Με τον όρο «Ποντιακή διάλεκτος» εννοούμε τη γλωσσική μορφή της ελληνικής που μιλήθηκε από τους Έλληνες κατοίκους του Εύξεινου Πόντου και ιδιαίτερα της νότιας ακτής του, δηλαδή της βόρειας μικρασιατικής παραλίας.
Φυσικά στη διάλεκτο αυτή συνανήκει και η γλώσσα των Ελλήνων κατοίκων της βόρειας παραλίας του Πόντου, η οποία όμως δεν έχει ακόμη μελετηθεί συστηματικά και για την οποία υπάρχει ελάχιστη βιβλιογραφία (Πρβλ. Α. Semenov, «Der nordopontische Dialekt des Griechischen», Glotta 23 (1935), 96 - 107).
Ελπίζουμε, με την τακτικότερη επαφή των Ελλήνων επιστημόνων με τους αδελφούς Ποντίους της Ν. Ρωσίας που διαγράφεται στα πλαίσια των συναντήσεών μας αυτών, να κεντρισθεί το ενδιαφέρον και των Ελλαδιτών επιστημόνων για να περιγράψουν και να μελετήσουν τη βόρεια ποντιακή διάλεκτο.
Σήμερα βρίσκομαι στην ευχάριστη θέση να σας ανακοινώσω ότι ήδη ο φίλος γλωσσολόγος και σλαβιστής κ. Γεώργιος Ντελόπουλος, που υπηρετεί στο Ιστορικό Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών, εκπονεί μια μελέτη με αντικείμενο τη γλώσσα των Ελλήνων της βόρειας παραλίας του Πόντου.
Ο όρος λοιπόν «Ποντιακή διάλεκτος» στη στενότερή του έννοια, δηλαδή σε αναφορά με το γλωσσικό ιδίωμα της ελληνικής που μιλήθηκε από τους Έλληνες κατοίκους της βόρειας μικρασιατικής ακτής, πρέπει να εννοηθεί συμβατικά, γιατί η ποντιακή δεν μιλιέται πια στον πάλαι ποτέ ελληνικό Πόντο - ο αριθμός των 17.000 ελληνόφωνων Ποντίων μουσουλμάνων του Όφεως και της Τόνγιας, σύμφωνα με πληροφορίες του 1866, πρέπει να είναι σήμερα σημαντικά μειωμένος - επειδή οι Πόντιοι επέστρεψαν το 1922 στη σημερινή Ελλάδα, την αρχική τους πατρίδα, απ' όπου ξεκίνησαν ως άποικοι τον 8ο αι. π. Χ. και κατοίκησαν την περιοχή που αργότερα έγινε γνωστή με το όνομα Πόντος.
Επειδή η διάλεκτος μιλήθηκε σε ευρεία έκταση της βόρειας μικρασιατικής ακτής, της οποία τα ανατολικά και τα δυτικά όρια ήταν πολύ απομακρυσμένα μεταξύ τους, ανέπτυξε τα δικά της χαρακτηριστικά που τη διέκριναν από τη βυζαντινή κοινή και τη διαχώρισαν σε ιδιώματα.
Έτσι, αν θελήσουμε να εντάξουμε την ποντιακή στη βασική διαίρεση των νεοελληνικών ιδιωμάτων σε βόρεια και νότια, που πρότεινε ο Γ. Ν. Χατζηδάκις, στα νότια ιδιώματα, όπου το e και ο μένουν αμετάβλητα, ανήκουν τα ιδιώματα της Αμισού, Ινεπολης, Κερασούντας, Νικόπολης, Οινόης, Σινώπης και Τρίπολης.
Στα βόρεια νεοελληνικά ιδιώματα, όπου εμφανίζεται σύγχρονα η στένωση e > i και ο > u, καθώς και η αποβολή των άτονων i και u, και μάλιστα στην υποδιαίρεσή τους, όπου παρατηρείται η αποβολή των άτονων i και u (όχι όμως και η στένωση e > i και ο > u) ανήκουν τα ιδιώματα Κοτυώρων, Όφεως, Σάντας, Σεμένης, Σουρμένων, Τραπεζούντας και Χαλδίας.
Εξάλλου, σύμφωνα με τη διαίρεση των νεοελληνικών ιδιωμάτων σε ανατολικά και δυτικά που προτείνει ο Α. Thumb, ανάλογα με το αν διατηρείται το ληκτικό -ν (ανατολικά) ή αποβάλλεται (δυτικά), στα ιδιώματα που διατηρούν το ληκτικό -ν υπάγονται τα ιδιώματα της Χαλδίας, Κερασούντας, Κοτυώρων, Νικόπολης, (εν μέρει) Οινόης, Σάντας, Τραπεζούντας και Τρίπολης, στα ιδιώματα που αποβάλλουν το ληκτικό -ν υπάγονται τα ιδιώματα Αμισού, Ινέπολης, (εν μέρει) Οινόης, Όφεως, Σεμένης, Σινώπης και Σουρμένων.
Έτσι, αν θελήσουμε να εντάξουμε την ποντιακή στη βασική διαίρεση των νεοελληνικών ιδιωμάτων σε βόρεια και νότια, που πρότεινε ο Γ. Ν. Χατζηδάκις, στα νότια ιδιώματα, όπου το e και ο μένουν αμετάβλητα, ανήκουν τα ιδιώματα της Αμισού, Ινεπολης, Κερασούντας, Νικόπολης, Οινόης, Σινώπης και Τρίπολης.
Στα βόρεια νεοελληνικά ιδιώματα, όπου εμφανίζεται σύγχρονα η στένωση e > i και ο > u, καθώς και η αποβολή των άτονων i και u, και μάλιστα στην υποδιαίρεσή τους, όπου παρατηρείται η αποβολή των άτονων i και u (όχι όμως και η στένωση e > i και ο > u) ανήκουν τα ιδιώματα Κοτυώρων, Όφεως, Σάντας, Σεμένης, Σουρμένων, Τραπεζούντας και Χαλδίας.
Εξάλλου, σύμφωνα με τη διαίρεση των νεοελληνικών ιδιωμάτων σε ανατολικά και δυτικά που προτείνει ο Α. Thumb, ανάλογα με το αν διατηρείται το ληκτικό -ν (ανατολικά) ή αποβάλλεται (δυτικά), στα ιδιώματα που διατηρούν το ληκτικό -ν υπάγονται τα ιδιώματα της Χαλδίας, Κερασούντας, Κοτυώρων, Νικόπολης, (εν μέρει) Οινόης, Σάντας, Τραπεζούντας και Τρίπολης, στα ιδιώματα που αποβάλλουν το ληκτικό -ν υπάγονται τα ιδιώματα Αμισού, Ινέπολης, (εν μέρει) Οινόης, Όφεως, Σεμένης, Σινώπης και Σουρμένων.
Χαράλαμπος Π. Συμεωνίδης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου