H Μικρή Σάντα είναι ένας μικρός και ήσυχος οικισμός που βρίσκεται
στη δυτική πλευρά του νομού Ημαθίας και απέχει από τη Βέροια 20 χιλιόμετρα. Ο
οικισμός αυτός υπάγεται στον δήμο Βέροιας. Οι κάτοικοι της Μικρής Σάντας έχουν
την ίδια καταγωγή με τους κατοίκους της Σαντάς του αλησμόνητου Πόντου.
Οι πρόγονοι και οι Σανταίοι της Μικρής Σάντας.
Οι πρόγονοι και οι πρώτοι οικιστές Σανταίοι της Μικρής Σάντας ζούσαν στον Πόντο στις δασωμένες πλαγιές της κοιλάδας του ποταμού Γιάμπολη, νοτιοανατολικά της Τραπεζούντας, και σε απόσταση δωδεκάωρης πορείας από αυτήν.Επτά γραφικά χωριά (των Πιστοφάντων, Ισχανάντων, Πινιατάντων, Κοζλαράντων, Τσακαλάντων, Τερζάντων και Ζουρνατσάντων) με το κοινό όνομα Σαντά, σκαρφαλωμένα στις απότομες βουνοπλαγιές, στολίδια λαμπερά στην βαθυπράσινη χλαμύδα των απέραντων δασών τους, ήταν η περιοχή που ζούσαν οι Σανταίοι.
Η Σαντά του Πόντου ιδρύθηκε από φυγάδες Έλληνες των παραλίων, μετά την πτώση της Τραπεζούντας (1461).Η ζωή των κατοίκων της ήταν μια συνεχής αντιδικία με τον τουρκισμό και αγώνας εναντίον των αυθαιρεσιών του, ως την ημέρα της οριστικής καταστροφής τους από το τουρκικό κράτος (Σεπτέμβρης 1921).
Από το 1461 ως το Σεπτέμβρη του 1921, η Σάντα ήταν αδούλωτη και ακμαία, περήφανη νησίδα ελληνική μέσα σε τρικυμισμένη θάλασσα αλλόδοξου μίσους, πιστή θεματοφύλακας, μαζί με τον υπόλοιπο ελληνισμό του Πόντου.
 |
| Μικρή Σάντα Ημαθίας |
Οι πρόγονοι και οι Σανταίοι της Μικρής Σάντας.
Οι πρόγονοι και οι πρώτοι οικιστές Σανταίοι της Μικρής Σάντας ζούσαν στον Πόντο στις δασωμένες πλαγιές της κοιλάδας του ποταμού Γιάμπολη, νοτιοανατολικά της Τραπεζούντας, και σε απόσταση δωδεκάωρης πορείας από αυτήν.Επτά γραφικά χωριά (των Πιστοφάντων, Ισχανάντων, Πινιατάντων, Κοζλαράντων, Τσακαλάντων, Τερζάντων και Ζουρνατσάντων) με το κοινό όνομα Σαντά, σκαρφαλωμένα στις απότομες βουνοπλαγιές, στολίδια λαμπερά στην βαθυπράσινη χλαμύδα των απέραντων δασών τους, ήταν η περιοχή που ζούσαν οι Σανταίοι.
Η Σαντά του Πόντου ιδρύθηκε από φυγάδες Έλληνες των παραλίων, μετά την πτώση της Τραπεζούντας (1461).Η ζωή των κατοίκων της ήταν μια συνεχής αντιδικία με τον τουρκισμό και αγώνας εναντίον των αυθαιρεσιών του, ως την ημέρα της οριστικής καταστροφής τους από το τουρκικό κράτος (Σεπτέμβρης 1921).
Από το 1461 ως το Σεπτέμβρη του 1921, η Σάντα ήταν αδούλωτη και ακμαία, περήφανη νησίδα ελληνική μέσα σε τρικυμισμένη θάλασσα αλλόδοξου μίσους, πιστή θεματοφύλακας, μαζί με τον υπόλοιπο ελληνισμό του Πόντου.
