Ημερολόγιο Ανταρτών της Σάντας ( Οκτώβριος 1918)

1. -Εφθάσαμεμε στο λημέρι μας και όλην την ημέραν κοιμηθήκαμε και το βράδυ κατέβημεν εις το έρημο χωριό Αλικάτων, διότι χθες εμάθαμε ότι θα       περάσουν από εκεί ο Ευστ. Ηλιόπουλος και Χρ. Κούφας, διά να πάνε εις το χωρίον Υπαπαντή και ότι προ ημερών εζητούσαν εκ Τερζάντων, φυσίγγια   βελγικά. Aμέσως εσχηματίσαμε την ιδέαν ότι αυτοί θα έκλεψαν τα πράγματά μας από το σπήλαιον.    

2. - Κατά το μεσημέρι τους βλέπομε να έρχωνται από το Φτελέν και αμέσως στήσαμε την ενέδρα και τους συλλάβαμε. Ο Ηλιόπουλος έφερε το δικό  του όπλον ο δε Χρήστος το ρωσικόν που είχεν κλέψει, αλλά ισχυρίζετο ότι  το αγόρασε από Τούρκους. Και μάλιστα σηκώθηκε ο Ευκλείδης και του έδωσε δύο γερούς μπάτσους.

Αμέσως ωμολόγησε την αλήθειαν λέγοντας πώς τα έκλεψαν και ποίοι ήσαν. Το μέρος, λέγει, υπέδειξα εγώ, διότι σας έβλεπα όταν τα κρύβατε και πήρα μαζί μου τον αδελφόν του Ευσταθίου Λαμπριανού  Ηλιόπουλον και Γαβριήλ Πασαλίδην και νύχτα κατεβήκαμε εκεί και τα πή­ραμε.

Τέλος αφού τους αφωπλίσαμε, τους φέραμε εις τον μύλον Πιρπιχή και       εστείλαμε δύο παιδιά στην Υπαπαντή και μας έφεραν φαγί και το βράδυ ξεκινήσαμε διά το χωριό. Εφθάσαμε εις Ομάλ παρά το χωρίον Τερζάντων και   εστείλαμε να φέρουν τον Γαβριήλ και Λαμπριανόν, οίτινες ελθόντες ωμολόγησαν την αλήθειαν, του δε Γαβριήλ ζητούντος συγγνώμην, διότι, λέγει, «δεν ξέρω πώς παρεσύρθην και έκανα τέτοιο λάθος».

 Τους στείλαμε και έφεραν τα πράγματα εκτός βέβαια του καβουρμά, τον οποίον εν τω μεταξύ  έφαγαν και του οποίου θα πλήρωναν εις χρήμα το αντίτιμον. Ο Ευστάθιος ανέλαβε να το πληρώση, διότι μόνο αυτός είχε λεφτά.

Και ως εμάθαμε κατόπιν, τα λεφτά αυτά τα πήρε από τον Κων/τίνον Χαρατσίδη εις Τραπεζούντα, όπου είχε κατάστημα, και τον οποίον αυτός εκρεούργησε μίαν νύκτα και το πτώμα του εντός σάκων την επομένην έριξε εις τον Πυξίτην ποταμόν, διαδίδων ότι ο Χαρατσίδης πήγε στη Σάντα. Μάλιστα αυτός άνοιξε το κατάστημα και, αφού το κράτησε μερικές ημέρες το διέλυσε και έφυγε προς την Σάντα δι' ασφάλειάν του.

3. - Ήλθε απόσπασμα εις Σάντα εκ τριάκοντα ζανταρμάδων και την επο­μένη

4. - έφθασαν και εξήκοντα τσετέδες και μαζί με τους ζανταρμάδες κατέλυσαν εις όλα τα χωριά διατάζοντες να παραδοθούν οι φυγάδες, ει δε άλλως είχαν διαταγή, λέγουν, να κάψουν τα σπίτια τους και τας οικογένειάς των να απελάσουν εις τα εσωτερικά της Τουρκίας.

 Εμείς εφθάσαμε εις το λημέρι μας Ουζούν σίρτι, τακτοποιήσαμε τα πράγματά μας και απεσύρθη μεν εις το δάσος Πογιά χανέ, όπου ήτο αδύνατον να μας αντιληφθούν και να πλησιά­σουν. Εκρυβόμεθα καλά, διότι εμείναμε μόνον πέντε άνδρες ύστερα από τα επεισόδια που είπαμε.

