτικές παρατάξεις στην Τουρκία, από τη σοσιαλιστική Αριστε­ρά μέχρι τους φιλελεύθερους, από τους εθνοκεντρικούς σοσιαλδημοκράτες μέχρι και την εθνικιστική και ισλαμιστική Δεξιά, επι­κρατεί με μεγάλη πλειοψηφία η κοινή άποψη ότι η περίοδος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και η ανακήρυξη του ρεπουμπλικάνου καθε­στώτος (1914-1924) αποτελεί την περίοδο «του εθνικού αγώνα, του Τουρκικού Απελευθερω­τικού Πολέμου».

Ιδιαίτερα η Αριστερά έχει την τάση να βλέ­πει τη διεργασία αυτή ως μια «ανολοκλήρωτη εθνικοδημοκρατική επανάσταση». Κατά την ά­ποψη αυτή, την περίοδο εκείνη δόθηκε ένας σκληρός «αντι-ιμπεριαλιστικός εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας», όμως μετά την εγκαθίδρυ­ση του ρεπουμπλικανικού καθεστώτος η δωσί­λογος αστική τάξη τορπίλισε και εξαφάνισε το «λαϊκό και αντιιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της Επανάστασης της Ανατολής».

Οι δε εθνικιστι­κές και δεξιές συντηρητικές απόψεις υποστη­ρίζουν ότι ο αγώνας υπήρξε η «εκ νέου ανά­σταση και έγερση» του Τουρκικού Εθνους κα­τά του «δυτικού ιμπεριαλισμού» των «κραται­ών κρατών» και των «επτά ισχυρών κρατών της Δύσης» που ήθελαν να εξοντώσουν τον Τουρκισμό και το Ισλάμ .

Θηριωδίες των Τούρκων

Ο ορισμός αυτός του «Τουρκικού Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα» αποτελεί τον ισχυρό­τερο κρίκο με τον οποίο επιβάλλει την ηγεμο­νία του ο κεμαλισμός σ' όλα τα πολιτικά ρεύ­ματα, διαμορφώνοντας την εθνική ομοψυχία και ορίζοντας ένα κοινό σημείο ιδεολογικής α­ναφοράς. Ακόμα και οι πλέον αυστηροί κριτές του κεμαλισμού προσπαθούν την περίοδο αυτή σε τελική ανάλυση να τη δικαιολογήσουν και να την εξιδανικεύσουν, πράγμα που τους εξο­μοιώνει με τις άλλες απόψεις που αναφέραμε λίγο πριν.

Αποτελεί τραγική διαπίστωση ότι ακόμα και οι Κούρδοι, που ανήκουν στα ρεύματα εθνικοαπελευθερωτικής κοινωνικής αντίληψης, όλη την περίοδο της ρεπουμπλικανικής περιόδου βλέπουν με θέρμη τα γεγονότα της περιόδου 1914-1924 ως «εθνικοαπελευθερωτικό αγώ­να».

 Κατά τις απόψεις αυτών οι «Τούρκοι και οι Κούρδοι» πολέμησαν ο ένας πλάι στον άλλο «κατά του ιμπεριαλισμού», όμως μετά την ε­γκαθίδρυση του ρεπουμπλικανικού καθεστώ­τος ξεχάστηκαν οι υποσχέσεις που είχαν δοθεί στους Κούρδους για ίσα δικαιώματα και άρχι­σε μια περίοδος άρνησης και απόρριψης.

Οι αναλύσεις που παράγονται από την επί­σημη τουρκική ιστορία και αναπαράγουν στρε­βλές απόψεις απέχουν πάρα πολύ από την ι­στορική αλήθεια.

Τα σημερινά επίσημα γεωγραφικά σύνορα της ρεπουμπλικανικής Τουρκίας αποτελούν τα τελικά όρια στα οποία υποχώρησε η Οθωμανι­κή Αυτοκρατορία το 1923, η οποία κυβερνού­σε εδάφη σε τρεις ηπείρους [είναι χρήσιμο να επισημανθεί ότι τα σύνορα αυτά και την περίο­δο της ρεπουμπλικανικής περιόδου επεκτάθη­καν με τη συνέχιση των αυτοκρατορικών αντα­νακλαστικών, όπως συνέβη με την εισβολή και κατάληψη της Βόρειας Κύπρου και τις τακτι­κές επιδρομές και προσπάθειες εγκατάστασης στο νότιο Κουρδιστάν (πρώην βιλαέτι Μοσού­λης) αρχίζοντας από το 1983].

