Αποσπάσματα δηλώσεων Τούρκων κατά την Ανταλλαγή

Εμείς οι μουσουλμάνοι ποτέ δεν θα δεχθούμε αυτή την ανταλλαγή και δηλώνουμε ότι είμαστε ευχαριστημένοι με την ελληνική μας κυβέρνηση.

Απόσπασμα έκκλησης στη διάσκεψη της Λωζάνης από τον μουφτή του Λαγκαδά, στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης, τον Γενάρη του 1923.

Αυτή η μεταφορά πληθυσμών γίνεται δυσκολότερη από το γεγονός ότι ελάχιστοι, ίσως και κανένας από τους Τούρκους της Ελλάδας δεν θέλει να φύγει και οι περισσότεροι θα χρησιμοποιήσουν κάθε μέσο προκειμένου να γλιτώσουν την απέλαση.

 Χίλιοι Τούρκοι που μετανάστευσαν οικειοθελώς από την Κρήτη στη Σμύρνη έστει­λαν επανειλημμένως αντιπροσωπείες στην ελληνική κυβέρνηση να τους επιτρέψει να γυρίσουν πίσω.

Ομάδες Τούρκων από όλα τα μέρη της Ελλάδας έχουν καταθέσει αιτήσεις για να εξαιρεθούν. Πριν από λίγες εβδομάδες μία ομάδα Τούρκων από την Κρήτη ήλθαν στην Αθήνα με την παράκληση να βαφτιστούν χριστιανοί ώστε δικαιωματικά να αντιμετωπίζονται σαν Έλληνες. 
Η κυβέρνηση όμως τους απέρριψε.
The Times, 5 Δεκέμβρη 1923.

Ο πατέρας μου Αχμέτ Μπέη είχε ζαχαροπλαστείο στην περιοχή του Κιναρλί στη θεσσαλονίκη, κοντά στο σπίτι του Μουσταφά Κεμάλ. Η καλύτερη μου φίλη στη γειτονιά ήταν η Ταρασία, μία ελληνοπούλα που πέθανε σε παιδική ηλικία.

Ακόμα θυμάμαι την κηδεία της Ταρασίας, να παρακολουθώ την οικογένεια που φιλούσε τα εικονίσματα και να λέω στον εαυτό μου ότι δεν θα την ξεχάσω ποτέ. Θυμάμαι την Ταρασία κάθε φορά που τα εγγόνια μου φέρνουν μία κούκλα.

 Η μητέρα μου έλεγε ότι τα πηγαίναμε καλά με τους Έλληνες γείτονες και ότι έκλαψαν όταν φύγαμε. Όσο για τον πατέρα μου ήταν ένας μεγαλόσωμος, δυνατός άνδρας αλλά έχασε τα λογικά του όταν αναγκάστηκε να αφήσει το σπίτι και το μαγαζί που είχε μόλις χτίσει στη Θεσσαλονίκη.

Όταν το πλοίο μας έφτανε στο Σελιμπασά στην ακτή της Τουρκίας, γύρισε στη μητέρα μου και της είπε: «πάμε τώρα πίσω στο σπίτι μας».

Συνέντευξη της Μουκαντές Μπαϊρί, 90 ετών, στα περίχωρα της Κωνσταντινούπολης το 2003