6    - Πήγαμε δύο εις Υπαπαντήν να πάρουμε μερικά τρόφιμα και να στεί­λουμε κανένα εις τα χωριά να μάθουμε την κίνησιν του αποσπάσματος. Εις Υπαπαντήν εμάθαμε ότι επί κεφαλής του αποσπάσματος είναι ένας αξιωμα­τικός Τσελίλ μπέης και ότι όλοι είναι στρατιώται και όχι τσετέδες.

Και ότι κάθηνται ήσυχοι στα χωριά χωρίς να πειράζουν κανένα. Μανθάνομεν ότι πρόκειται να καταληφθή η Κωνσταντινούπολις και ότι εκ Τραπεζούντος Τούρκοι φεύγουν εις τα εσωτερικά και εις τα χωριά οι Τούρκοι σφάζουν τα ζώα που ελεηλάτησαν από ελληνικά χωριά.

9    - Το απόσπασμα έφθασε μέχρι του παρχαρίου Ουζούν σίρτ και κατα­σκόπευε το μέρος.

11   - Σήμερα έφυγε ο Τσελίλ με τους στρατιώτας του. Εμάθαμε ότι μαζί τους ήτο και ο πρώην αξιωματικός της Σάντας Μουσταφά εφέντης, όστις εφυλάκισε την οικογένειάν μας και την επομένην, αφήσας τις γυναίκες, εκράτησε μόνον τον πατέρα μας και τον ανεψιόν μας Φίλιππον και όστις έ­μεινε με 30 ζανταρμάδες εις το χωρίον.

Ο Μουσταφά εφέντης ήλθε εις δια­φωνία με τον Τσελίλ, διότι ο πρώτος υπεστήριζε να συλλάβουν όλους τους συγγενείς μας και να τους δείρουν, διά να ομολογήσουν πού βρισκόμεθα.Αλλά ο Τσελίλ απέρριψε την πρότασιν και σηκώθηκε και έφυγε με τους δι­κούς του στρατιώτας.            

14 - Εις το Διπόταμον ελήστεψαν πάλιν τους Σανταίους, οίτινες ήρχοντο εκ Τραπεζούντος φέρνοντες τρόφιμα. Ο βαλής Τραπεζούντος διέταξε εκ Σάντας να φύγουν τα αποσπάσματα και να τους αφήσουν ησύχους τους κατοίκους. 

Από το λημέρι μας διεκρίναμεν μερικούς ωπλισμένους εις Ουζούν σίρτ   να έρχωνται προς εμάς και νομίζοντες ότι ήσαν Τούρκοι ητοιμάσθημεν προς σύγκρουσιν, όταν επλησίασαν όμως ανεγνωρίσαμε αυτούς· ήσαν οι Τσιριπαίοι και τους φέραμε εις το λημέρι μας και προετοιμαζόμεθα διά ταξίδι προς ανεύρεσιν τροφίμων.                         

19    - Εφύγαμε διά Κουστουλάντων βαδίζοντας όλην την νύκτα και το  πρωί.

20    - Κοντά στο χωριό έβοσκε ένα κοπάδι γίδια, τα οποία μαζί με τον τσιόπανον τα πήραμε και γυρίσαμε πίσω εις τον δρόμον· αφού απεμακρύνθημεν αρκετά, εδώσαμε επτά στον τσιόπανον και τον αφήσαμε και με τα άλλα εφθάσαμε εις Σουγούν κιολην.

 Περνώντας από το φυλάκιον Τσιαλαπόγλου, οι ζανταρμάδες ούτε ετόλμησαν να βγουν έξω του φυλακίου. Τα μοιράσαμε με τους Τούρκους και τα δικά μας τα πήγαμε στο λημέρι μας Πογιάχανέ.         

22    - Ήλθαν εις την Υπαπαντήν ένας αξιωματικός και είκοσι στρατιώται         ακολουθούντες τα ίχνη μας και έκαναν έρευναν εις όλα τα σπίτια φοβερίζοντες τους κατοίκους να τους πουν αν πέρασαν από εκεί γίδια και πού πήγαν.  Και εκείθεν έφυγαν διά το χωριό Κοπαλάντων και διά τα παραπλήσια  τουρκικά χωριά.

23    - Σήμερα εμάθαμε ότι κατελήφθη η Κων/πολις από συμμαχικό στρα­τό και αναμένεται και η κατάληψις της Τραπεζούντος και μάλιστα ότι ο βα­λής μετά του μητροπολίτου ετοιμάζουν οικήματα διά τον στρατόν κατοχής.

Αμέσως καθίσαμε στο γλέντι με τον κεμεντζέν και ενθουσιασθέντες αρ­χίσαμε να πυροβολούμε. Το πρωί εστείλαμε ταχυδρόμον στο χωριό να επιβεβαιωθούμε και ελθών μας

25   - έφερε την επιστολήν του Φιλίππου Χειμωνίδου, όστις έγραφε προς  τους Σανταίους πατριώτας του διά την κατάληψιν της Κων/πόλεως και ότι αναμένεται και    τηςΤραπεζούντος

26    - Κατεβήκαμε εις την Υπαπαντήν, όπου ήλθε και ο I. Σπαθάρος και τον φέραμε στο λημέρι. Κατά το βράδυ οι Τσιριπαίοι έφυγαν διά το χωριό και δύο παιδιά δικά μας, τα οποία επιστρέφοντας πρωί μας είπαν ότι ο αξιω­ματικός πήγε τον πατέρα μας και τον Φίλιππον εις την Αργυρούπολιν.

Από διαφόρους Τούρκους των περιχώρων μανθάνομεν τον τρόμον και την απογοήτευση των Τούρκων, οίτινες καταριούνται και βρίζουν τους αρ­χηγούς των τσετέδων, οίτινες έγιναν αιτία διά τα δεινοπαθήματα των Ελλή­νων και τα οποία θα ανταποδοθούν.

28   - Την νύχτα συνελάβομεν τον Ευστάθιον και τον αδελφόν του Ηλιό­πουλου και τους πήραμε το όπλον και το περίστροφον, διότι ηρνούντο να πληρώσουν το αντίτιμον των κλαπέντων υπ' αυτών καβουρμάδων, οπότε πληρώσαντες και εννιακόσια ρούβλια αφέθησαν ελεύθεροι.

30     - Επήραμε από Τούρκους δύο φορτία αλόγων καλαμπόκια.

31     - Ήλθαν στο λημέρι μας ο Ιωάν. Στυλίδης και Γεώργιος Εφραιμίδης, οίτινες μας είπαν ότι ήλθε εξ Αργυρουπόλεως ο πατέρας μας και ο Φίλιππος. Και ετοιμαζόμεθα να πάμε στο χωριό, οπότε ακούσαμεν πυροβολισμούς εις το Ουζούν σίρτ και ετρέξαμε προς τα εκεί.

 Συνηντήσαμε εκεί τους Τσιριπαίους, οι οποίοι μας είπαν ότι, ενώ αυτοί εκοιμώντο μέσα εις μίαν καλύβαν, τρεις ζανταρμάδες επλησίασαν ιδόντες τον καπνόν και θα τους έπιαναν εξ απροόπτου αν δεν έβγαινε έξω τυχαίως ο Νικόλαος Τσιρίπ, ο οποίος τους είδε και πυροβολήσας κατ' αυτών τους ανάγκασε να φύγουν. 

Τους εκυνήγησε μέχρι το Τσιαρτακλή, όπου εχώθησαν μέσ' στο δάσος και εγλίτωσαν. Βαδίζοντας όλην την νύκτα με ξεσχισμένα ρούχα έφθασαν στο χωριό. Ημείς δε εφθάσαμεν εις το Τερζάντων.

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΝΤΑΡΤΩΝ ΤΗΣ ΣΑΝΤΑΣ (1916-1924)

  Κωνσταντίνος Κουρτίδης

 (Αδελφός του μετέπειτα γενικού αρχηγού των ανταρτών Ευκλείδη Κουρτίδη)

Σημείωση Σύνταξης : Οφείλουμε να επισημάνουμε ορισμένες γλωσσικές ατέλειες,γιατί παρουσιάζει μια σύνταξη ιδιότυπη, σύμφωνη με τη γλωσσική του κατάρτιση. Προσπαθήσαμε να μην κάνουμε επεμβάσεις στο αρχικό κείμενο , αφού πρόκειται για ένα είδος απομνημονευμάτων, τα οποία δεν μεταβάλονται "επ' ουδενί λόγω"εντούτοις για την ομαλοποίηση του κειμένου , προβήκαμε στις απαραίτητες διορθώσεις, εκείνες που θεωρήσαμε αναγκαίες.