Ο Νεόκοσμος Γρηγοριάδης στην Ουκρανία

Ένας Πόντιος στρατιω­τικός, ο Νεόκοσμος Γρηγοριάδης, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη στρατι­ωτική εκστρατεία της ελλη­νικής κυβέρνησης του Ελευ­θερίου Βενιζέλου, το 1919, εναντίον της κομμουνιστικής επανάστασης, που μόλις είχε επικρατήσει στη Ρωσία και αγωνιζόταν να εξοντώσει τους θύλακες των αντεπαναστατών στην Ουκρανία.

Μαζί με τους αντεπαναστάτες, τσαρικούς και άλλους, αγωνίζονταν οι λεγόμενες Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης, οι οποίες είχαν ζητήσει - και επιβάλλει - και από την ελληνική κυβέρνηση την αποστολή δύο μεραρχιών στην Ουκρανία.Η συμμετοχή του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος (Α' Σώμα Στρατού, υπό τον υποστράτηγο Κωνσταντίνο Νίδερ) στο πλευρό των αντεπαναστατικών δυνάμεων στη νότια Ρωσία από 14 Ιανουαρίου 1919 έως 28 Απριλίου του ίδιου έτους, είχε ως αποτέλεσμα να κυνηγηθούν από τους Σοβιετικούς οι ντό­πιοι Έλληνες της Ουκρανίας, και τότε και ύστερα από μερι­κά χρόνια - επί Στάλιν -, επειδή, κατά την άφιξη των Ελλήνων στρατιωτών, εκδήλωσαν - όπως ήταν φυσικό - τα αδελφικά τους αισθήματα προς αυτούς, που αντιπροσώπευαν την πολυπόθητη πατρίδα, την Ελλάδα.

Στο βιβλίο «Εκστρατεία στη μεσημβρινή Ρωσία 1919», από το «Αρχείο της Πηνελόπης Σ. Δέλτα»*, που επιμελήθηκε το 1982 στην Αθήνα ο αείμνηστος εγγονός της Παύλος Α. Ζάννας, καταχωρούνται κείμενα του Ιάνκου (Ιωνα) Δραγούμη, του Κωνσταντίνου Μανέτα, του Κωνσταντίνου Βλάχου και του Νεόκοσμου Γρηγοριάδη. Πρόκειται για επιστολές, που έστειλαν οι πιο πάνω αναφερόμενοι στην Πηνελόπη Δέλτα, όπου της εξι­στορούσαν μερικά από τα γεγονότα που έζησαν στην Ουκρα­νία, όπου βρέθηκαν με το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα.

Αντικομουνιστής, τότε, ο Νεόκοσμος Γρηγοριάδης βλέπει και εξηγεί τα πράγματα από την πλευρά των Δυτικών, χωρίς, τις επιφυλάξεις για όσα έκαναν σε βάρος των επαναστατών κομ­μουνιστών οι Γάλλοι, οι Ιταλοί και οι Έλληνες. Οι τελευταίοι, μάλιστα, κατακρίνονται γιατί, ταυτόχρονα με τις στρατιωτικές τους επιτυχίες στα πεδία των μαχών, επιδόθηκαν σε κλοπές και στην καταστολή μιας εργατικής εξέγερσης στη Σεβαστούπολη.

Βέβαια, οι πιο κλέφτες και γενικώς αλήτες, ήταν οι Γάλλοι στρατιώτες και μετά οι Ιταλοί. Αυτοί σταματούσαν στον δρόμο ανήμπορα άτομα, γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους, και τους λήστευαν υπό την απειλή των όπλωνΓράφει γι' αυτούς ο Νεόκοσμος Γρηγοριάδης στην Πηνελό­πη Δέλτα το 1938:

«Όπως θα δήτε και στο Ό στρατός μας στα ξένα' και στο Στα όπλα η Ελλάς!**, οι Γάλλοι στην εκστρατεία της Ουκρα­νίας γενικά (Χερσώνας, Κριμαίας) - μετά την ανακωχή με τους Γερμανούς (α' παγκόσμιος πόλεμος) - ήσαν αγνώριστοι. Κου­ρασμένοι αξιωματικοί και οπλίτες αποζητούσαν το σπιτάκι τους.

Η προπαγάνδα Μπολσεβίκων, Γερμανών, Γάλλων σο­σιαλιστών, και προ πάντων η αντίδραση της γαλλικής βουλής, που ελύσαγε να γλιτώσει απ' τον Κλεμανσώ και δεν έβλεπε την ώρα να τον ρίξει, έβαλε στο νου ολων των Γάλλων της Ου­κρανίας, πως δεν έπρεπε να πολεμήσουν 'για το καπρίτσιο του Κλεμανσώ. Μου λέγανε στο τραπέζι πάνω οι ανώτεροι αξιω­ματικοί, κι οι διοικηταί των στρατών Ruyer και Τrousson:

"Ο Κλεμανσώ για εσάς τους Έλληνες είναι καλός. Για εμάς είναι ο χειρότερος όλων"Όταν έφεραν 'εθελοντές' τάχα οι Γάλλοι ν' αντικαταστήσουν τους κληρωτούς κι εφέδρους, που τους πήγαν πίσω στη Γαλ­λία, το πράμα παράγινε. Δεν ήσαν ετούτοι εθελοντές συνηθι­σμένοι , κοινωνικά κατακάθια, σωστοί τυχοδιώκτες, κάτι σαν τα πουλημένα κρέατα των μισθοφόρων του μεσαίωνα , ήρθαν για πλιάτσικο , η 'μεγάλη ημερησία αποζημίωση' που τους έδιναν (5 φράγκα) ήταν αστείο για την βουλιμία τους. Έτσι, στην αρχή το έσκαγαν ανέντροπα μπροστά στη φωτιά, κι ανάγκαζαν τους αξιωματικούς των - μ' όλο το φιλότιμο που είχαν - να τους ακολουθούν στο φευγιό. Στη διοίκηση πάντα ήσαν κα­λοί οι αξιωματικοί, μα είχαν τον ανυπόφορο... τουπέ του νικητή στρατοκράτη τάθελαν όλα δικά τους ...»

Παρακάτω συμπληρώνει ο Νεόκοσμος Γρηγοριάδης στο γράμμα του στην Πηνελόπη Δέλτα:

«Στη Σεβαστούπολη με την περίσσεια των εργατικών, που ήσαν πάνω από 15 χιλιάδες, η πλειοψηφία του πληθυσμού ήταν αντίθετη μας. Υπήρχε κίνδυνος να κυκλοφορούν στους δρόμους οι στρατιωτικοί ξεμοναχιασμένοι, και την ημέρα ακόμα ...».

Οι μόνοι που περιέβαλλαν τους Έλληνες στρατιωτικούς με την αγάπη τους ήταν οι Έλληνες της Ουκρανίας. Όπου τους συ­ναντούσαν, τους δέχονταν σαν κάτι ξεχωριστό, σαν τα αδέλφια που είχαν χάσει και τα βρήκαν ύστερα από πολύ καιρό. Ήταν να θαυμάζει κανείς πού βρέθηκαν οι ελληνικές σημαίες εκεί, όταν υποδέχονταν τους Έλληνες στρατιωτικούς. Αυτήν την εκδηλωτικότητά τους την πλήρωσαν στη συνέχεια οι Έλληνες της Ουκρανίας - και άλλων περιοχών της Σοβιετικής Ένωσης - με πολύ δάκρυ και αίμα. Κατά χιλιάδες εκτοπίστηκαν από τους σταλινικούς στη Σιβηρία και σε άλλες περιοχές, όπου πολλοί εξοντώθηκαν και άλλοι γύρισαν φαντάσματα του εαυτού τους.

Με την αλόγιστη πο­λιτική της, η κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέ­λου, υπακούοντας στις εντολές των Άγγλων και Γάλλων, που υποσχέθη­καν για την Ελλάδα την περιοχή της Σμύρνης, εξέθεσε τους Έλληνες της Σοβιετικής Ένωσης στα μάτια των κομμου­νιστών, οι οποίοι κυνή­γησαν ακόμη και τους πιο αγνούς Έλληνες κομμουνιστές, όπως οι λογοτέχνες Γεώργιος Κωστοπράβ, Γιάγκος Κ. Φωτιάδης, Γιάγκος Λ. Τοπχαράς - Κανονίδης κ. ά. που τους εξαφάνισαν στη Σιβηρία.

Μαριούπολη

Ακόμη, μετά την αναμενόμενη ήττα των Δυτικών από τους αποφασισμένους για κοινωνική αλλαγή Ρώσους επαναστάτες, η Ελλάδα πλήρωσε την αλόγιστη συμμετοχή της στην εκστρατεία της Ουκρανίας και με τη συνθήκη φιλίας με την Τουρκία, που υπέγραψε η Σοβιετική Ένωση, εφοδιάζοντας τον Μουσταφά Κεμάλ με πολεμικό υλικό και χρήματα, γιατί οι Σοβιετικοί θε­ώρησαν τον εθνικιστή και ρατσιστή Κεμάλ εθνικό και κοινωνικό επαναστάτη! Τους Σοβιετικούς ακολούθησαν οι Δυτικοί στην ενίσχυση του Μουσταφά Κεμάλ, για να τον αποσπάσουν από τους Σοβιετικούς και έτσι, αντί να βοηθήσουν τους Έλληνες συμμάχους τους στην κατοχή του Καρς, που το έδωσαν στην Τουρκία, στην προστασία των Ποντίων της Ρωσίας και του Πό­ντου, τάχθηκαν αντιμέτωποι τους, με φυσική κατάληξη την τρα­γωδία της Σμύρνης και τη γενοκτονία σε βάρος των Ποντίων.

*Η Πηνελόπη Σ. Δέλτα υπήρξε μια θερμή Ελληνίδα πατριώτισσα

που δεν άντεξε την είσοδο των Γερμανών στην Ελ­λάδα το 1941 και αυτο­κτόνησε στο σπίτι της, στην Κηφισιά. Έχει γράφει τις γνωστές μυθιστορίες «Τα μυστικά του βάλτου» (των Γιαννιτσών), «Στον καιρό του Βουλγαροκτόνου» κ. ά. Ενώ ήταν παντρεμέ­νη, βενιζελική αυτή και δημοκράτισσα, αγάπησε τον συντηρητικό πολιτικό Ίωνα Δραγούμη, από τη δολοφονία του οποίου, από βενιζελικούς, το 1920 και μετά έζησε με την ανάμνη­ση του.

**Μονογραφίες του Νεόκοσμου Γρηγοριάδη, που είχαν κυκλοφο­ρήσει στην Αθήνα γύρω στο 1938.