Στις 11 Σεπτεμβρη 1921 η μεγάλη καταστροφή
Στις 11 Σεπτεμβρη 1921, τακτικός τουρκικός στρατός και χιλιάδες περίοικοι Τούρκοι παρέδωσαν τη Σαντά στη λεηλασία και στη φωτιά, ενώ τα γυναικόπαιδα και οι γέροι εσύροντο στην εξορία, στα βάθη του Κουρδιστάν, στο Ερζερούμ και αλλού, για να εξοντωθούν εκεί από την πείνα, τη γύμνια, την αρρώστια και τις κακουχίες.
Οι Σανταίοι που μπόρεσαν να επιζήσουν και ήρθαν πρόσφυγες στην Ελλάδα μετά το 1922, έχουν εγκατασταθεί σχεδόν στην ολότητα τους στη Μακεδονία και τη Θράκη.
Πολλές ομάδες ίδρυσαν καινούργια, αμιγή χωριά Σανταίων, όπως τη Μικρή Σάντα και την Καστανιά στο νομό Ημαθίας, τη Νέα Σάντα (το μεγαλύτερο από όλα) στο νομό Κιλκίς κ. α.
Το ιστορικό ίδρυσης της Μικρής Σάντας
Οι πρώτοι οικιστές της Μικρής Σάντας, όταν ήρθαν στην Ελλάδα, με την ανταλλαγή (το 1922), αναζήτησαν και βρήκαν τέτοιο τόπο για να χτίσουν το νέο τους χωριό, που να μοιάζει με το φυσικό περιβάλλον της Σάντας του Πόντου.
Ως τέτοιο τόπο βρήκαν την περιοχή της Μικρής Σάντας Βέροιας. Έτσι έχτισαν το χωριό τους μέσα στις διακυμάνσεις του όρους Βερμίου, που βρίσκεται στη δυτική πλευρά του νομού Ημαθίας, σε υψόμετρο 750 μέτρων από τη θάλασσα, κοντά στην Παναγία Σουμελά.
Το νέο χωριό, σε μικρό χρονικό διάστημα, μετατράπηκε από ορεινό και άγονο τόπο σε ένα πανέμορφο περιβόλι. Αυτό οφείλεται, κυρίως, στην εργατικότητα τους, την υπομονή τους και στη γρανιτένια τους θέληση. Ακολουθώντας το πνεύμα της προοδευτικής και σύγχρονης γεωργίας, έφεραν από το εξωτερικό εξευγενισμένες ποικιλίες οπωροφόρων δένδρων και δημιούργησαν υποδειγματικούς οπωρώνες.
Άριστοι τεχνίτες οι πρώτοι οικιστές της Μικρής Σάντας
Οι πρώτοι οικιστές ήταν άριστοι τεχνίτες οικοδομών και πολλοί από αυτούς ήταν ασυναγώνιστοι στην καλλιτεχνική κατεργασία της μαρμαρόπετρας (όπως ο Θεόδωρος Σιδηρόπουλος και ο Μιλτιάδης Κωστηκίδης).
Ακόμη, από τους Σανταίους αναδείχθηκαν πάνω από 20 λυράρηδες και πολλοί τραγουδιστές.
Στο θέατρο δημιούργησαν αξιόλογη παράδοση. Θεατρόφιλοι από τη φύση τους, έστησαν στο σχολείο μόνιμη σκηνή, με θαυμάσιες σκηνογραφίες και μια σπάνια αυλαία (σώζεται η αυλαία αυτή - τοιχογραφία (1941), έργο του αείμνηστου Πόντιου και Σανταίου ζωγράφου Θεόδωρου Χειμωνίδη.
Τα ονόματα των πρώτων οικιστών της Μικρής Σαντάς
Οι πρώτοι οικιστές Σανταίοι της Μικρής Σαντάς αναφέρονται στη συνέχεια, για να μείνουν στην ιστορία ως αιώνιοι μάρτυρες του ξεριζωμού τους από τις αλησμόνητες πατρίδες.