Μέχρι την έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέ­μου η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε διατηρή­σει την ετερογενή δομή της, από πλευράς κοι­νωνικής συγκρότησης, τον πολυεθνικό, πολυθρησκευτικό και πολυπολιτισμικό της χαρα­κτήρα της, χωρίς όμως να ισχύει αυτό στο πο­λιτικό επίπεδο.

Ορφανά του 1922

 Σύμφωνα με τα επίσημα πλη­θυσμιακά στατιστικά στοιχεία του οθωμανικού κράτους (μπορούμε να φανταστούμε τις προσπάθειες για τη μείωση του), μέσα στα σημερι­νά σύνορα της Τουρκίας ζούσαν τουλάχιστον 18% Αρμένιοι. Το ποσοστό αυτό στις περιοχές Βαν, Μπίτλις, Σίβας και ιδιαίτερα στις πόλεις ξεπερνούσε το 30%. Με την πρόσθεση των πληθυσμών των Ασσυρίων, Ρωμιών και ορθό­δοξων χριστιανών, η αναλογία στις προανα­φερθείσες επαρχίες υπερέβαινε το 25%.

Μάλιστα, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές στατι­στικές, οι αναλογίες αυτές ήταν πολύ υψηλότε­ρες. Με τα δεδομένα της γερμανικής πρεσβεί­ας στην Κωνσταντινούπολη (ας λάβουμε υπόψη ότι η Γερμανία, ούσα σύμμαχος, δεν θα παραχάραζε αρνητικά τα δεδομένα κατά του οθωμανικού κράτους) πριν από τον Α' Παγκό­σμιο Πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ζούσαν 2,5 εκατομμύρια Αρμένιοι. Επιπλέον, σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο από το 1908  στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, στη Βουλή για κάθε έδρα αντιστοιχούσαν 100.000 άτομα. Στην τελευταία Οθωμανική Βουλή υπήρχαν 27 Ελληνες (Ρωμιοί ορθόδοξοι) βουλευτές, πράγ­μα που δείχνει ότι στην Οθωμανική Αυτοκρα­τορία ζούσαν περίπου 2,7 εκατομμύρια Ρωμιοί -ορθόδοξοι.

Αν λάβουμε υπόψη ακόμα και μόνο τις επί­σημες στατιστικές, οι Ρωμιοί, Αρμένιοι, Ασσυ- ροχαλδαίοι, που συγκροτούσαν τότε το ποσο­στό του 18% των περιοχών, σήμερα δεν διαθέ­τουν ούτε 18 άτομα...

Γιατί; Τι συνέβη στους ανθρώπους αυτούς; Η γεωγραφική αυτή περιοχή φιλοξενούσε για χι­λιάδες χρόνια τις διαφορετικές εθνικές, θρη­σκευτικές και πολιτισμικές κοινότητες και τις ιστορικές κληρονομιές τους.

 Στις περιοχές Μι­κράς Ασίας, Πόντου, Λαζικής, Καππαδοκίας, Κιλικίας, Δυτικής Αρμενίας, Κουρδιστάν και της άγνωστης χώρας της Ασσυρίας, σύμφωνα με τις οθωμανικές καταγραφές, εντός των συ­νόρων του κράτους υπήρχαν 2.538 εκκλησίες, 451 μονές και 2 χιλιάδες σχολεία. 

Σήμερα οι αριθμοί αυτοί δεν υπερβαίνουν τα δάκτυλα ενός χεριού. Τα υπόλοιπα κτήρια, όσα εχουν γλιτώ­σει από κατεδάφιση, είναι είτε ερείπια είτε στάβλοι. Τι συνέβη στους πιστούς των εκκλη­σιών, τους μαθητές των σχολείων, τι έγινε στα δικαιώματα και τα δίκαια αυτών; Το ερώτημα είναι πώς δημιουργήθηκε η ρεπουμπλικανική Τουρκία, που οι γραφειοκράτες με καύχημα λένε ότι αποτελείται κατά «99% από Μου­σουλμάνους με συντριπτική πλειοψηφία Τούρ­κων», μια Δημοκρατία που ορίζεται ότι αποτε­λείται από «μια πατρίδα, μια σημαία, ένα έ­θνος, μια Βίβλο»;

Ολη αυτή η διαδικασία πώς μπορεί αν επο­νομαστεί ως «Τουρκικός Εθνικοαπελευθερωτικός Αγώνας» χωρίς να χρησιμοποιηθούν οι έννοιες «εθνοκάθαρση», «εξορία», «γενοκτο­νία», «αφομοίωση» και «εθνο-καταπίεση»;

Η υπό συζήτηση διαδικασία, αν και μπορεί να συμπεριλαμβάνει «ένα εθνικό αγώνα», αυ­τή δεν περιείχε καθόλου αντιιμπεριαλιστικό και ούτε ένα προοδευτικό δημοκρατικό χαρα­κτήρα. Το επονομαζόμενο «Εθνικοαπελευθερωτικό Κίνημα της Ανατολής» ουσιαστικά ή­ταν η προσπάθεια για ίδρυση ενός έθνους- κράτους, από ένα μόνο αποκλειστικά έθνος, που απαλλάχθηκε από τις υπόλοιπες οντότητες  που συναποτελούσαν την πολυεθνική και πολυπολιτισμική κοινωνία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η διαδικασία δε αυτή έγινε εξ ο­ρισμού από τα άνω προς τα κάτω με τη μορφο­ποίηση ενός τουρκικού έθνους.

Διωγμοί 1915-22

Τα πρώτα και αδιαμφισβήτητα θύματα αυ­τού του αγώνα υπήρξαν οι Αρμένιοι, οι Ελλη­νες της Μικράς Ασίας και του Πόντου και οι Ασσυροχαλδαίοι. Οι διωγμοί και οι γενοκτο­νίες που κορυφώθηκαν το έτος 1915 εξυπηρε­τούσαν το σκοπό του «Εθνικού Συμβολαίου - Μισάκι Μιλί», τον φερόμενο ως τίτλο του πο­λιτικού προγράμματος που θεωρούσε ανα­γκαίο την εκκαθάριση από τα «επικίνδυνα» ε­θνικά στοιχεία του γεωγραφικού πεδίου που είχε οριστεί να αποτελέσει το χώρο που έπρεπε να ιδρυθεί το τουρκικό έθνος-κράτος.

 Αν δεν συνέβαινε η εξόντωση περίπου 1,5 εκα­τομμυρίου αμάχων ατόμων και η προσφυγοποίηση περίπου 2 εκατομμυρίων, που αποτελεί την πρώτη μεγάλη γενοκτονία του 20ού αιώνα, δεν θα ιδρυόταν η ομογενής τουρκική πατρίδα. Ο υπουργός Αμυνας της Τουρκίας, Vecdi Goniil, στη συνέντευξη που έδωσε στις Βρυ­ξέλλες κατά την τελετή της επετείου του θανά­του του Μ. Κεμάλ, τη 10η Νοεμβρίου 2008, χω­ρίς να το θέλει βέβαια, ομολογούσε την αλή­θεια λέγοντας «Αν σήμερα στο Αιγαίο οι Ελλη­νες (Ρωμιοί), οι Αρμένιοι ζούσαν σε πολλά μέ­ρη της Τουρκίας, θα μπορούσε η Τουρκία να ή­ταν το ίδιο έθνος κράτος;».

Αποτελεί σημαντικό μέρος της επιτήδειας παρουσίασης της περιόδου 1918-22 ότι υπήρξε ένας ηρωικός «εθνικοαπελευθερωτικός πόλε­μος» παρά την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και τους ό­ρους συνθηκολόγησης, που συνίσταντο στην επανακατάληψη των περιοχών που ζούσαν οι Αρμένιοι και οι Ρωμιοί (Ελληνες), των οποίων η κοινωνική βάση είχε καταστραφεί από τις ε­ξορίες και τις γενοκτονίες και η ικανότητα α­ντίστασης τους ήταν αδύναμη και όμως παρου­σιάζοντας αυτές τις ενέργειες ως μια «πολύ με­γάλη ιστορική πράξη».

Η Συνθήκη της Λωζάννης υπήρξε η επίσημη κατοχύρωση της μετάβασης της κυριαρχίας α­πό την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο τουρκι­κό έθνος-κράτος, το σβήσιμο με σφουγγάρι των εγκλημάτων πολέμου και της γενοκτονίας που έχει διαπράξει το ίδιο το κράτος, η υπα­γωγή των αρχαιότερων και πλέον παραδοσια­κών λαών, των Ρωμιών και των Αρμενίων της περιοχής, σε καθεστώς «μειονοτήτων» και η άρνηση της αναγνώρισης ύπαρξης για τις ε­θνότητες Κούρδων, Ασσυρίων και Λαζών και την κατοχύρωση αυτών σε μια διεθνή σύμβα­ση. 

Στο να προκύψει το πολιτικό αποτέλεσμα έπαιξαν ρόλο: η σύμπτωση της πολιτικής «Εθνικών Συνόρων - Μισακί-Μιλί», με μια αι­ματοβαμμένη εθνοκάθαρση, η ενεργός υπο­στήριξη του κράτους σε πρώτο βαθμό από τους Κούρδους και τους μουσουλμάνους μετανά­στες από τον Καύκασο και τις βαλκανικές χώ­ρες, η ανησυχία που προκλήθηκε στις νικήτριες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις από την πιθανή προ­σέγγιση των κεμαλιστών από τους μπολσεβί­κους, οι οποίοι μετά την Οκτωβριανή Επανά­σταση του 1917 έδειξαν τάσεις εξαγωγής της ε­πανάστασης.

Στη σύγκρουση αυτή οι Κούρδοι, οι Λαζοί, οι μετανάστες από τον Καύκασο και τα Βαλκάνια ταυτίστηκαν με τον τουρκομουσουλμανικό ά­ξονα. Οι μουσουλμανικοί αυτοί λαοί έγιναν σύμμαχοι των τουρκικών κυρίαρχων τάξεων.

Στη συνέχεια, στη γεωγραφική αυτή περιο­χή, μετά την «αραίωση» με εξορίες, σφαγές και πολέμους των χριστιανικών λαών, ήλθε η σειρά  των Κούρδων, των Λαζών και των μεταναστών, «να λιώσουν και να διαμορφωθούν» στο χυτή­ριο του τουρκισμού.

Η διαδικασία αυτή της σύντηξης και ομοιογενοποίησης (εκτουρκισμός), ενώ επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό για τους άλλους λαούς, απέ­τυχε στην περίπτωση των Κούρδων.

 Η εθνική αντίσταση και επανάσταση των Κούρδων, που φθάνει μέχρι τις μέρες μας κατά του τουρκικού έθνους-κράτους, ξεκινάει από τα έτη ίδρυσης του ρεπουμπλικανικού κράτους. Δεν φαίνεται δε εύκολο να ξαναεμφανιστεί το κλίμα της πε­ριόδου της απελευθέρωσης, όταν ακούγονταν τα χωρίς περιεχόμενο συνθήματα της «συλλο- γικότητας» και της «κοινής συμμετοχής».

 

Ξεριζωμένοι Πόντιοι στο λιμάνι της Τραπεζούντας

Το ζήτημα συνεχίζει να είναι η πολιτική του τουρ­κικού έθνους-κράτους, που προσπαθεί να ομοιογενοποιήσει διά της βίας μια πολυεθνική, πολυεθνοτική, πολυθρησκευτική, πολυπολιτισμική κοινωνική δομή.

Είναι πολύ δύσκολο κανείς να προβεί σε μια ορθή ιστορική ανάλυση και αν δεν πάρει απο­στάσεις από το μύθο της επίσημης τουρκικής ι­στοριογραφίας περί «Τουρκικού Εθνικοαπελευθερωτικού Πολέμου», που αποτελεί θεμε­λιώδη έννοια αυτής. 

Το γεγονός μπορεί να ε­ξηγηθεί από το ότι ακόμα και όσοι καταλαβαί­νουν την αλήθεια αυτή, δεν μπορούν να απο­κολληθούν από την αγκύλωση και τη αντιμετω­πίζουν ως μια «προπατορική αμαρτία».

Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο εί­ναι αναπόφευκτη η ανάμιξη στη δημιουργία ε- θνών-κρατών εγκλημάτων κατά της ανθρωπό­τητας, όπως των εθνοκαθάρσεων, εξοριών και γενοκτονιών; 

Μπορούν ή όχι να αποφευχθούν;

Ομως πόσο ηθικό είναι να καλυφθούν τα ε­γκλήματα αυτά κατά της ανθρωπότητας με ένα πέπλο παραποίησης της ιστορίας; 

Είναι δυνα­τό να υπάρξει ένα νέο ξεκίνημα που θα βασί­ζεται στο δίκαιο, χωρίς πρώτ' απ' όλα να προ­σεγγίζει     κανείς στα ιστορικά και κοινωνικά γε­γονότα με εντιμότητα;

Recep Marasli

Γεννήθηκε στο Ερζερούμ. Εργάστηκε ως αρχισυντάκτης των εκδόσεων «Komal» και του περιοδικού Sterga Rizgkari. Λόγω της πολιτικής του δράσης φυλακίστηκε μετά τα πραξικοπήματα της 12ης Μάρτη και της 12ης Σεπτέμβρη για 15 χρόνια και 4 μήνες.

Από το 1999 ζει ως πολιτικός πρόσφυγας στη Γερμανία.

 Εχει συγγρά­ψει τα εξής βιβλία: Πολιτική υπεράσπιση στη Δίκη Ριζγκαρί στο Ντιγιάρμπακιρ, Απαγορευμένα Άρθρα και Τα ε­θνικά απελευθερωτικά αρμενικά κινήματα και η Γενοκτονία του 1915. Το παραπάνω κείμενο γράφτηκε στο Βερολίνο, 1 Μάη 2011.