Απομνημονεύματα Σάββα Ασλανίδη Μέρος 3ο

 Νέα αιφνιδιαστική επίθεσις των κεμαλικών. Φοβερή βρεφοκτονία

Δεν είχον παρέλθει δέκα ημέραι από της πρώτης εκείνης μάχης, όπου συνετρίψαμεν τους κεμαλικούς και ιδού δευτέρα επίθεσις τούτων καθ' ην εποχήν μάλιστα είμεθα διεσκορπισμένοι δι' αγοράν όπλων, τα οποία ηγοράζομεν αντί 100 λιρών Ταλαάτ. Από το χωρίον Τσιπραΐλ ηκούσαμε τον κρότον των τηλεβόλων των Τούρκων. Έσπευσαν τρεις, ο Σάββας Κ. Ασλανίδης, ο Σάββας Α. Σαββίδης και ο Σάββας Καραγιαννίδης, όπως ειδοποιήσωσι τον καπετάνιον Αναστάσιον Σ. Σαββίδην, ο οποίος είχε εις την διάθεσίν του 15 όπλα. 

Παρεκάλεσα θερμώς τον ρηθέντα οπλαρχηγόν. Εκείνος όμως, επειδή η διαθέσιμος δύναμις του ήτο μικρά, εδυσκολεύετο να αναλάβη. Τέλος, συγκινημένος εκ της κινδυνώδους θέσεως των αδελφών του, εδέχθη να θυσιασθή δια την σωτηρίαν τόσων αδυνάτων γυναικόπαιδων. Ταυτοχρόνως επέμψαμεν αγγελιαφόρον προς τον γενναίον ήρωα Αν. Παπαδόπουλον, αν και δεν είχομεν ελπίδας να προφθάση εις βοήθειάν μας, ένεκα της μακρινής αποστάσεως η οποία μας εχώριζεν.

Εσπεύσαμεν λοιπόν το όλον είκοσι πολεμισταί και ολόκληρον νύκτα ανήλθομεν το υψηλόν όρος Μπογαλή, περί τα εξημερώματα δε εφθάσαμεν πλησίον του χωρίου.

Το χωρίον ήτο έρημον, οι δε κεμαλικοί εθερμαίνοντο πυρπολούντες τας οικίας μας. Τα γυναικόπαιδα και οι άνδρες είχον κατορθώσει να κρυβούν, ημείς δε μη βλέποντες κανένα εκ των ημετέρων, είχομεν υποθέσει ότι συνετελέσθη ήδη η καταστροφή των. 

Μόλις εφθάσαμε έρποντες εντός βολής εξαπελύσαμεν μίαν ομοβροντίαν κατά των Τούρκων, οι οποίοι έσπευσαν να προφυλαχθούν έντρομοι. Η μάχη διήρκεσε περί τας τρεις ώρας, ότε οι Τούρκοι, καίτοι πολλαπλάσιοι, ετράπησαν εις φυγήν άτακτον εγκαταλείψαντες πολλούς αιχμαλώτους και φονευμένους.

 Περισυνελέξαμεν τριάκοντα εξ Μάουζερ. Νικηταί επροχωρήσαμεν προς το χωρίον Ναζλί. Ετράπημεν προς αναζήτησιν των γυναικόπαιδων μας τα οποία διασκορπίσθησαν την παρελθούσαν. Ενώ όμως εβαδίζομεν ευρέθημεν προ τρομακτικού θεάματος. Ευρέθημεν προ μιας τριακοντάδος νηπίων όλων εσφαγμένων. Το θέαμα ήτο σπαρακτικώτατον. Εκλαίομεν όλοι προς της φοβεράς εκείνης συμφοράς τόσων αθώων υπάρξεων.

Μετ' ολίγον προχωρούντες είχομεν φθάσει μέχρι του βαθέος κοιλώματος όπου εύρομεν τον καπετάνιον Γεώργιον Μεγαλομύστακα με όλα τα γυναικόπαιδα οδυρόμενα και κλαίοντα. Μας διηγήθηκαν ότι οι ίδιοι έχουν φονεύση τα νήπια, φοβούμενοι μήπως προδοθούν εκ των κλαμάτων των και κατασφαγούν υπό των κεμαλικών, οι οποίοι είχον τραπή προς αναζήτησιν των. Πρώτος ο καπετάνιος παρέδωκε το ιδιόν του τέκνον προς σφαγήν και ακολούθως οι άλλοι!