Αυτοί είναι:
1. Αμοιρίδης Αθανάσιος του Αχιλλέα
2. Αμοιρίδης Ματθαίος του Αχιλλέα
3. Αμοιρίδης Πέτρος του Αχιλλέα
4. Αμοιρίδης Χρήστος του Αχιλλέα και Αγάπη, χήρα Θεοδώρου
5. Ανδρεάδης Χαράλαμπος του Αβραάμ
6. Γεγετσίδης Δημήτριος του Αλεξ.
7. Γεγετσίδης Σπύρος του Γεωργίου
8. Γραμματικόπουλος Ανδρέας του Κωνσταντίνου
9. Γραμματικόπουλος Γεώργιος του Κωνσταντίνου
10. Γραμματικόπουλος Γεώργιος του Ηλία
11. Γραμματικόπουλος Ισαάκ του Ηλία
12. Διαμαντίδης Θεόδωρος του Ιωάννη
13. Ελενίδου Σοφία, χήρα του Αβραάμ
14. Ελευθεριάδης Γεώργιος του Κωνσταντίνου
15. Θεοδωρίδης Αχιλλέας του Ιωάννη
16. Θεοδωρίδης Δημήτριος του Αλεξάνδρου
17. Θεοδωρίδης Ραφαήλ του Ιωάννη
18. Θεοδωρίδου Ζωή, χήρα Χριστόφορου
Τα ονόματα των πρώτων οικιστών της Μικρής Σαντάς
Οι πρώτοι οικιστές Σανταίοι της Μικρής Σαντάς αναφέρονται στη συνέχεια, για να μείνουν στην ιστορία ως αιώνιοι μάρτυρες του ξεριζωμού τους από τις αλησμόνητες πατρίδες.
Αυτοί είναι:
1. Αμοιρίδης Αθανάσιος του Αχιλλέα
2. Αμοιρίδης Ματθαίος του Αχιλλέα
3. Αμοιρίδης Πέτρος του Αχιλλέα
4. Αμοιρίδης Χρήστος του Αχιλλέα και Αγάπη, χήρα Θεοδώρου
5. Ανδρεάδης Χαράλαμπος του Αβραάμ
6. Γεγετσίδης Δημήτριος του Αλεξ.
7. Γεγετσίδης Σπύρος του Γεωργίου
8. Γραμματικόπουλος Ανδρέας του Κωνσταντίνου
9. Γραμματικόπουλος Γεώργιος του Κωνσταντίνου
10. Γραμματικόπουλος Γεώργιος του Ηλία
11. Γραμματικόπουλος Ισαάκ του Ηλία
12. Διαμαντίδης Θεόδωρος του Ιωάννη
13. Ελενίδου Σοφία, χήρα του Αβραάμ
14. Ελευθεριάδης Γεώργιος του Κωνσταντίνου
15. Θεοδωρίδης Αχιλλέας του Ιωάννη
16. Θεοδωρίδης Δημήτριος του Αλεξάνδρου
17. Θεοδωρίδης Ραφαήλ του Ιωάννη
18. Θεοδωρίδου Ζωή, χήρα Χριστόφορου
19. Ιορδανίδης Νικόλαος του Δημητρίου
20. Ιωσηφίδου Μαρία, χήρα Χριστόφορου
21. Κουτμηρίδης Ιωάννης του Κωνσταντίνου
22. Κουτμηρίδης Θεόδωρος του Κωνσταντίνου
23. Κουτμηρίδης Νικόλαος του Κωνσταντίνου
24. Κουτμηρίδης Σπύρος του Γεωργίου
25. Κωνσταντινίδης Σταύρος
26. Κωστηκίδης Μιλτιάδης του Αβραάμ
27. Κωστηκιδης Χρήστος του Αποστόλου
28. Λαχανόπουλος Νικόλαος του Ιωάννη
29. Μουρατίδης Γεώργιος του Παναγιώτη
30. Ξυμιτίδης Νικόλαος του Μιχαήλ
31. Πιπερίδης Ηλίας του Αβραάμ
32. Πιπερίδης Σταύρος του Αβραάμ
33. Πιπερίδης Στυλιανός του Αβραάμ
34. Πιπερίδης Χαράλαμπος του Αβραάμ
35. Πιστοφίδης Ανέστης του Θεοδώρου
36. Πιστοφίδης Ιωάννης του Θεοδώρου
37. Πιστοφίδης Μιχαήλ του Αναστασίου
38. Πιστοφίδου Παρθένα, χήρα Χρήστου
20. Ιωσηφίδου Μαρία, χήρα Χριστόφορου
21. Κουτμηρίδης Ιωάννης του Κωνσταντίνου
22. Κουτμηρίδης Θεόδωρος του Κωνσταντίνου
23. Κουτμηρίδης Νικόλαος του Κωνσταντίνου
24. Κουτμηρίδης Σπύρος του Γεωργίου
25. Κωνσταντινίδης Σταύρος
26. Κωστηκίδης Μιλτιάδης του Αβραάμ
27. Κωστηκιδης Χρήστος του Αποστόλου
28. Λαχανόπουλος Νικόλαος του Ιωάννη
29. Μουρατίδης Γεώργιος του Παναγιώτη
30. Ξυμιτίδης Νικόλαος του Μιχαήλ
31. Πιπερίδης Ηλίας του Αβραάμ
32. Πιπερίδης Σταύρος του Αβραάμ
33. Πιπερίδης Στυλιανός του Αβραάμ
34. Πιπερίδης Χαράλαμπος του Αβραάμ
35. Πιστοφίδης Ανέστης του Θεοδώρου
36. Πιστοφίδης Ιωάννης του Θεοδώρου
37. Πιστοφίδης Μιχαήλ του Αναστασίου
38. Πιστοφίδου Παρθένα, χήρα Χρήστου
39. Πολιτίδης Αλέξανδρος του Χαράλαμπου
40. Πολιτίδης Χαράλαμπος του Δημητρίου
41. Σιαμανίδου Θεοδότη, χήρα Ευσταθίου
42. Σιδηρόπουλος Θεόδωρος του Γεωργίου
43. Τριανταφυλλίδης Ιωάννης του Θεοδώρου
44. Τσαχουρίδης Αλέξανδρος του Παναγιώτη
45. Τσαχουρίδης Γεώργιος του Θεοδώρου
46. Τσαχουρίδης Μιχαήλ του Παναγιώτη
47. Τσαχουρίδης Παναγιώτης του Θεοδώρου
48. Τσαχουρίδης Τριαντάφυλλος του Αναστασίου
49. Τσαχουρίδης Χρήστος του Γεωργίου
50. Χειμωνίδης Ανέστης του Πέτρου
51. Χειμωνίδης Γεώργιος του Πέτρου
52. Χειμωνίδης Δημήτριος του Γεωργίου
53. Χειμωνίδης Θεόφιλος του Πέτρου
54. Χειμωνίδης Μιλτιάδης του Παύλου
55. Χειμωνίδης Περικλής του Πέτρου
56. Χειμωνίδου Χριστίνα, χήρα Πέτρου
57. Χειμωνίδης Παύλος του Γεωργίου
58. Γεγιτσίδης Αλέξιος του Γεωργίου
59. Σιδηρόπουλος Νικόλαος
60. Κωστήκίδης Αβραάμ του Δημητρίου
61. Τριανταφυλλίδης Θεόδωρος
62. Θεοδωρίδης Μιχαήλ του Ιωάννη
63. Τσαλικίδης Παπαγιώργης - ιερέας
64. Ιορδανίδης Ιορδάνης
40. Πολιτίδης Χαράλαμπος του Δημητρίου
41. Σιαμανίδου Θεοδότη, χήρα Ευσταθίου
42. Σιδηρόπουλος Θεόδωρος του Γεωργίου
43. Τριανταφυλλίδης Ιωάννης του Θεοδώρου
44. Τσαχουρίδης Αλέξανδρος του Παναγιώτη
45. Τσαχουρίδης Γεώργιος του Θεοδώρου
