Σα χίλα οχτακόσα, στα γύρω του ογδόντα,
εγόνεψαν σον Καύκασον Έλληνες ας σον Πόντον,
Ας σα μαχαίρα ανάμεσα έφυγαν ας σον Χάρον
εκαλοπέρεν ατουνούς τη Ρουσίας ο Τσάρον.
Εδέκεν μέρα κ' έχτσανε πολιτείας, χωρία,
εκκλησίας, μοναστήρα κ' ελληνικά σχολεία.
Και οι Ρωμαίοι ξαν έρχονταν τ'έναν τ'άλλο τερούνε,
καματεροί και τεχνίτ', τη δουλείαν 'κι οκνούνε,
έχτσανε και εφύτεψαν, ατείν' εκαλοκάτσαν
τα συνήθεια εφύλαξαν, έναν ατείν' κ'εχάσαν,
σα πανηγύρα παγ'νε, τ'εκκλησίας λειτουργούνε,
χορεύ'νε τα ποντιακά, ρωμεϊκά τραγουδούνε.
Σα χίλα ενιακόσα δεκαεφτά της χρονίας
εγέντον επανάσταση, ελάγαν τα δουλείας.
Ύστερα οργάνωσαν τα κολχόζ σο χωρίον,
επέραν τα χωράφα και του λαού τον βίον.
Έρθεν το τριάντα εφτά, εχάσαν τοι παπάδες,
ερχίνεσαν φυλακώματα, παίρ'νε τοι γεροντάδες,
τ' εκκλησίας εκλείδωσαν, τα φυλακάς εγομώθαν,
όπου πολλοί επέθαναν και πολλοί εσκοτώθαν.
Τα γράμματα τ' ελληνικά ατότε ατείν' εχάσαν
Γρουζίνοι1 και Ρουσάντ δεσκάλ' σα χωρία εκάτσαν,
έλλαξανε τ' ελληνικά, τοι χωρί τ'ονομασίας
εγέντανε γρουζίνικα χωρίς δυσκολίας.
Ερχίνεσανε οι Μεγγρέλ2, τοι Ρωμαίοις να τυρανίζ'νε
ση κολχοζί' τη δουλείαν δωρεάν καματίζ'νε,
Θα παγ'νε ανθρώπ' σο παζάρ' ψωμίν για να παίρ'νε,
ας σον δρόμον κλώθ'νατς οπίς' σο κολχόζ να δουλεύ' νε
έρθεν αποπάν ο πόλεμον και σο Σαρανταέναν
επήγαν τα παιδιά, εκχύεν πολλά αίμαν.
Οι γυναίκες, τα παιδία δουλεύ'νε όσον επορούν
ε και βοηθούνε το στρατόν τοι φασίστας να νικούνε.
Ετελείωσεν ο πόλεμον, η ζωή πολλά βαρύν-ι
οι Ρωμαίοι παρανεγκάσκουν, δατάχκουν οι Γρουζίνοι
τάχα οι Ρωμαίοι κ'εδούλευαν. Όλα έσαν μαχανάδες
και τάχα κ' επολέμεσαν, όλα έσαν ταχμάδες.
Έχουμε αποδείξεις και βάσανα πολλά-ι,
να δικαιούνταν κ'επορούν σον Θεόν εμπροστά-ι
Εσέγκανε σον νουν άτουν τοι Ρωμαίοις να εξορίζ'νε,
και μετ' ατά τα ψέματα, νέα σχέδια νουνίζ'νε.
Ας σον πόλεμον υστερ'νά ανθρώπ' θέλνε ησυχίαν
κ'έμευαν ση ζωήν ατούν θα φτάγ'νατς εξορίαν.
Έρθεν σειρά και για τ' ατό τοι Ρωμαίοις να εξορίζ'νε,
ερχίνεσαν ελληνοϋπήκοους αποπέσ' έμουν να χωρίζ'νε
Δεκατέσσερα Ιουνίου, Σαρανταένεα τη χρονίαν
εξόρτσανε τοι Ρωμαίοις ας όλεν την Αμπχαζίαν.
Από τρία οικογένειας σ'αυτοκίνητα καθίζ'νε
τα πράματα ντο' κ' εχωρούν ξάι πα κι νουνίζ'νε.
Ο στρατός απάν' ατουν καικά, νύχταν ημέραν στείλνε,
οι άχαροι' κ' εθέλ'νανε τοι συγγενούς ν'αφήνε.
Εφέκαν οπίς' πράματα, οσπίτα γουρεμένα
τα πόρτας ισουζλαεψαν επέμναν κλειδωμένα.
Έστειλαν τ' ελληνοϋπήκοους μακρά σην ερημίαν
κ' επόρνανε να πίστευαν ντο έτον εξορίαν.