Δυσκόλως θα ηδύνατο κανείς να ανεύρη πουθενά της ιστορίας φοβερωτέραν απόφασιν εκείνης την οποίαν έλαβον οι ταλαίπωροι εκείνοι Έλληνες του Πόντου, να καταστρέψουν μέλος της οικογενείας των δια να σωθούν οι υπόλοιποι. Η θυσία ήτο εκτάκτως πρωτοφανής και μεγαλειώδης. Ανήκουστος και συνταρακτική.

Αλλ' η ανάγκη είναι σκληρός και αδυσώπητος σύμβουλος.

Τα διά των πατρικών χειρών τόσον τραγικώς θανατωθέντα, 30 νήπια των ηρωικών προμάχων του Πόντου, ας αναπαυθούν εν ειρήνη με τη βεβαιότητα ότι εθυσιάσθησαν υπέρ της σωτηρίας των γονέων των. Το άσπιλον αίμα των μικρών ηρώων το οποίο εχύθη εις την φάραγγα εκείνην, ας γιγαντώση το φρόνημα της μελλούσης γενεάς και ας συμβολίζη διαρκώς την αιωνίαν απόφασιν των Ποντίων όλων δια την τρομεράν εκδίκησιν. Η εθνική συμφορά των Ποντίων ας γεννήση και γαλουχήση με το αίμα των αθώων εκείνων μικρών μαρτύρων την εθνικήν εκδίκησιν κατά του προαιώνιου τυράννου!

Οι γενναίοι νικηταί, η δραξ εκείνη των πολεμιστών κατήγοντο από το χωρίον Κιόκτσικουρ. Μεταξύ τούτων ήσαν ο καπετάνιος Αναστάσιος Σαββίδης, τα παλικάρια του Μιχαήλ Θωμά και Ελευθέριος Στεφάνου και Θανάσης Στυλιανού, ο οποίος έπεσε γενναίως εις την μάχην. Από το χωρίον Κουζολτηρέν κατήγοντο ο Σάββας Α. Σαββίδης, Σάββας I. Καραγιαννίδης και ο Σάββας Κ. Ασλανίδης, ο τροφοδοτών την ηρωικήν αυτήν σελίδα της γενικής ιστορίας του Πόντου.

Παρελάβομεν και τον καπετάνιον Γ. Μεγαλομύστακα και τους λοιπούς συμπολεμιστάς και εβαδίσαμεν προς επίσκεψην του πεδίου της μάχης εις το Μεντεκλή. Τα πτώματα των 36 φονευθέντων κατά την μάχην κεμαλικών έκειντο εκεί βορά των κυνών και των ορνέων.

Μεταξύ των πολεμιστών μας διεκρίνοντο ο Σάββας Α. Σαββίδης, Δημήτριος Κεμερίδης, ο Παρασκευάς Μερτίτογλου, ο Ιωάν. Γ. Παυλόγλου και εγώ ο Σάββας Ασλανίδης. Μετά ημίσειαν ώραν αφ' ης ήρχισεν η μάχη έφθασεν εις τας τάξεις μας ο οπλαρχηγός Ελευθέριος Τσακήρ Γαλλιόν, ο Αναστ. Καρυπίδης, ο Δελή Σωκράτης, ο καπετάνιος Βασίλειος I. Παπαδόπουλος, ο Μαυροκώστας Δεληογλανίδης.

Μετά πεισματώδη μάχην οι Τούρκοι κατετροπώθησαν αφήσαντες πολλούς νεκρούς και πληγωμένους. Εκ των ημετέρων έπεσαν τρεις. Τρεις ημέρας βραδύτερον ήρχισεν ο πόλεμος εις το μέτωπον του ελληνικού χωρίου Μέγα Αγάν και διήρκεσεν ακαταπαύστως επί 5 ημέρας. Οι κεμαλικοί μηδέν κατορθώσαντες ηναγκάσθησαν να αποσυρθούν.

