Η εξόντωση των Αρμενίων*

Η κήρυξη του α'παγκοσμίου πολέμου έδωσε την ευκαιρία στους Νεότουρκους να θέσουν σε εφαρμογή το σχέδιο τους για την εξόντωση των χριστιανικών πληθυσμών του Πόντου και της Ανατολής. Φυσικά, το σχέδιο δεν μπορούσε να μην συμπεριλάβει και την Κρώμνη, που την αποκαλούσαν «Μικρή Ελλάδα». Θυμάται η Χρυσάννα:

Τρίπολη

«Αλλά πέρασαν τα ξένοιαστα χρόνια, ήρθε και ο μεγάλος πόλεμος (το 1914), που ανακάτωσε πάλι τον κόσμο. Η Κρώμνη τότε έκρυψε. Τάισε και φυγάδεψε πολλούς Ρωμιούς και Αρμένιους. Ένας Αρμένιος, κρυμμένος στο σπίτι των Αμοιρόγλου, στην ενορία Νανάκ, έμεινε εκεί σαν συγγενής φιλοξενούμενος για πολύ καιρό. 
Όταν το 1916 έφτασαν οι Ρώσοι μέχρι τον Χαρσιώτη ποταμό και ηρέμησαν κάπως τα πράγματα, βρήκαν τρόπο και τον φυγάδεψαν. Αλλά πολλοί ήταν και εκείνοι που δεν γλίτωσαν, μέχρι εδώ πάνω τους κυνήγησαν οι Τούρκοι.
Μια μέρα, τα κλάματα των μικρών παιδιών τους, μαρτύρησαν τους Αρμένιους. Τότε, τους μάζεψαν όλους, τους πήγαν κάτω στο ποτάμι και τους σκότωσαν. 
Σκότωσαν και έναν δικό μας τότε, τον πέρασαν για Αρμένιο. "Ατός ο ευλογημένον ασ' σον φόβον ατ', το όνομαν ατ' πα 'κ' επόρεσεν να έλεεν ... ατώρα ενέσπαλα το κι εγώ ... Άμον Μήτον εντώκεν 'ς σο νου μ', μα ποίος Μήτον ενέσπαλα ... Αα, εθυμέθα, ο Μήτον τη Ανατολής. Ούι ούι, η Μάρσα η Ανατολή, επέμ'νεν μαναχέσσα με έναν μικρός παιδόπον, τον Κυράκον».
Όσοι Αρμένιοι γλίτωσαν εκείνη την ημέρα, έφυγαν προς τον Καύκασο και από εκεί σκορπίστηκαν μέσα στην αχανή Ρωσία ... Στο φευγιό τους, άφησαν μόνο του ένα κοριτσάκι να περιπλανιέται στους δρόμους. Τελικά, ούτε αυτό γλίτωσε. Αργότερα το σκότωσαν οι Τούρκοι, έτσι έμαθα.

*Από το βιβλίο «Η Χρυσάννα του Πόντου»


Ελισάβετ Ακριτίδου Κύρπαλη

Πηγη: Περιοδικό "ΠΟΝΤΙΑΚΑ"