Τοι Ρουσοϋπήκοους πα είπανε εσείν πα ολ' δεβάτε
γράψτε μόνον αναφοράν ντο θέλετε να πάτε.
Ολ' εποίκαν παλαλά, ολ' εθέλεσαν να παγ'νε,
εστάθαν και νουνίζ'νε ντο πρεπ' για να εφτάγ'νε.
Έγραψαν αναφοράν να παγ'νε ολ' εντάμαν
σον κόσμον ξάι κ' εγέντονε αήκον τρανόν θάμαν.
Ευκαίρωσαν τα χωρία, όλα κρύα και σκοτία,
εβράδυνεν και κ' έλεπες σ' οσπίτα τουν φωτίαν.
Εφέκανε τον βίον απισκες' σα μαντρία
εφέκανε χωράφα σπειρμένα και έτοιμα κεπία.
Τα χτήνα κράζ' νε σο μαντρίν τα σκυλία γουρνούνταν
τελευταίοι π' επέμν'ανε ερχίνεσαν ν' αγρούνταν.
Τα χτήνα πρέπ' ν' αλμέχκουνταν, τα κοσσάρας να τρώγ'νε
οι οικοκήρ' επήγανε και οι Μεγγρέλ' σουμώνε.
Ντο εθέλεσαν εποίκανε, ατείν οι μαυροφόροι,
Έγκαν Μεγγρέλτς ας σο Ζουγκτίτ και ασό Γκεγκετσκόρη3
Εσέγκαν' ατς σ' οσπίτα μουν, χαρισάμενος η ζωή,
σον ουρανόν ντ' εράευαν, εύραν ατό ση γην.
Εχώρτσαν φιλτς και συγγενούς και ας σοι γειτονάδες,
εχώρτσανε αντρόγυνα, παιδία ας σοι μανάδες'.
Δεκαπέντε ημέρας πάγ'νε ατείν και που παγ'νε κι ξέρ'νε
κανείς τιδέν κι λέϊ ατς υπομονήν να παίρ'νε.
Απες' σα βαγόνα φορτηγά, πεινασμέν' και νεγκασμένοι
πάγ'νε σην εξορίαν οι Ρωμαίοι, λερωμέν' κακισμένοι.
Ποιός νουνίζ' ντο εποίκαν ατς, αρχινά να ζαλίζ'
σον κόσμον Θεός πα εν', αργίζ' και 'κι χαρίζ'.
Σον δρόμον πολλοί άρρωστοι επέθαναν κ' εχάθαν,
έπαιρναν ατς οι καμεντάντ4 κανείς 'κι ξερ' π' εθάφαν.
Κλαψίματα και δάκρα, λόγια, μοιρολογίας
εγόμωσανε οι Ρωμαίοι τα σταθμούς τη Ρουσίας.
Εχωρίγαν ας σοι συγγενείς και που είναι 'κι ξερ'νε,
από πουθέν να γράμματα και'να χαπάρα παιρ'νε.
Σο έρημον σο Καζαχστάν, νουνίζνε πως θα ζούνε
ο κόσμος ολόγερα ξερόν, δεν να εφτάγ'νε κ'επορούνε.
Ξύλα πουθέν' 'κ ευρίουνταν ατείν να τοπλαεύ'νε,
χορτάρα κι αχάντα ξερά να καίγ'νε αραεύ'νε.
Τα νερά όλα αληκά, πιντς και καίγεται η καρδία σ'
έτον γουσματ' να λέπομε τα χάλα τ' εξορίας.
Εχπάστα εγώ να παίρω νερόν ας σο ποτάμι,
τ' οφίδια εκρεμάουσαν σο γεφύρ' αφκά κι άν'-ι
Εγώ ενετριχίασα το ποτάμι το θολών-ι
και πώς θα ποτίζω εγώ το μωρόν το μικρόν-ι.
Τ' αχούλι μ' εδιλόγισεν, ντο θα φτάγω 'κι ξέρω
εχ κ' εκλώσκουμ' οξωπίσ' χωρίς νερόν να παίρω.
Αχ! και ατό πα 'κι γίνεται, εχομ' ατα χαμένα,
την βέτραν5 εταλτούρεψα, τα μάτα μ' τσαμωμένα,
χωρίς στέγος, αέρας φυσά, το τοζ σον ουρανόν-ι
φογούμαι γιάμ φουρκίεται σο κουνίν το μωρόν-ι
Αμάθετοι οι Ρωμαίοι ση Καζαχστανί το κλίμαν
ερχίνεσαν να πεθαν'νε υστερνά ας έναν μήναν!
Ας σο κλίμαν την άνοιξην αποθάν'νε ας σο νερόν-ι,
ας σο κρύον το χειμωγκόν αποθάν'νε ας σο λιμόν-ι.
Τα μικρά αρρωσταίν'νε και γιατροί πουθεν' κ' είναι,
να πάγ'νε μακρά σο γιατρόν οι καμεντάντ' 'κι αφίνε,
πολλά μικρά επέθαναν μετ' έναν μαχανάν-ι.
Πολλοί Ρωμαίοι εθάφτανε απές σο Καζαχστάν-ι
και πόσοι εφουρκίγανε απεσ' σο Σιρνταριάν-ι
πόσα δάκρα εκχύγανε ση ποταμί το γιάνι!
Η αγορά πολλά μακρά χιλιόμετρα εικοσιπέντε
το έρημον το Καζαχστάν σα κιφάλα μουν ντ' έγκεν.
Ολόγερα ολ' Τουρκάντ', εκκλησίας πουθέν' κ' είναι
οι Ρωμαίοι σο σπιτόπα τουν την καντήλαν αφτύν'νε.
Παρακαλούνε τον Θεόν ας σο κακόν να γλυτών'νε
και να βαπτίζνε τα μωρά, τοις νέοις να στεφανώνε.
Στέρα-στέρα ησύχασαν τοι συγγενείς αραέυν'νε
και σην αροθυμίαν άλλο 'κι ταγανεύνε.
Αλλ' γράφ'νε αναφοράν με τοι συγγενούς να ενούνταν,
αλλ' παρακαλούνε ατείν' να λευτερούνταν.
Ο Στάλιν και ο Μπέριας κι όλεν η Δωδεκάρα
ντ' εθέλεσαν εποίκανε, άμα ατείν πα κ' εχάραν.
Τέσσερα χρόνα εκράτεσεν ως το πενήντα τρία
για να γλιτών'νε οι Ρωμαίοι και σ'όλεν τη Ρουσίαν.
Επέθανεν ο Στάλιν, τον Μπέριαν εχάσαν
εδέκανε μας άδειαν, έλυσανε τη στράταν.
Είπανε, είστε ελεύθεροι σε όλην τη Ρουσία,
είπαν έτον άνομον ατό η εξορία.
Οι Ρωμαίοι εχάρανε άμα ντ' επόρναν να 'φτάγ'νε
τ' οσπίτα τουν 'κι δίγ'ν ατς σα μέρα τουν να πάγ'νε.
Πολλοί επεφάσισαν σον Καύκασον γυρίζνε
αναγκάσκουν οι Ρωμαίοι εκ νέου οσπίτα να χτίζνε.
Εταγουτεύταν οι Ρωμαίοι, σην Ευρώπην, σην Ασίαν
ας σον εχθρόν κυνηγημέν' άμον Θεού πουλία.
Να είχανε την άδειαν να παγ'νε σην Ελλάδαν,
ίσως εκεί να παίρνανε τη ζωής την νοστιμαδαν.
Τότε μίαν και καλά να τελειών' η ιστορία,
ο Θεός να εξίωνεν, Θεέ μ' και Παναγία...
Επέρασαν χρόνα πολλά άσκεμα και καλά-ι
όνταν 'κι αναμέν' κανείς η τύχη χαμογελά-ι
Έρθεν ο Γκορμπατσόφ και τα σύνορα ενοίγαν,
οι περισσοί π' εθέλελεσαν σην Ελλάδαν επήγαν.
Εγέντον σην ζωήν ατούν ντο κ' έμευαν καμμίαν
το Έθνος εμεταχειρίστεν ατό την ευκαιρίαν.
Το παν και κυριότερον σ' όλεν την ιστορίαν
εφύλαξανε οι Ρωμαίοι την γλώσσαν, την θρησκείαν!
Εθαρώ πως αδακά πρεπ' να βάλω τελείαν,
δρόμον άλλο κ'έχομε ούτε οπίσ' καμμίαν.
Τους στίχους για την Οδύσσεια των Ελληνοποντίων άρχισα να γράφω στην εξορία το 1953 πριν μας ελευθερώσουν. Νόμιζα πως για μας η ζωή τελείωσε εκεί στο Καζαχστάν. Δεν ήξερα πως θα μας ελευθερώσουν και θα γυρίσουμε στα μέρη που γεννηθήκαμε. Συνέχισα να γράφω τους στίχους την δεκαετία του εξήντα, στο Σουχούμ. Δεν ήξερα πως θα φύγουμε για τη μεγάλη μας ιστορική πατρίδα - Ελλάδα. Ολοκλήρωσα τους στίχους το 1995 εδώ στην Ελλάδα, στη Θεσσαλονίκη. 1953-1995 Καζαχστάν-Σοχούμι-Θεσσαλονίκη
1 Γρουζίνοι - Γεωργιανοί
2 Μεγγρέλοι - φυλή των Γεωργιανών
3 Γκεγκετσκορη - περιοχή στη Γεωργία
4 καμεντάντ - φρούραρχος
5 βέτρα - κουβάς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου