Η ιδιάζουσα μορφή του φεουδαρχισμού στον Πόντο

Στην περιοχή του Πόντου, το ελληνικό φρόνη­μα και η μαχητικότητα δε μειώθηκαν ούτε στην περίοδο της επικράτησης του φεουδαρχισμού στην αυτοκρατορία, γιατί η διάρθρωση του μεσαιωνικού εκείνου κοινωνικού συστή­ματος είχε εκεί, όπως ίσως και αλλού στο Βυ­ζάντιο, μια διαφορετική, μια ιδιάζουσα μορφή:

 διατηρήθηκε η μορφή της μικρής αγροτικής καλλιέργειας και επιπλέον οι αυτοκράτορες, από πολύ νωρίς, αναγκάστηκαν να δημιουρ­γήσουν ένα ιδιόρρυθμο καθεστώς.

Το καθεστώς αυτό πρόσφερε ατέλειες και οικονομικά  κίνητρα για την καθήλωση του πληθυσμού  στην περιοχή, ώστε να αποτελέσει αυτός το  θώρακα της αυτοκρατορίας απέναντι στους  πολυάριθμους εχθρούς της. 

Υπήρχαν βέβαια και  στον Πόντο μεγάλοι γαιοκτήμονες, οι Δυνατοί, όπως λέγονταν, ανάμεσά τους και οι γνωστοί αντάρτες στρατηγοί της οικογένειας των Γαβράδων -Θεόδωρος και Κωνσταντίνος- αλλά δημιουργήθηκαν και τα στρατιωτόπια με τους ένοπλους καλλιεργητές της ιδιόκτητης γης, τους μικρούς κτηματίες στρατιώτες, καθώς  και τα ελευθερικά χωρία, με τους χωρίτες.

Στους τελευταίους το κράτος παραχώρησε καλλιεργήσιμα  χωράφια, μικρά ατομικά κτήματα, με τα οποία οι αγρότες δένονταν στενά και τα οποία υπεράσπιζαν αποφασιστικά, όταν παρουσιαζόταν η ανάγκη, γιατί επιστρατεύονταν γρήγορα και επιτόπου, μόλις πλησίαζε ο κίνδυνος και η ώ­ρα του πολέμου.

Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαροκτόνος

Το φορολογικό ιδιαίτερα δίκαιο στα ελευθερικά χωρία ήταν το λεγόμενο «της επιβολής ή επιφοράς ομοκήνσων», «της επιβολής των α­πόρων επί τα εύπορα», «της επιδόσεως ή της ε­πιβολής απόρου κτήσεως προς τους συγκλη­ρονόμους ή συντελεστάς και ομοχώρους και ομοκήνσους», ή όπως τα είχε θεσπίσει αργότε­ρα ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β' ο Βουλγαροκτόνος (976-1025) «τάς των άπολωλότων τα­πεινών συντελείας εισπράττεσθαι έκ των δυ­νατών» (δηλαδή των τιμαριούχων).

Εκτός από τους χωρικούς και τα χωριά που είχαν δουλοπάροικους, όπου επικρατούσε το φεουδαρχικό δίκαιο, στα ελευθερικά χωρία των μικρών ιδιοκτητών οι φόροι ρυθμίζονταν και διανέμονταν με βάση όχι τον αριθμό των οικογενειών, αλλά την περιουσία και την ερ­γασία του καθενός, καθώς και την ικανότητά του, εξαιτίας αυτών, να πληρώσει ή όχι. 

Εκεί­νος που δεν είχε καμιά περιουσία ή δεν κέρδι­ζε τίποτε από την εργασία του, απαλλασσόταν από κάθε φόρο, ενώ ο εργατικός κόσμος κα­τέβαλλε ελάχιστο φόρο. Το φόρο που αναλο­γούσε ο αυτόν, τον πλήρωναν οι ευπορότεροι (αλληλέγγυος φόρος).

Χρήστος Σαμουηλίδης 

"ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ"