Ο Παναγιώτης Αμβροσιάδης από το Μπορτζόμ Γεωργίας κατέληξε με καράβι στη Θεσσαλονίκη (Πανόραμα)

Η οικογένεια του Παναγιώτη Αμβροσιάδη, καταγόμενη από την Ίμερα του Πόντου, κατέφυγε στο Μπορ­τζόμ της Γεωργίας και όταν κατέλαβαν το 1918 την εξουσία οι μπολσεβίκοι έφυγε για την Ελλάδα με ένα καράβι που νοίκιασαν μαζί με άλλες διακόσιες οικογένειες. Στη Μίκρα (Σέδες) έμαθαν, από πρόσφυγες που ήρθαν νωρίτερα, ότι ένα χωριό, το Αρσακλί (μετέπειτα Πανόραμα) ήταν πολύ κοντά στη Θεσσαλονίκη. Αποφάσισαν να πάνε να κατοικήσουν εκεί.

«Στο Πανόραμα δεν βρήκαμε τίποτε. Μείναμε στις παράγκες που εγκατέλειψαν οι Άγγλοι στρατιώτες του α' παγκοσμίου πολέμου. Υπήρχαν και τα ερείπια από τουρκικά σπίτια. Ο λόφος της Ανάληψης (Καράτεπε), όπου βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή, ήταν γυμνός. Οι πρώτοι κάτοικοι ασχολήθηκαν με τη γεωργία και οι επαγγελματίες κατέβηκαν στη Θεσσαλονίκη, για να βρουν δουλειά, ανάλογα με το επάγγελμα τους. Οι πρώτοι κάτοικοι, οι Κολοκοτρωναίοι έμεναν στις παράγκες. Τη μεγάλη παράγκα την κάναμε μαζί εκκλησία. Έγινε μια επιτροπή που βγήκε στα χωριά για εράνους από γνωστούς και φίλους. Μάζευαν χρήματα, αλλά και διάφορα γεωργικά προϊόντα».

Το ίδιο έγινε και με το σχολείο, που χτίστηκε και με προσωπική εργασία των κατοίκων και την κρατική βοήθεια. Από το Πανόραμα περνούσε το νερό του Χαριλάου (ιδιώτη που έλεγχε την ύδρευση μεγάλου μέρους της Θεσσαλονίκης). Με τη βοήθεια του διευθυντή της γεωργικής υπηρεσίας Καραμάνη κατόρθωσαν να πάρουν από αυτό το νερό. Με μια διακλάδωση σωλήνων, το νερό μεταφέρθηκε μέχρι το σχολείο, όπου έχτισαν μια βρύση. Από εκεί έπαιρνε νερό όλο το Πανόραμα. Έκαναν και γούρνες για να πίνουν τα ζώα. Πολλοί, τότε, είχαν αγελάδες.

Στο Πανόραμα ήταν καλό το κλίμα, γιαυτό το προτίμησαν για τις καλοκαιρινές διακοπές τους αρκετοί ευκατάστατοι από τη Θεσσαλονίκη. Νοίκιαζαν δωμάτια ή και σπίτια. Με κάτι χρήματα που τους έδωσε ο Εποικισμός, έφτιαξαν τα σπίτια τους.

Ο Παναγιώτης Αμβροσιάδης προσθέτει: «Εμείς οι Πόντιοι, με την περιποίηση και ευγένειά μας, με την καθαριότητα και τη φροντίδα του περιβάλλοντος, αλλά και με την ειλικρίνεια μας, κερδίσαμε τους παραθεριστές. Οι περισσότεροι έρχονταν στο Πανόραμα».

Οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στο Πανόραμα είχαν στην αρχή προβλήματα με τους ντόπιους κατοίκους του Χορτιάτη και του Ασβεστοχωρίου, οι οποίοι προσπαθούσαν, με κάτι τούρκικα κιτάπια που είχαν, να πάρουν τη γη των προσφύγων μέχρι και την άλλη πλευρά, στο Σέδες (Θέρμη). Καθορίστηκαν τα σύνορα μέχρι τον δρόμο. Ο δρόμος από την Καπουτσίδα (Πυλαία) προς τη Θεσσαλονίκη ήταν σχεδόν μονοπάτι για τα κάρα και τα ζώα.

Εδώ επάνω (Πανόραμα)», λέει ο Παναγιώτης Αμβροσιάδης, «προερχόμασταν όλοι σχεδόν από την ίδια περιοχή, την Ίμερα του Πόντου. Ήμασταν φτωχοί, αλλά μονιασμένοι. Παρά τη φτώχεια μας, τα γλέντια δεν έλειπαν. Το στέκι μας για γλέντια ήταν το καφενεδάκι — παντοπωλείο του Αλέξη Ιωαννίδη, που ήρθε νωρίτερα από το Μπορτζόμ. Όταν γέρασε ο Χατζή Αλέξης, το καφενείο το είχε ο γιος του, ο Μίσιας. Εκεί γίνονταν τα γλέντια μας στους γάμους, στους αρραβώνες, στους χορούς. Λύρα έπαιζαν ο Φώκος Στολτίδης και ο Γιάννης Παναγιωτίδης (Βρίγκος), που ήταν επαγγελματίας οργανοπαίχτης».

Ο Πολύχρονης Μαυρομάτης, που ήταν θεατρίνος από τη Ρωσία, οργάνωσε και θεατρικές παραστάσεις. Ο ίδιος σκηνοθετούσε και έπαιζε. Οι παραστάσεις δίνονταν μέσα στη μεγάλη παράγκα. Πήγαινε όλο το χωριό, γιατί ήταν μοναδική ψυχαγωγία.

Ο Παναγιώτης με την γυναίκα του Μαρία

Ο Γιώργος Παναγ. Αμβροσιάδης

Παρέμβαση στη συζήτηση με τον Παναγιώτη Αμβροσιάδη έκανε ο γιος του, ο Γιώργος Αμβροσιάδης, ο οποίος είπε ότι είναι σημαντική η προσπάθεια του Νίκου Τελίδη να περισώσει όσα γίνεται από τα ιερά κειμήλια και τους ζωντανούς φορείς του Πανοράματος. Με τον Μορφωτικό Όμιλο Πανοράματος, που ξεκίνησε το 1955 και στον οποίο συμμετείχαν ως πρόεδρος ο Νίκος Τελίδης και μέλη ο Γιώργος Αμβροσιάδης, η Δώρα Λυπηρίδου (Χαριτίδου), η Σούλα Κανταζίδου, ο Γιώργος Παπαδόπουλος και ο Κώστας Μιχαηλίδης, προσπάθησαν να δώσουν διέξοδο στις κοινωνικές και πολιτιστικές ανησυχίες που είχαν οι νέοι του Πανοράματος. Ήθελαν να προσφέρουν, όπως μέχρι τότε πρόσφεραν οι γονείς τους, οι οποίοι ήρθαν ταλαιπωρημένοι πρόσφυγες, με την ψυχή στο στόμα. Ήρθαν σε έναν άγριο και αφιλόξενο τόπο να τον μετατρέψουν σε φιλόξενο και πολιτισμένο, να μπορέσουν να μορφώσουν τα παιδιά τους. Οι ασχολίες τους δεν τους επέτρεπαν να φροντίσουν όσο ήθελαν για τα παιδιά τους.

Ο σύλλογος ήταν ένα μεγάλο βήμα για το Πανόραμα. Ήταν το πρώτο αναγνωρισμένο σωματείο. Μάθαινε αγγλικά στα παιδιά δωρεάν, πρόσφερε δώρα στα παιδιά του δημοτικού σχολείου. Τα δώρα ήταν μικρής χρηματικής αξίας, αλλά έδιναν μεγάλη χαρά στα παιδιά. Οργάνωνε εκδρομές με φορτηγά στη γύρω περιοχή, που λίγοι τη γνώριζαν. Οργάνωνε και μακρινές εκδρομές, τριήμερες, στις Σέρρες, στη Δράμα, την Καβάλα, την Ξάνθη, το Πορτολάγος. Εκδρομές έκαναν και με τρένο στη Βέροια, την Έδεσσα και τον Πλαταμώνα. Έκανε, δωρεάν, κινηματογραφικές προβολές. Είχε βιβλιοθήκη. Καθάριζαν, επίσης, τις σακούλες με τις κάμπιες από τα πεύκα. Με προσωπική εργασία, έγιναν, αργότερα, δεντροφυτεύσεις, σε συνεργασία με την αρμόδια ΥΠΕΜ, στην περιοχή γύρω από το Πανόραμα.

Για να σπουδάσουν, έπρεπε να πάνε με τα πόδια στην Πυλαία και στη Χαριλάου και από εκεί με λεωφορεία στα σχολεία, άλλοι σε ημερήσια και άλλοι σε νυχτερινά. Αρκετοί πήγαιναν στη Θεσσαλονίκη για να μάθουν διάφορες τέχνες ή να εργαστούν ως εμποροϋπάλληλοι.

Τα τελευταία χρόνια, στο Πανόραμα ήρθαν και εγκαταστάθηκαν διάφοροι, ενώ πριν κατοικούσαν σε αυτό μόνον Πόντιοι και γύρω στις 25 οικογένειες Μικρασιατών.

Για να μην χαθούν τα ποντιακά ήθη και έθιμα, ιδρύσαμε την Ένωση Ποντίων Πανοράματος, που είχε μέσα στους σκοπούς της την περισυλλογή του λαογραφικού υλικού που διασώθηκε μέχρι τότε.

Νικος Τελιδης

Συγγραφέας-Συλλεκτης

Πηγη: Περιοδικό "ΠΟΝΤΙΑΚΑ"