46. Τσαχουρίδης Μιχαήλ του Παναγιώτη
47. Τσαχουρίδης Παναγιώτης του Θεοδώρου
48. Τσαχουρίδης Τριαντάφυλλος του Αναστασίου
49. Τσαχουρίδης Χρήστος του Γεωργίου
50. Χειμωνίδης Ανέστης του Πέτρου
51. Χειμωνίδης Γεώργιος του Πέτρου
52. Χειμωνίδης Δημήτριος του Γεωργίου
53. Χειμωνίδης Θεόφιλος του Πέτρου
54. Χειμωνίδης Μιλτιάδης του Παύλου
55. Χειμωνίδης Περικλής του Πέτρου
56. Χειμωνίδου Χριστίνα, χήρα Πέτρου
57. Χειμωνίδης Παύλος του Γεωργίου
58. Γεγιτσίδης Αλέξιος του Γεωργίου
59. Σιδηρόπουλος Νικόλαος
60. Κωστήκίδης Αβραάμ του Δημητρίου
61. Τριανταφυλλίδης Θεόδωρος
62. Θεοδωρίδης Μιχαήλ του Ιωάννη
63. Τσαλικίδης Παπαγιώργης - ιερέας
64. Ιορδανίδης Ιορδάνης
Το δημοτικό σχολείο της Μικρής Σάντας
Οι πρόγονοι των Σανταίων της Μικρής Σάντας, στην Επτάκωμη Σαντά του Πόντου, είχαν ιδιαίτερη έφεση στην παιδεία, στη μόρφωση των παιδιών τους και, με όλη τη φτώχεια τους, φρόντιζαν να στείλουν τα παιδιά τους στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας να σπουδάσουν.
Η πιο τρανή απόδειξη της ιδιαίτερης έφεσης των Σανταίων στην παιδεία είναι η τολμηρή, αν όχι παράτολμη, απόφαση των Σανταίων να ανεγείρουν γυμνάσιο στη Σάντα του Πόντου, έργο μεγάλο, τεράστιο, πολύ δυσανάλογο με τις οικονομικές τους δυνάμεις.
Αλλά και στην Ελλάδα, οι επιζήσαντες της τραγωδίας Σανταίοι, αντί να επιδοθούν στο εμπόριο και τις επιχειρήσεις, όπως οι άλλοι Πόντιοι, έδωσαν την προτίμηση τους πάλι στην παιδεία.
Οι πρώτοι οικιστές Σανταίοι της Μ. Σάντας, αμέσως, μετά την εγκατάσταση τους στη νέα τους πατρίδα, έχτισαν, με πολύ μεράκι, στο κέντρο του χωριού, το μεγαλόπρεπο δημοτικό σχολείο, δείγμα του ενδιαφέροντος τους για την παιδεία και τη μόρφωση των παιδιών τους.
Το δημοτικό σχολείο της Μικρής Σάντας, που χτίστηκε με προσωπική εργασία και συνεισφορά χρημάτων των πρώτων οικιστών, λειτούργησε ως μονοθέσιο σχολείο με 50-60 μαθητές κατά τα σχολικά έτη 1922-1965, οπότε και καταργήθηκε λόγω έλλειψης μαθητών.
Κατά τα σχολικά έτη 1948-1950 το δημοτικό σχολείο της Μικρής Σάντας λειτούργησε στην πόλη της Βέροιας, στην περιοχή Πασακιόσκι της Καλλιθέας, γιατί οι κάτοικοι της μεταφέρθηκαν αναγκαστικά στη Βέροια, ως ανταρτόπληκτοι.
Στα δύσκολα εκείνα χρόνια της φτώχειας, οι δημιουργικοί και άξιοι Σανταίοι, όταν μεταφέρθηκαν στη Βέροια, αγόρασαν οικόπεδο και με προσωπική εργασία, έχτισαν το δικό τους μονοθέσιο δημοτικό σχολείο.
Οι δάσκαλοι που υπηρέτησαν στο σχολείο
Δάσκαλοι που υπηρέτησαν στο δημοτικό σχολείο της Μικρής Σάντας ήταν:
Δάσκαλοι που υπηρέτησαν στο δημοτικό σχολείο της Μικρής Σάντας ήταν:
Γεώργιος Κων. Γραμματικόπουλος (1922-1940),
Νικόλαος Κωνσταντινίδης (1940-1941),
Κλήμης Παπαδόπουλος (1942-1943),
Ιωάννης Τριανταφυλλίδης (1944-1955),
Χρήστος Καγιανάς,
Δημήτριος Γραμματικόπουλος,
Γεώργιος Παπαστάμος,
Σωκράτης Δεληγιώργης (από το 1956 έως το 1965).
Από τους πιο πάνω δασκάλους, ο Σανταίος Γεώργιος Γραμματικόπουλος ήταν, κατά κοινή ομολογία, η ψυχή της Μικρής Σάντας και η πολιτιστική του προσφορά είναι ανεκτίμητη. Ήταν ο άνθρωπος που εμφύσησε στις ψυχές των μαθητών του τη δίψα για τη μάθηση, την άμιλλα και τις ευγενικές επιδιώξεις. Άνθρωπος δημιουργικός, δραστήριος, με οράματα και προοπτική, οργάνωσε ένα υποδειγματικό σχολείο, μετατρέποντας το σε μια πραγματική δημιουργική Κυψέλη, έβγαλε μαθητές που διακρίθηκαν αργότερα ως άξιοι πολίτες.
Επιστήμονες και άλλοι από τη Μικρή Σάντα
Πάρα πολλοί από τους μαθητές του έγιναν επιστήμονες. Ενδεικτικά αναφέρονται οι παρακάτω:
Κώστας Ελενίδης, φιλόλογος,
Από τους πιο πάνω δασκάλους, ο Σανταίος Γεώργιος Γραμματικόπουλος ήταν, κατά κοινή ομολογία, η ψυχή της Μικρής Σάντας και η πολιτιστική του προσφορά είναι ανεκτίμητη. Ήταν ο άνθρωπος που εμφύσησε στις ψυχές των μαθητών του τη δίψα για τη μάθηση, την άμιλλα και τις ευγενικές επιδιώξεις. Άνθρωπος δημιουργικός, δραστήριος, με οράματα και προοπτική, οργάνωσε ένα υποδειγματικό σχολείο, μετατρέποντας το σε μια πραγματική δημιουργική Κυψέλη, έβγαλε μαθητές που διακρίθηκαν αργότερα ως άξιοι πολίτες.
Επιστήμονες και άλλοι από τη Μικρή Σάντα
Πάρα πολλοί από τους μαθητές του έγιναν επιστήμονες. Ενδεικτικά αναφέρονται οι παρακάτω:
Κώστας Ελενίδης, φιλόλογος,
Γεώργιος Σιδηρόπουλος, μαθηματικός,
Αβραάμ Κωστηκίδης, χημικός,
Δημήτρης Γραμματικόπουλος, δάσκαλος,
Παύλος Γραμματικόπουλος, δάσκαλος,
Αριστοτέλης Λαχανόπουλος, δικηγόρος,
Αργύριος Τσαχουρίδης, δικηγόρος,
Νίκος Γραμματικόπουλος, ηλεκτρολόγος μηχανικός,
Κοσμάς Κωνσταντινίδης, ηλεκτρολόγος μηχανικός και άλλοι.
Παύλος Πυρινός
τ. Λυκειάρχης
ΠΗΓΗ: ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου