Ο Στάθης Ευσταθιάδης, το ραδιόφωνο και η εκλαΐκευση της λαογραφίας.

 Δίνει μεγάλη χαρά η δυνατότητα συμμετοχής σε μια διαδικασία, απόδοσης ελάχιστης δικαιο­σύνης, αναγνώρισης και τιμής στον Στάθη Ευσταθιάδη, του ανθρώπου που σημάδεψε ανε­ξίτηλα με το έργο του το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα και εξακολουθεί να αποτελεί έναν από τους ακλόνητους πυλώνες της ανάδειξης και της προβολής του πολιτισμού των Ποντίων.

Αυτή η χαρά ενισχύεται και από το γεγονός ότι όποια αναγνώριση και όποια από­δοση τιμής προς τον Στάθη Ευσταθιάδη ανακλάται στην προσωπικότητά του και κα­ταυγάζει με το φως της όλους εκείνους που τον τιμούν, τιμώμενοι.

Για τους νέους της δεκαετίας του 1950, αλλά και για εκείνους του 1960, που βρέθη­καν στις μεγάλες πόλεις της Μακεδονίας και της Θράκης για σπουδές ή για εργασία, ο Στάθης Ευσταθιάδης παρέμεινε ως ο Στήσας, που μοιραζόταν μαζί τους τα ραδιο­φωνικά ημίωρα της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης, δύο φορές, μόνον, την βδομά­δα, στο κρατικό ραδιόφωνο.

Την εποχή εκείνη, η δημόσια παρουσία του Στάθη Ευσταθιάδη, είχε ως αποτέλε­σμα να διπλασιαστεί ο ραδιοφωνικός χρόνος της «ποντιακής φωνής» και να αυξηθεί εκατό τοις εκατό η δυνατότητα προβολής του πολιτισμού των Ποντίων.

Αναβαθμισμένες ραδιοφωνικές εκπομπές

Δεν ήταν, όμως, το κέρδος μόνον ποσοτικό. Η ενασχόληση του Στάθη Ευσταθιάδη με τη λαογραφία, αναβάθμισε την ποιότητα και των δύο εκπομπών, μέσα από την ευγενή άμιλλα, αναβαθμίστηκαν οι συντελεστές της.

Ήταν η χρυσή εποχή, τότε, όταν τα αφτιά μας τα χάιδευε πότε η βροντόλυρα του Γώγου Πετρίδη, οι αυθεντικές φωνές του Εφραιμίδη, του Μπαλτατζίδη, του Καλλιφατίδη και των άλλων τραγουδιστών της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης, και πότε η βαθιά, αντρίκια, αισθαντική φωνή του Στάθη Ευσταθιάδη, γεμάτη τραγικότητα, μαζί με την όλο πάθος φωνή της αδελφής του, της Μαρίας, που συνοδευόταν είτε από το δικό του απέριττο παίξιμο της λύρας είτε από τη μεστή στα χνάρια του Γώγου λύρα του Γιωργούλη Κουγιουμτζίδη.

Και στις δυο αυτές εκπομπές, ο μεγάλος Χρύσαν­θος Θεοδωρίδης άφησε τα χνάρια του, και μαζί του οι ηθοποιοί του ποντιακού θεάτρου Ηρακλής Κοκοζίδης, Παναγιώτα Παναγιωτίδου κ. ά.

Μέσα στα ημίωρα αυτά, δοκιμάζαμε κι εμείς οι νε­ότεροι, με τη δική τους καθοδήγηση, τις δυνατότητές μας, είτε στο τραγούδι είτε στη λύρα. Πολλοί από εκεί­νους εξελίχθηκαν αργότερα σε επαγγελματίες τραγου­διστές και λυράρηδες.

Η μεγάλη τομή του Στάθη Ευσταθιάδη

Η μεγάλη τομή, όμως, που έφερε ο Στάθης Ευσταθιάδης στην ποντιακή λαογραφία, δεν ήταν το ότι ένας ακόμη εραστής της έσκυψε με αγάπη επάνω στον λαϊ­κό μας πολιτισμό. Η μεγάλη τομή ήταν το γεγονός ότι έπαψε, πλέον, η λαογραφία να αποτελεί τομέα έρευνας μόνο και καταγραφή και επιστημονική μελέτη για έκδοση βιβλίων.

Με άλλα λόγια, δεν ήταν μόνον για τους λίγους. Μισόν αιώνα πριν, ο Στάθης Ευσταθιάδης έφερε την έρευνα και τα αποτελέσματά της μέσα σε κάθε ποντιακό σπίτι και ταρακούνησε κάθε ευαίσθη­τη ποντιακή καρδιά.

Ζήτησε τη συμμετοχή όλου του στοιχείου στην προσπάθεια διάσωσης της ανεκτίμητης ποντιακής πολιτισμικής περιουσίας. Δεν ξεχνώ ποτέ τα λόγια μιας απλής γυναίκας στο Παλιό Αγιονέρι, της θείας Ναταλίας, που κοντά της μεγάλωσα. «Ο Στήσας είπεν ατό» έλεγε. Ο Στάθης Ευσταθιάδης ήταν το σημείο αναφοράς για όλους. Ο Νικόλαος Πολίτης ανα­φέρεται ως ο πατέρας της ελληνικής λαογραφίας, γιατί πλησίασε ο ίδιος τον λαό και κατέγραψε τον πολιτισμό του. Και ο Στάθης Ευσταθιάδης, όχι μόνον πρέπει να θεωρείται από τους μεγάλους της ποντιακής λαογρα­φίας, αλλά και ο πρώτος λαϊκός δάσκαλος της.

Το θέατρο του στρατευμένο στην «ποντιακή ιδέα»

Το θέατρο που έγραψε ο Στάθης Ευσταθιάδης είναι και αυτό στρατευμένο στην ίδια μεγάλη υπόθεση, στην «ποντιακή ιδέα», όπως λέγαμε τότε. Ήταν θέατρο με στόχο τη διάσωση, την ανάδειξη και την προβολή του ποντιακού πολιτισμού, αλλά και της ιστορικής πορείας των Ελλήνων του Πόντου, τόσο στην πατρίδα όσο και στα χαλεπά χρόνια της προσφυγιάς, στη νέα πατρίδα, την Ελλάδα. «Ο Φίλ'ππον»

Και «Το καστρεν κι οι Τραντέλλενοι» είναι δύο χαρακτηριστικά

έργα των στόχων που έβαλε και είναι αξεπέραστα.

Στο θέατρο, ο Στάθης Ευσταθιάδης λειτούργησε και πάλι ως δάσκαλος, δάσκαλος πολιτισμού του χειμμα­ζόμενου λαού μας. Έφερε τις θεατρικές παραστάσεις κοντά στον κόσμο και τις έκανε προσιτές σε όλους, όπου κι αν βρίσκονταν, σε όλα τα μέρη, όπου υπήρ­χαν μικρότερες ή μεγαλύτερες, νέες ποντιακές εστίες και κοινότητες.

 Για μένα στάθηκε πρότυπο ο Ευστα­θιάδης. Δεν θα πω πρότυπο προς μίμηση, γιατί κάτι τέτοιο θα δήλωνε αμετροέπεια, που ποτέ, ευτυχώς, δεν με κατέλαβε. Ήταν ήδη ένας από τους μεγάλους του χώρου, και αυτό το μέγεθος και η σκιά του με επηρέ­ασαν πολύ.

Όλοι εμείς, ο ποντιακός ελληνισμός, η Ακαδημία Αθηνών, που τον βράβευσε για το έργο του, τον κα­τατάσσουμε στους λόγιους της πατρίδας μας. Είναι λόγιος ο Στάθης Ευσταθιάδης, χωρίς να τον παρασύ­ρει ο λογιοτατισμός.

 Είναι γνήσιο τέκνο του ποντιακού ελληνισμού, ο τραγικός φωτοδότης του λαού μας, ο Προμηθέας, ο Στήσας μας. Τιμώντας τον, παίρνουμε και εμείς από τις τιμές το μερτικό μας.

Μιχάλης Καραβέλας

γεωπόνος και πολιτιστικός παρά­γοντας του οργανωμένου ποντιακού χώρου από την ηλικία των 17 ετών,  μέλος της διοίκησης της Ευξείνου Λέσχης Θεσ­σαλονίκης.

Το κείμενο δημοσιεύτηκε το περιοδικό «ΠΟΝΤΙΑΚΑ» τον Απρίλη του 2009