Πάσχοντες έλλειψη ν τροφών απεφασίσαμεν να επιτεθώμεν κατά του τουρκικού χωρίου Κιουρτλού. Την νύχτα επολιορκήσαμεν το ρηθέν χωρίον χωρίς να γνωρίζομεν ότι υπάρχει τουρκική δύναμις εν αυτώ. Δυστυχώς, το χωρίον τούτο ήτο πλήρες κεμαλικού στρατού, ο οποίος αντεπεξήλθε και ούτω συνήφθη κρατερά και πεισματώδης μάχη, διαρκέσασα μέχρι πρωίας.

Υπεχωρήσαμεν άμα τη ημέρα παρακολουθούμενο υπό των κεμαλικών. Συνήφθη τότε νέα αποφασιστική μάχη με διαφόρους εναλλαγάς επιτυχίας. Οι ημετέροι διοικούντο υπό του γενναίου οπλαρχηγού Ελευθ. Τσακήρ Γαλιόν.

Το τέλος της μάχης ταύτης ήτο περιφανής επιτυχία των ημετέρων. Οι Τούρκοι προ της ορμητικής γενναιότητος των παλκαριών μας ηναγκάσθησαν να τραπώσιν εις αισχράν φυγήν, εγκαταλείψαντες πλείστα πολεμοφόδια και τους φονευμένους και πληγωμένους των. Εκ των ημετέρων επτά ήρωες έπεσαν νεκροί, και τέσσερες πληγωμένοι εξ ων ο εις ο γενναίος Σάββας Α.Σαββίδης. Τα γυναικόπαιδα μας μετά την φυγήν των κεμαλικών εχειροκρότουν και ησπάζοντο τους πολεμιστάς και υπερασπιστάς των.

Έχομεν κατά σειράν τον Νοέμβριον του 1921 την μάχην του Ματέν Οϊμαγή (περιφέρεια Σαμψούντος) όπου έπεσαν οι γενναίοι οπλαρχηγοί Θεόδωρος Τσερκέζης και ο καπετάνιος Ελευθέριος Τσακήρ Γαλιόν και άλλοι.

Αι μάχαι εξηκολούθησαν εις την περιφέρειαν ταύτην υπό τους αρχηγούς μας Γεώργιον Τσακίρην, Δεληλάζαρον, Παπαδόπουλον και τον περίφημον αρχηγόν Στυλιανόν Κοσμόγλου εκ Κιοκτός Πουανάρ και τον ανδρειότατον Κασερίκ, ο οποίος ήτο ο σωτήρ 1500 Αμισηνών τους οποίους ηλευθέρωσεν επιτεθείς γενναίως κατά των οδηγούντων αυτούς εις βέβαιον θάνατον Τούρκων χωροφυλάκων.

ετά τας μάχας του Ματέν Οϊμαγή, αι οποίαι διήρκεσαν μίαν εβδομάδα ο λαός κατέφυγεν προς το Νεπιόν Δάγ. Ο τουρκικός στρατός κατεδίωξεν αυτούς έως εκεί, όπου και συνεκροτήθησαν διάφοροι μάχαι μετά των προστατευόντων τους πληθυσμούς μας ανταρτικών σωμάτων. Εκείθεν οι κεμαλικοί επετέθησαν εις την περιφέρειαν Μερζιφούντος κατά του Δαβράν Δαγ, όπου συνεκρούσθησαν με τους γενναίους οπλαρχηγούς Κησαπατδάκ και Πιτς Βασίλ, οι οποίοι ημύνθησαν γενναιότατα, σώσαντες πολλάκις τους χριστιανούς των μερών εκείνων. 

Μετά τα γεγονότα του Νεπιόν Δαγ οι κεμαλικοί προχώρησαν εις την περιφέριαν της Το-κάτης. Επεχείρησαν να διασκορπίσουν τους αντάρτας του όρους Γιαϊγλιατσίκ, μεταξύ Τοκάτης Ερπαά και Νίκσαρ. Εκεί ηνδραγάθησεν ο γενναίος καπετάνιος Αναστάσιος Παπαδόπουλος εκ του χωρίου Ενδήκ Πηχαρή του Έρπαα.

  Η σπουδαία μάχη του Γιαϊγλιατσίκ.

Την 11ην Νοεμβρίου 1921 ολόκληρος κεμαλική μεραρχία υπό τον Λιβά πασάν περιεκύκλωσε κατά την θέσιν Κουρταλάν το σώμα του οπλαρχηγού Αναστασίου Παπαδοπούλου, αποτελούμενον εξ 600 πολεμιστών. Ο αρχηγός ούτος ήτο ο διασημότερος όλων. 

