0 σφετεριστής του θρόνου Ιωάννης Α' ο «Καλογιάννης»

Μετά τον Αλέξιο Γ' βασίλευσαν οι Κομνηνοί, Μανουήλ Γ' (1390-1417) και Αλέξιος Δ' (1417-1429). Ο δεύτερος δολοφονήθηκε το 1429 από συνωμότες, συνεργάτες του γιου του, του Ιωάννη, μέσα στη σκηνή του, κοντά στο προάστιο της Τραπεζούντας Αχαντού ή Αχάντακα των Πλατάνων. Αυτό συνέβηκε ως εξής: Ο Ιωάννης Κομνηνός, εξορμώντας από την Ιβηρία (Γεωργία) αποβιβάστηκε στην τοποθεσία Άγιος Φωκάς της Κορδύλης και κατασκήνωσε στο μοναστήρι που βρισκόταν εκεί κοντά. 
Τα μεσάνυχτα, δύο άρχοντες, άνθρωποι του Ιωάννη πήγαν στο στρατόπεδο του πατέρα του και τον σκότωσαν καθώς κοιμόταν στη σκηνή του. 
Ανεβαίνοντας κατόπιν στο θρόνο ο Ιωάννης Δ', με την προσωνυμία Καλογιάννης (1429-1458), διακήρυξε ότι η εντολή του ήταν να πιαστεί αιχμάλωτος ο πατέρας του κι όχι να δολοφονηθεί.

Γι' αυτό τιμώρησε τους δολοφόνους, τον ένα με τύφλωση και τον άλλο με ξυλοδαρμό, ενώ τον πατέρα του τον τίμησε νεκρό, θάβοντάς τον στη μητρόπολη της Παναγίας Χρυσοκέφαλης, και οικοδόμησε για χάρη του ένα μαυσωλείο.
Στα 1443, όταν στον θρόνο της Τραπεζούντας ήταν ακόμα ο Ιωάννης Δ' ο Καλογιάννης, ο δούκας της Βουργουνδίας Φίλιππος ο Καλός, σε συνεργασία με τον πάπα Ευγένιο Δ', έστειλε έναν στολίσκο με αρχηγό τον Γοδεφρίδο Τοαζί για να χτυπήσει τους Τούρκους της Ανατολής, που απειλούσαν την Κωνσταντινούπολη.

Ο τελευταίος, μετά από μια πειρατική επιδρομή στη Ρόδο εναντίον των Σαρακηνών, ξεχειμώνιασε στα Στενά της Προποντίδας και την άνοιξη μπήκε στη Μαύρη Θάλασσα. Καθώς έπλεε στα παράλια, έκαψε έναν πύργο της Οινόης, που τον κατείχαν οι Τούρκοι, και κατόπιν προσορμίστηκε στην Τραπεζούντα. 

Στη συνέχεια ο Γοδεφρίδος επιτέθηκε ενάντια στο Βαθύ (Βατούμ), το οποίο κατείχαν οι σύμμαχοι του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Μιγγρέλοι, αλλά αποκρούστηκε. Τότε ο ναύαρχος του δούκα της Βουργουνδίας επιχείρησε απόβαση στη Φάσιδα (Πότι). Το αποτέλεσμα ήταν χειρότερο. Ο Γοδεφρίδος αιχμαλωτίστηκε από τους Μιγγρέλους.

 Ύστερα από ένα μήνα, με παρέμβαση του Ιωάννη Δ' του Καλογιάννη, ο ναύαρχος του Φιλίππου του Καλού αφέθηκε ελεύθερος και ξαναήρθε στην Τραπεζούντα. Εκεί ο αυτοκράτορας τον περιποιήθηκε, τον τίμησε και τον ξεπροβόδισε με πολλά δώρα.

Έτσι, ο Γοδεφρίδος Τοαζί, που είχε έρθει με το στολίσκο του για να βοηθήσει στον αγώνα εναντίον της απειλής των Τούρκων, βοηθήθηκε τελικά ο ίδιος από το βασιλιά της Τραπεζούντας και έφυγε στην πατρίδα του με τα καράβια του. Ωστόσο, ο κίνδυνος απ' τους κάθε λογής μουσουλμάνους παρέμεινε αμείωτος για τους χριστιανούς της Ανατολής. Έτσι, στα 1453 η Κωνσταντινούπολη έπεσε στα χέρια των Τούρκων του Μωάμεθ Β', του Πορθητή.

Ο Ιωάννης ο Δ' ο Καλογιάννης, για να σώσει το δικό του κράτος από τους Οθωμανούς Τούρκους, σχεδίασε συμμαχία με τους Αμιδιώτες Τουρκομάνους που κατοικούσαν στην Αμίδη (Διάρμπεκιρ), τους Λεύκαρνους (Ασπροπροβατάδες), όπως τους έλεγαν αλλιώς. Οι τελευταίοι είχαν για αρχηγό τους τον Ουζούν Χασάν (Χασάν τον Μακρό). 

Για να πετύχει τη συμμαχία τούτη ο αυτοκράτορας, δημιούργησε φιλικές σχέσεις με τους Αμιδιώτες και αρραβώνιασε μάλιστα την πανέμορφη κόρη του Θεοδώρα με τον ηγεμόνα τους τον Ουζούν Χασάν. 

Δεν πρόφτασε όμως να την παντρέψει κιόλας, γιατί ο ίδιος πέθανε στο μεταξύ το 1458. Στο θρόνο τότε ανέβηκε ο αδελφός του Δαβίδ Κομνηνός, ο τελευταίος αυτοκράτορας της Τραπεζούντας, που συνέχισε την ίδια φιλική πολιτική προς τους Ασπροπροβατάδες.

Χρηστος Σαμουηλίδης