Χαράλαμπος Λυσαρίδης (1916-1988)

Ο φωτισμένος γυμνασιάρχης και φλογερός μπροστάρης του ποντιακού ελληνισμού

Ο Χαράλαμπος Λυσαρίδης, γεννημένος στο χωριό Κοτύλια της Γαλίανας του Πόντου το 1916, και ξεριζωμένος σε ηλικία οχτώ ετών, θα μπορούσε να πει κανείς ότι κατόρθω­σε όχι μόνον να περάσει στην υπέρβαση της μαύρης μοίρας της προσφυγιάς, αλλά και να ανεβεί σε υψηλά επίπεδα προσωπικής και κοινωνικής δημιουργίας.

Αξιοθαύμαστα και ανεξίτηλα είναι τα ίχνη, τα παραδείγματα ζωής και τα έργα του σε όλο το μάκρος της ζωής του στον ελλαδικό χώρο.

Στο προσφυγικό χωριό Βροντή Βοΐου

Πρώτα πρώτα, στο προσφυγικό χωριό Βροντή Βοΐου, όπου εγκαταστάθηκε η οικογένειά του, αλλά και στο ιστορικό γυμνάσιο Τσοτυλίου, όπου ευτύχησε να φοιτήσει, είναι αξιο­θαύμαστο πώς μπόρεσε, στα δύσκολα εκείνα χρόνια της προσφυγιάς, τις δεκαετίες 1920 και 1930, να ανταποκριθεί, αν και ορφανός, τόσο στις ευθύνες συντήρησης της πατρικής του οικογένειας - ήταν ο μεγαλύτερος αδελφός - όσο και στις αυξημένες απαιτήσεις του μοναδικού εκείνου, σε αρχές και προγράμματα σπουδών, σχολείου και, μάλιστα, μεταξύ των πρώτων.

Οι πανεπιστημιακές του σπουδές

Έπειτα, κατά τη φοίτησή του στο μαθηματικό τμήμα της Φυσικομαθηματικής Σχολής Θεσσαλονίκης, αναδείχτηκε υπότροφος και κατόρθωσε, στην παιδαγωγικά αυστηρή εκεί­νη περίοδο (1937-1941), να αποφοιτήσει με άριστα.

Στην ελεύθερη επιστημονική και κοινωνική δραστηριότητα

Μετά την πανεπιστημιακή του παιδεία, κυρίως μετά την καταιγίδα των δεκαετιών 1940 και 1950, επιλέγει το πεδίο της ελεύθερης επιστημονικής και κοινωνικής δραστηριότητας, με τη δυναμική που διέθετε, ως αγωνιστής της ζωής, από τα παιδικά του χρόνια, αλλά και με την αίσθηση της πνευματικής - επιστημονικής του πληρότητας.

Δύο είναι οι τομείς, στους οποίους στρέφει το ενδιαφέρον του και δραστηριοποιείται: Πρώ­τα πρώτα, ιδρύει, «πλάθει» και «δημιουργεί» το δικό του γυμνάσιο, στη Σίνδο, το 1951, τότε που, στο επιστημονικό δυναμικό της πε­ριοχής καταγράφονταν μόνον δύο εκπαιδευτικοί (δάσκαλοι).

Έπειτα, ως φλογερός Πόντιος, δραστηριοποιείται στον κοι­νωνικό στίβο, αναπτύσσοντας πρωτοποριακές πρωτοβουλίες  ιδέες στον οργανωμένο ποντιακό χώρο και προσφέροντας σημαντικό έργο.

Οι δραστηριότητες που ανέπτυξε ο Χαράλαμπος Λυσαρίδης στις δυο αυτές κατευθύν­σεις παραμένουν, ίσως, μέχρι και σήμερα, άγνωστες στον πολύ κόσμο.

Η προσφορά του στην επιστήμη και την παιδεία μέσω του γυμνασίου της Σίνδου

Λίγοι γνωρίζουν ότι ο Χαράλαμπος Λυσαρίδης αναδείχτηκε ως ο φωτισμένος γυμνα­σιάρχης, ο χαρισματικός δάσκαλος και παιδαγωγός, ο αναμορφωτής της κοινωνίας της Σίνδου.

Η ομολογία μιας ολόκληρης κοινωνίας και μιας χιλιάδας, περίπου, μαθητών (1951 - 1979) λειτουργεί ως γοητευτική πρόκληση να δούμε και να ερευνήσουμε το κρυφό τα­λέντο του μεγάλου παιδαγωγού και δασκάλου. Όλοι ομολογούν ότι ήταν πολύ αυστηρός ως παιδαγωγός και δάσκαλος. Από την άλλη, όλοι καμαρώνουν, γιατί ευτύχησαν να γευ­τούν τη μεγαλοσύνη του συνεργάσιμου και ανοιχτού διευθυντή, τη χάρη του φωτισμένου παιδαγωγού, την προσήνεια, τη σαφήνεια και μεθοδικότητα του ταλαντούχου δάσκαλου Λυσαρίδη.

Περηφανεύονται, ακόμη, γιατί με τον Λυσαρίδη ως καθηγητή των μαθηματικών, οπλί­στηκαν με το μαγικό κλειδί, για να μπουν στα μυστικά της συνήθως απρόσιτης και επτασφράγιστης μαθηματικής επιστήμης.

Σημερινοί ζωντανοί μάρτυρες για τον μαθηματικό Χαράλαμπο Λυσαρίδη είναι η πλειάδα των μαθητών του, που διαπρέπει παντού, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, σε όλους τους τομείς, όπως ομολογεί ο ίδιος στην επιστολή του: «Πώς είναι δυνατό να μην αγάλλομαι, να μην καμαρώνω, όταν εκατοντάδες ολόκληρες παιδιών μου καταξιώθηκαν, τόσο στη ζωή και στην κοινωνία όσο και στις επιστήμες». (Εφημερίδα «Σίνδος», Ιανουάριος 1988).

Τα γραπτά του Λυσαρίδη, τυπωμένα ή χειρόγραφα

Είναι, όμως, και τα γραπτά του, τυπωμένα και χειρόγρα­φα:

1)«Μερικές    ευκολίες στον από μνήμης πολλαπλασι­ασμό», που δημοσιεύτηκε στην τριμηνιαία έκδοση της Νυκτερινής Επαγγελματικής Εμπορικής Σχολής Θεσσα­λονίκης «Το περιοδικό μας», τεύχος Α', 1949.

2)Χειρόγραφες         μαθηματι­κές σημειώσεις, που, ως πρω­τογενές μαθηματικό υλικό, πε­ριμένουν τον ερευνητή τους.

Στα παραπάνω να προστε­θεί ότι, και μετά τον θάνατο του Χαράλαμπου Λυσαρίδη, το ιστορικό του πια γυμνάσιο εξακολουθεί, από το 1996, να μορφώνει τις νέες γενιές και να αναπλάθει το πολιτιστικό τοπίο της περιοχής, με τη μορφή της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Σίνδου «Χαράλαμπος Λυσαρίδης».

Η βιβλιοθήκη διαθέτει διάφορα τμήμα­τα, όπως αναγνωστήριο, δανειστικό, που δανείζει ετησίως 6.000 βιβλία, παιδικό, αρχεία τοπικής ιστορίας, βιβλιοθήκη με περισσότερους από 5.500 τόμους κ. ά.

Αν στα παραπάνω προστεθούν και οι ποικίλες ευκαιρίες και εκδηλώσεις εκπαι­δευτικών, ψυχαγωγικών και δημιουργικών δραστηριοτήτων, που προσφέρει και οργα­νώνει η βιβλιοθήκη για τα νέα παιδιά, είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς τη μαγεία της μετάπλασης εκείνου του σχολείου σε ζω­ντανό κύτταρο της σημερινής πνευματικής και πολιτιστικής ζωής του τόπου. Συγκινεί το σύντομο ιστορικό αυτής της μετεξέλιξης του γυμνασίου σε δημοτική βιβλιοθήκη, που βρίσκεται στην είσοδο του ιδρύματος και που αναφέρει:

«Στο κτίριο αυτό λειτούργησε για πολλά χρόνια (1951-1979) το ιδιωτικό γυμνάσιο Σίνδου, που ίδρυσε και διηύθυνε ο αείμνη­στος γυμνασιάρχης Χ. ΛΥΣΑΡΙΔΗΣ προ­σφέροντας ανεκτίμητες υπηρεσίες στον τόπο.

Το 1996, η οικογένειά του παραχώρησε ευγενικά τη χρήση του κτιρίου αυτού στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Σίνδου. Το 1997, ανακαινίστηκε ριζικά από το Πνευ­ματικό Κέντρο που στέγασε σε αυτό τη Δη­μοτική Βιβλιοθήκη.

Μέσα στους οργανωμένους Πόντιους - Εύξεινος Λέσχη

Πολλές όψεις και πτυχές του Χαράλαμπου Λυσαρίδη παραμένουν ακόμη κρυμμέ­νες, καθώς διαπιστώνεται από την έρευνα στο βιβλίο πρα­κτικών της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης. Η τιμητική εκδήλωση της Ευξείνου Λέ­σχης, στις 9 Νοεμβρίου 2003, επικεντρώθηκε, κυρίως, στη συμβολή του Χαράλαμπου Λυσαρίδη στην ίδρυση της Στέγης Ποντίου Σπουδαστή. Όμως, αυτά που προσέφερε στον ποντιακό ελληνισμό ο Χαράλαμπος Λυσαρίδης, δια της Ευξείνου Λέσχης, είναι πολύ περισσότερα και εξίσου ουσιαστικά και καίρια, από τη θέση του γενικού γραμματέα, σε τρεις συνεχείς θητείες, από το 1957 έως το 1963.

Ο Λυσαρίδης και η Στέγη Ποντίου Σπουδαστή

Πέρα από την εισήγη­ση για την ίδρυση της Στέγης Ποντίου Σπουδαστή, ο Χαράλαμπος Λυσαρίδης είναι εκείνος που εισηγείται, επίσης, στις 19 Σεπτεμβρίου 1957, τον εσωτερικό κα­νονισμό, ο οποίος αναφέρει στο άρθρο 5: «Όροι εισαγωγής σπουδαστών εις την Στέγην Σπουδαστού: γίνονται δεκτοί Πόντιοι σπουδασταί εκ των επαρχιών της Βορείου Ελλάδος ..., υγιείς, ηθικώς άμεμπτοι, επι­μελείς και άποροι».

Εισηγείται και πετυχαίνει, ώστε η Στέγη να λειτουργήσει και ως οικοτροφείο, κατα­στρώνοντας και τον αντίστοιχο προϋπολο­γισμό (212.000 δραχμές μηνιαίως).

Κατορθώνει να λειτουργήσει η Στέγη τον Οκτώβριο του 1957, με 25 φοιτητές από τη Βόρεια Ελλάδα, αντιπροσωπευτι­κά. Η σίτιση αρχίζει στα τέλη Ιανουαρίου 1958.

Συμβάλλει στο να αποφασιστεί από το Δ. Σ. της Λέσχης η αποστολή συμβούλων της, και του ίδιου, σε πόλεις της Βόρειας Ελλάδας για ενίσχυση της Στέγης Ποντίου Φοιτητή. Έτσι, γίνονται επισκέψεις στη Δράμα, Κατερίνη, Βέροια, Κοζάνη, Πτολεμαΐδα, Καστοριά και Νεάπολη. Μετά από πρότασή του, συντάχθηκε ονομαστικός πί­νακας δωρητών και χορηγών της Στέγης, που δημοσιεύτηκε στα μέσα ενημέρωσης. Επίσης, αποφασίστηκε να καλύπτεται η δαπάνη σίτισης, κατά 50% από τη Λέσχη και 50% από τους σπουδαστές. Τέλος, ορί­στηκε μόνιμο μέλος της ειδικής επιτροπής για τον Οίκο Σπουδαστών.

Ο Λυσαρίδης πετυχαίνει ώστε οι ραδιοφωνικές εκπομπές της Ευξείνου Λέσχης Θεσσα­λονίκης να είναι αποκλειστικές για τη Στέγη, για οικονομική ενίσχυση.

Υπεύθυνος του Καλλιτεχνικού της Ευξείνου Λέσχης

Ως υπεύθυνος του Καλλιτεχνικού Ομίλου της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης συντελεί στην ανασυγκρότηση και την αναμόρφωση του.

Με εισήγησή του καταρτίστηκε το πρόγραμμα εορτασμού, στις 7 Οκτωβρίου 1958, της επετείου των 25 χρόνων από την ίδρυση της Ευξείνου Λέ­σχης Θεσσαλονίκης (ιδρύθηκε το 1933). Στην ει­σήγησή του ο Χαράλαμπος Λυσαρίδης αναφέρει:

Επειδή η Εύξεινος Λέσχη αποτέλεσεν την κιβωτόν εκ της οποίας εξεπήδησαν όλαι αι ποντιακοί ορ­γανώσεις και επειδή εξακολουθεί να είναι και να θε­ωρείται ο πατριάρχης όλων τούτων, έχω την γνώμην ότι δια του εορτασμού της 25ετίας από της ιδρύσεως της Ευξείνου Λέσχης πρέπει να δοθεί η ευκαιρία να προβληθούν εντονώτατα εις την κοινωνίαν τα έργα και η δράσις των Ποντίων γενικώς, τόσον από της εγκαταστάσεώς των εις την μητέρα Ελλάδα και πέ­ραν όσον και κατά το απώτερον παρελθόν εις τον αλησμόνητον Πόντον. Κατά συνέπειαν εις τον εορτασμόν καθώς και εις τον καταρτισμόν του προγράμ­ματος και όλων των σχετικών της εορτής, πρέπει να λάβουν μέρος όλαι αι ποντιακοί οργανώσεις καθώς και όλοι οι διανοούμενοι Πόντιοι της πόλεως.

Ο Χαράλαμπος Λυσαρίδης οργάνωσε διαγωνισμό για μελέτη ιστορική - λαογραφική περί Πόντου.

Η απόκτηση ιδιόκτητης στέγης από την Εύξεινο Λέσχη

Ως μέλος της εκτελεστικής επιτροπής της Λέ­σχης για την απόκτηση ιδιόκτητης στέγης και ως μέλος της επιτροπής, που θα υπογράψει το προ­σύμφωνο και το οριστικό συμβόλαιο, ο Λυσαρίδης προτείνει στις 12 Μαΐου 1959, να ζητηθεί από τους δήμους και τις κοινότητες με Πόντιους κατοίκους, να εγκρίνουν κονδύλια για την αγορά της στέγης και οι νομαρχίες να τα εγκρίνουν. Για να γίνει γνω­στό αυτό το αίτημα, στέλνει στους «απανταχού Ποντίους» σχέδιο εγκυκλίου «δια την ίδρυσιν εν Θεσσαλονίκη Στέγης Ποντίων».

Η εφημερίδα «Το Βήμα της Ευξείνου Λέσχης»

Στα τέλη του 1960 και τις αρχές του 1961 γίνο­νται συζητήσεις για την έκδοση εφημερίδας από την Εύξεινο Λέσχη. Η εφημερίδα, με τίτλο «Το Βήμα της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης», γραφόταν, σχεδόν αποκλειστικά, από τον Χαράλαμπο Λυσαρίδη, που ήταν μέλος της τριμελούς συντακτικής επιτροπής. Γράφει ο ίδιος στις 30 Ιανουαρίου 1961: «Είμαι υπο­χρεωμένος να προσφέρω περισσότερον από δέκα απογεύματα και βράδια τον μήνα δια την έκδοσιν της εφημερίδος. Επίσης, έκανε πρόταση για τη με­τονομασία της εφημερίδας σε «Ποντιακόν Βήμα».

Άλλες δραστηριότητες του Χαράλαμπου Λυσαρίδη

Ο Χαράλαμπος Λυσαρίδης υπήρξε ιδρυτικό μέ­λος του Συλλόγου Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Θεσ σαλονίκης και της Ένωσης Ποντίων Ματσούκας, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Ποντιακών Σωματείων (της μετέ­πειτα ΠΟΠΣ), εμπνεύστηκε την ιδέα και υλοποίησε, μαζί με άλλους, τη διενέργεια εράνου για την αγορά του υποβρυχίου «Πόντος» για το πολεμικό ναυτικό και διετέλεσε επανειλημμέ­νως πρόεδρος σε γενικές συνελεύσεις του Σωματείου «Πανα­γία Σουμελά» και της Ευξείνου Λέσχης Θεσσαλονίκης.

Τιμή στους γενναίους, όπως ο Χαράλαμπος Λυσαρίδης

Ο Θουκυδίδης έγραψε ότι «ανδρών αγαθών, έργω γενομέ­νων, έργω και δηλούσθαι τας τιμάς». Δηλαδή, «Σε άνδρες που αναδείχτηκαν με τις πράξεις τους γενναίοι, πρέπει να τους απονέμουμε τις τιμές εμπράκτως». Ο λόγος του Θουκυδίδη βρήκε την πλήρη έκφραση και υλοποίηση στο πρόσωπο του φωτισμένου γυμνασιάρχη και φλογερού Πόντιου Χαράλαμπου Λυσαρίδη.

Και του αποδόθηκαν τιμές και, μάλιστα, έμπρακτες, σε όλους τους χώρους, όπου δραστηριοποιήθηκε.

Πρώτα πρώτα στη Σίνδο, όπου το δημοτικό συμβούλιο, με ομόφωνη απόφασή του, το 1988, μετονόμασε την οδό Μη­τροπολίτου Ανθίμου σε οδό Χαράλαμπου Λυσαρίδη. Στην ίδια συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου υπήρξε διαφωνία για την ονοματοθεσία 11 άλλων οδών. Το δημοτικό συμβούλιο Σίνδου, το 1997, συνέστησε νομικό πρόσωπο , με την επωνυ­μία Δημοτική Βιβλιοθήκη Σίνδου "Χαράλαμπος Λυσαρίδης".

Οι μαθητές του, που τον αγαπούσαν και τον τιμούσαν, διοργάνωσαν το 1984 συνεστίαση προς τιμήν του δασκάλου τους. Το 1993, με τη συγκατάθεση της οικογένειας Λυσαρίδη και με τη φροντίδα των μαθητών του, έγινε η μετακομιδή των οστών του και ο ενταφιασμός τους στο νεκροταφείο Σίνδου, σε καλλιμάρμαρο μνήμα, πάνω στο οποίο έβαλαν την επιγρα­φή, με τα λόγια του Χαράλαμπου Λυσαρίδη: «Δικαίωσή μου, η αγάπη των μαθητών μου». Το μνήμα αυτό εκφράζει το ιερό χρέος και τη μεγάλη τιμή στον Μεγάλο Δάσκαλο. Το 1995, οι μαθητές του διοργάνωσαν συνεστίαση προς τιμήν της οικογέ­νειας Λυσαρίδη.

Η μηνιαία εφημερίδα «Σίνδος» έκανε τιμητικά αφιερώματα στη ζωή και το έργο του «Δάσκαλου της Σίνδου» Χαράλαμπου Λυσαρίδη τον Ιανουάριο, τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 1988, έτος του θανάτου του, και τον Ιούλιο του 1993, με αφορμή τη μετακομιδή των οστών του.

Τον τίμησαν τα κορυφαία ποντιακά σωματεία

Το 1987, στη γενική συνέλευση του Ιανουαρίου, το Σω­ματείο «Παναγία Σουμελά» απένειμε τιμητική διάκριση στον λυκειάρχη Χαράλαμπο Λυσαρίδη «για την αξιόλογη προσφο­ρά του ως συμβούλου της Παναγίας Σουμελά», όπως αναγρά­φεται στην τιμητική πλακέτα..

Η Εύξεινος Λέσχη Θεσσαλονίκης διοργάνωσε τιμητική εκ­δήλωση το 2003 για τον Γιάννη Συμεωνίδη και τον Χαράλα­μπο Λυσαρίδη, με ομιλητές, τον γενικό γραμματέα της Λέσχης Κώστα Γαβρίδη και τον εκπαιδευτικό και συγγραφέα Γιώργο Παπαδόπουλο. Απονεμήθηκε τιμητική πλακέτα στη μνήμη του Χαράλαμπου Λυσαρίδη.

Στο περιοδικό «Βοϊακή Ζωή», ο Αλέξανδρος Μπακαΐμης δημοσίευσε στο τεύχος Νοεμβρίου - Δεκεμβρίου 2003, ρε­πορτάζ με τίτλο «Η Εύξεινος Λέσχη Θεσσαλονίκης τίμησε πανηγυρικά και επίσημα τον αείμνηστο Χαράλαμπο Λυσαρί­δη, αριστούχο απόφοιτο του γυμνασίου Τσοτυλίου».

Στις 10 Ιουνίου 2007, με πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου Βροντής, του Δήμου Τσοτυλίου και της Ένωσης Ποντίων Ματσούκας, τιμήθηκε η μνήμη του Χαράλαμπου Λυσαρίδη, του προσφυγόπουλου από τη Γαλίανα του Πόντου. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, έγιναν τα αποκαλυπτήρια μαρμάρινης πλάκας, εντοιχισμένης στον εξωτερικό τοίχο του Λαογραφικού Μουσείου Βροντής. 

Στην πλάκα αναγράφονται τα εξής: «Χαράλαμπος Λυσαρίδης, εκπαιδευτικός (1916- 1988), φλογερός Πόντιος». Στην ίδια εκδήλωση, μίλησε για το έργο και την προσφορά του Χαράλαμπου Λυσαρίδη ο καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ευστάθιος Πελαγίδης·

Στάθης Πελαγίδης

Καθηγητης ΑΠΘ