Είχεν εμπνεύσει μέγαν τρόμον εις τους Τούρκους, τους οποίους πολλάκις κατετρόπωσεν. Αι επιχειρήσεις εκείναι διήρκεσαν 52 όλας ημέρας και δύναται τις να τας παραβάλη με μεγάλας μάχας τακτικών στρατών. Εις τας μάχας ταύτας έπεσεν ο γενναίος οπλαρχηγός Αναστ. Αράπογλους και είκοσιν εξ πολεμισταί Πόντιοι.

 Ο γενναιότατος αρχηγός Αν. Παπαδόπουλος, ο οποίος μας διηγήθη τα γεγονότα των μαχών τούτων μας πληροφορεί ότι ενώ όλην την ημέραν εμάχετο κατά των κεμαλικών, την νύχτα ετροφοδοτείτο από φίλους Κιρκασίους εκ των οποίων ελάμβανε και πολεμοφόδια.

Ο Τούρκος στρατηγός μάτην επεχείρησε να πείση τον ανδρείον Πόντιον αρχηγόν να παύση την άμυναν και να παραδώση τους μετ' αυτού αόπλους Ποντίους δια τους οποίους καθώς έλεγεν η κυβέρνησις προώρισεν απλώς τόπον κατοικίας εις το εσωτερικόν.

Ο γενναίος όσον και συνετός Πόντιος αρχηγός, αντιλαμβανόμενος την δολιότητα των προτάσεων δεν έδωκε προσοχήν, αλλά εφρόντισε να οδηγήση τους υπό την προστασίαν του αόπλους και τα γυναικόπαιδα εις ασφαλές καταφύγιον.

 Η δευτέρα μάχη του Τσοπου Δερεσί - Δεινή καταστροφή των ημετέρων.

Μετά την άλωσιν του Μπογαλήκ ο Λιβά πασάς την 2αν Φεβρουαρίου 1922 επέδραμε και πάλιν εναντίον του Τσοπού Δερεσί. Οι αποσυρθέντες εκ του Μπογαλήκ πολεμισταί μας περί τους 500 έσπευσαν εις βοήθειαν υπό τους αρχηγούς Γεώργιον Τσακίρην και Δελή Σωκράτην.

 Επίσης έφθασαν και ο καπετάν Αναστάσης Καρυπίδης, Μαυροκώστας και Ευστάθιος. Η μάχη ήτο φοβερά. Εκ 4 σημείων οι Τούρκοι επετίθεντο. Ο Τούρκος στρατηγός επωφελήθη μιας φιλονικίας μεταξύ των αρχηγών Τσακίρη και Δελή Σωκράτη, οι οποίοι εγκατέλειψαν την μάχην και ηχμαλώτισε πολλούς εκ των ημετέρων τους οποίους έσφαξε ανηλεώς. Πλείστα γυναικόπαιδα έπεσαν εις χείρας του αιμοβόρου Τούρκου στρατηγού εκ των οποίων τας μεν παρθένους και γυναίκας ητίμασαν και εξώρισαν κατόπιν εις Χαρπούτ, φονεύοντες καθ' οδόν τας αποκαμούσας, τους δε άρρενας όλους κατεκρεούργησαν αγρίως.

Τους λοιπούς κατωρθώσαμεν να διασώσωμεν την νύκτα διελθόντες τη βοήθεια και άλλων ανταρτών του Μπογαλήκ τον ποταμόν Ίριν. Πολλοί όμως κατά την διάβασιν παρασυρθέντες υπό των ρευμάτων επνίγησαν.

 Οι ημίσεις εξ ημών φοβηθέντες τα ρεύματα του ποταμού ο οποίος ήτο τότε ορμητικός, εστράφησαν προς το Ακ-Δαγ, όπου ένεκα του δριμυτάτου χειμώνος απεδεκατίσθησαν. Οι δε εναπομείναντες εις Ακ Δαγ, συλληφθέντες μετά τινας ημέρας εφονεύθησαν αγρίως υπό των κεμαλικών ορδών.

Αχιλλέας Στεφ. Ανθεμίδης

Δρ. Νομικης Πανεπιστημίου Gottingen