Χρονικό Δ. Ψαθά για τα Πεύκα Αλεξανδρούπολης

Ανηφορίζοντας μερικά χιλιόμετρα από την Αλεξανδρούπολη φτά­νεις σε ένα μικρό χωριουδάκι που λέγεται Πεύκα. Εκεί έχουν ε­γκατασταθεί γύρω στις 50 οικογένειες από τη Σάντα του ανατο­λικού Πόντου.

Τ όνομα Σάντα δεν λέγει τίποτα στον Έλληνα της παλιάς Ελ­λάδας, γιατί η ιστορία του Πόντου έμεινε άγνωστη στο πλατύτε­ρο κοινό.

Αλλά δεν υπάρχει Πόντιος που να μη βουρκώνει από συγκίνη­ση και περηφάνια καθώς ακούει τ' όνομα που ανασταίνει στις α­ναμνήσεις του την θρυλική επτάκωμη βουνίσια πολιτεία, τα πα­λικάρια της οποίας κράτησαν το τουφέκι χρόνια ολόκληρα ενά­ντια στον Τούρκο, πολεμώντας στις αετοράχες, τα πυκνά ελατόδασα και τα κακοτράχαλα φαράγγια.

Το μεγάλο έπος της αντίστασης των Ποντίων γράφτηκε στα δυ­τικά του Πόντου. Ένα έπος πολύ μεγαλύτερο απ' των Μακεδο­νομάχων και ισάξιο μόνο με τον Εθνικό ξεσηκωμό του 1821.

Στ' ανατολικά γραφόταν το ίδιο έπος απ' τα περήφανα παλικά­ρια της Σάντας που δεν μπόρεσε να λυγίσει ούτε ο στρατός του Κεμάλ. Έτσι συνεχιζόταν και μετά την Μικρασιατική καταστροφή ο ίδιος αγώνας και μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών.

Απ' τους οπλαρχηγούς των πολεμιστών της Σάντας έμεινε θρυλικό το όνομα του καπετάν Ευκλείδη Κουρτίδη, που έφτασε στην Ελ­λάδα παρά τους πολύχρονους επικούς αγώνες του στα βουνά με κάμποσους αντάρτες συμπολεμιστές του.

Πέθανε το 1936 (σ.σ. σκοτώθηκε,στη Νέα Σάντα 10/02/1937, πέφτοντας απο το κάρο του μεθυσμένος, τον είδε ξημερώματα η Σόνη Κουρτίδου και τον μετέφεραν στο σπίτι του Χαπάρ...ήταν όμως  αργά !!!!) πικραμένος και απογοητευμένος, αγνοούμε­νος απ' την Ελληνική Πολιτεία.

Κανένα μνημείο δεν υπάρχει του καπετάν Ευκλείδη* και των άλλων καπεταναίων και πολεμιστών του υπεράνθρωπου εκεί­νου αγώνα, για την ανεξαρτησία του Πόντου του αγώνα που α­νέβασε κατά εκατοντάδες τους αγωνιστές του στις κρεμάλες των δικαστηρίων Αμάσειας και έστειλε κατά χιλιάδες άλλους στη σφαγή.

 Η Ποντιακή μούσα όμως ανάστησε τον καπετάν Ευκλείδη στο μοιρολόγι της. Και σήμερα ακόμα, μόλις συρθεί το δοξάρι στις χορδές, της λύρας "κεμεντζέ" κι ακούγεται ο λυράρης, ανεβαίνει στο μάτι το δάκρυ.

Μεταγλωττίζω απ' τα ποντιακά μερικούς στίχους:

1ον Ευκλείδη τα παλικάρια σου

παντού σ' αναζητάνε

Όπου πάνε βρίσκονται

μοιρολογούν και κλαίνε

 Καημένε Καπετάνιε

2ον Ο Ευκλείδης δεν φοβότανε

 σπαθιά και ούτε μαχαίρια

Πώς μπόρεσε και έπεσε

 στου χάροντα τα χέρια;

Καημένε Καπετάνιε

3ον Ευκλείδη μου σ' αναζητά

ολόκληρη η Σάντα

Πρωτοπαλίκαρο έχασε

Και θα σε κλαίει πάντα

Καημένε Καπετάνιε

Σε κάθε δύο στροφές του τραγουδιού υψώνεται η φωνή του λυράρη μ' ένα λυγμό "Ν' αϊλί στη μάνα που σ' έχασε, ν' αϊλί και βάϊσ' εμάς...".

Στο μικρό χωριουδάκι λοιπόν, όπου ζουν μερικές απ' τις οικο­γένειες των Σανταίων, φτάσαμε την Κυριακή το πρω­ί τέσσερα αυτοκίνητα με Πόντιους της Αλεξανδρούπολης κι έγινε μεγάλη χαρά, γιατί, όπως μας είπαν, είχαν σαράντα χρόνια να δουν ...τέτοια τιμή. Γριούλες χαροκαμένες, γέροι λιγοστοί, νέοι ψηλόκορμοι και παιδάκια μας κύκλωσαν κι ύστερα μας φιλοξέ­νησαν στο μοναδικό καφενεδάκι του χωριού τους με φαγητά της πατρίδας τους και ούζο.

Ρώτησα αν υπάρχει στο χωριό κανένας απ' τους παλιούς α­ντάρτες, κι επάνω στην ώρα μπήκε ένας συμπαθητικός γεροντά­κος με χαρακτηριστικά λεπτά κι πρόσωπο καλοσυνάτο, ο Αλέ­κος Εφραιμίδης πολεμιστής. Ήταν από τα παλικάρια του καπε­τάν Ευκλείδη.

Αυτός και ένας ακόμα, ο Θεοφ. Νικολαΐδης απόμειναν στο χω­ριό.

Μας χαιρέτησε ο παλιός αντάρτης και πήρε θέση ανάμεσα μας στο τραπέζι.

Είχαμε φέρει μαζί μας και τον λυράρη, του είπα λοιπόν, να παί­ξει το τραγούδι του καπετάν Ευκλείδη. Έσυρε το δοξάρι του ο λυράρης στις χορδές του κεμεντσέ, αλλά καθώς ακούστηκαν οι πρώτοι στίχοι, αναταράχτηκε ο γέρος, βούρκωσε και πνίγοντας ένα λυγμό, σηκώθηκε και βγήκε απ' το καφενείο αμίλητος.

Δεν γύρισε παρά όταν τελείωσε το τραγούδι, φέρνοντας μαζί του ένα κατοστάρικο για το λυράρη. Θα πρέπει να ξέρει κανείς πόση φτώχεια υπάρχει στο χωριό για να καταλάβει τι αξία είχε κείνο το κατοστάρικο. Ύστερα ήλθε και ο άλλος πολεμιστής κι άρχισαν να μου ιστορούνε τα παλιά τους, ενώ οι άλλοι χόρευαν γύρω-τριγύρω στον λυράρη.

Δεν μου ζήτησαν τίποτα οι Σανταίοι στο ταπεινό τους συνορια­κό χωριουδάκι. Ίσως γιατί ότι και αν έχουν ζητήσει, δεν ακούστη­καν ποτέ από κανένα.

Μου είπαν μονάχα ότι υποφέρουν από νερό και η μοναδική τους βρύση την κλείνουν αρκετές ώρες το καλοκαίρι. Έτσι παίρ­νουν νερό ορισμένες ώρες, γιατί δεν τους φτάνει. Κάνω έκκληση στον φίλο υπουργό των Δημοσίων Έργων κ. Πίπα να τους φτιά­ξει ένα μικρό έργο που χρειάζεται, για να αποκτήσουν το νεράκι του Θεού.

Ας το κάνει σαν ένα μικρό φόρο τιμής προς τους ανθρώπους αυτούς που έχασαν τα πάντα και κράτησαν μόνο την τιμή τους και την Εθνική αξιοπρέπεια τους.

·         Σ.Σ. Στη  Νέα Σάντα του Κιλκίς έχει στηθεί μνημείο για τον Καπετάν Ευκλείδη και για τα παλληκάρια της Σάντας.