ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗ ΣΑΝΤΑ.

Η συγκοινωνία με την Τραπεζούντα ήταν πρωτόγονη. Δυο δρόμοι για φορτηγά ζώα υπήρχαν: Ο  πρώτος  συντομότερος  δια της Γαλίανας ή της Όλασας, αλλά λειτουργούσε μόνο το καλοκαίρι, διότι περνούσε από βουνά ύψους 1.800—2.000 μέτρων.

 Υποθέτουμε  ότι από  δρόμο  αυτό η απόσταση από την Τραπεζούντα θα ήταν 40-50 χιλιόμετρα.

Υπήρχε και άλλος δρόμος συντομότερος. Ο διαβάτης  χώριζε  από τα πεγάδια του Τσιαγουλή - Κάβαρας και Χότσης κατέβαινε στην Τραπεζούντα σε 7—8 ώρες,   δεν τον συνήθιζαν από το φόβο των ληστών.

Ο  δεύτερος  δρόμος περνούσε από την Ούζ, κατέβαινε στη Δρώνα   και ακολουθούσε  την παραλία. Αυτός ήταν για το χειμώνα, γιατί μόνο σε ένα σημείο τη Σίμωνα, περνούσε από βουνό και αυτό όχι ψηλότερο  από 1.000 μέτρα.

Ήταν όμως μακρύτερος κατά 20—25 χιλιόμετρα από τον πρώτο. Όσοι ακολουθούσαν το δρόμο αυτό, ήσαν υποχρεωμένοι να διανυκτερεύσουν στην Ούζ· εξ άλλου η διάβαση από τη Σίμωνα δεν ήταν χωρίς κινδύνους· διότι πολλές φορές Τούρκοι από τα γύρω χωριά λήστευαν τους Σανταίους, δύο δε φορές σημειώθηκαν και αιματηρά γεγονότα: την πρώτη φορά κατά το 1878 οπότε σκοτώθηκαν 3 Σανταίοι και 1 Τούρκος, και τη δεύτερη κατά το 1919 όποτε σκοτώθηκαν 2 άνδρες και 2 γυναίκες από τους δικούς μας. Γι αυτό προσπαθούσαν να αποφύγουν το ταξίδι αυτό.

Από τους δρόμους Γαλλίανας και Όλασας προτιμούσαν το δρόμο τής Γαλλίανας· διότι για την Όλασα έπρεπε επί 2 τουλάχιστον ώρες να βαδίζει κανείς σε υψόμετρο 2000 μέτρα (από Τσιαρταχλού ως Μίλταγουν)· για τη Γαλλίανα όμως, μόνο μισή ώρα ήταν κανείς υποχρεωμένος να βαδίζει σε τόσο υψόμετρο  και κατόπιν ο δρόμος κατηφόριζε και ο διαβάτης βρισκόταν εκτός κινδύνου.

Το ίδιο και πιο δύσκολη ήταν ή συγκοινωνία με το Παϊπούρτ, Κρώμνη και Παναγία Σουμελά, διότι επί 4—5 ώρες έπρεπε να βαδίζει κανείς με υψόμετρο 1.800—2.000 μέτρα.

Τη συγκοινωνία με τα Σούρμενα συντόμεψε και βελτίωσε ο Δημήτρης Κωφιάδης με προσωπική του εργασία, αλλά  και με πληρωμή ιδική του.

Ο ίδιος έκαμε   και το νέο δρόμο της Ούζης που ήταν μεν πιο σύντομος, αλλά πιο ανηφορικός και με περισσότερες λάσπες.

Εξ αιτίας λοιπόν της πρωτόγονης συγκοινωνίας αν ήθελαν να πουλήσουν στην Τραπεζούντα τα γαλακτοκομικά τους προϊόντα ήσαν υποχρεωμένοι να τα μεταφέρουν στην πλάτη, να τα πουλήσουν, να αγοράσουν είδη πρώτης ανάγκης και να τα μεταφέρουν και αυτά στην πλάτη- ταξίδι σκληρό και κουραστικό.

Ήσαν και μερικοί αγωγιάτες (ο Κούφον ο Γιάννες, Ολασέτες ο Γιάννες, ο Παναέτες ο Μούτας, ο Στάθιον Ουζέτες) και τελευταία ένας Τούρκος ο Μουρτεζές), αλλ' αυτοί δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να κάμουν την πώληση των γαλακτοκομικών και την αγορά των απαραιτήτων, ή δεν τους εμπιστεύονταν, αυτοί μετέφεραν ολόκληρα φορτία των παντοπωλείων, υφασματοπωλείων κλπ. Τα άλλα προϊόντα (πατάτες, αυγά, μέλι) δεν είχαν    συμφέρον να τα μεταφέρουν

Επάνω στα ποτάμια υπήρχαν γέφυρες θολωτές χτισμένες με πελεκητές πέτρες και ασβέστη τις   έχτιζαν  με προσωπική εργασία.

Στάθης Αθανασιάδης

"ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ"