ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ

Χριστός 'γεννέθεν

Χριστός 'γεννέθεν, χαράν σόν κόσμον,

χά καλή ώρα, καλή σ' ημέρα.

Χά καλόν παιδίν οψέ 'γεννέθεν,

οψέ 'γεννέθεν, ουρανοστάθεν.

Τον εγέννεσεν η Παναγία,

Τόν ένέστεσεν Αϊ-Παρθένος.

Εκαβάλκεψεν χρυσόν πουλάρι

κι εκατήβεν σό σταυροδρόμι.

Έρπαξαν Άτον οι χίλ' Εβραίοι,

οι χίλ' Εβραίοι καί μύριοι Εβραίοι.

Ας ακρεντικά κι ασήν καρδίαν,

αίμαν έσταξεν, χολή 'κ' έφάνθεν.

Ούμπαν έσταξεν, καί μύρος έτον,

μύρος έτον καί μυρωδία.

Εμυρίστεν άτο ο κόσμος όλεν,

γιά μυρίστ' άτο κι εσύ αφέντα.

Σύ αφέντα, καλέ μ' αφέντα.

Ερθαν τή Χριστού τα παλληκάρια

και θημίζνε τόν νοικοκύρην,

νοικοκύρη μ' καί βασιλέαν,

Δέβα σό ταρέζ' κι έλα σήν πόρταν,

δός μας ούβας καί λεφτοκάρυα.

Κι αν άν'εϊς μας, χαράν σήν πόρτα σ'.

(Καλά Χριστούγεννα καί σ' ετη πολλά).

***

ακρεντικά = πλευρά,

χολή = θυμός, παρεξήγηση,

ταρέζ' = ράφι,

οΰβας = σταφύλια, σταφίδες.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ

Τα χριστουγεννιάτικα τούτα Κάλαντα παρουσιάζουν αρκετές ιδιορρυθμίες και ιδιοτυπίες. O στίχος είναι δεκασύλλαβος.
Δεν υπάρχει σταθερό ποιητικό μέτρο. Εμφανίζεται το ιαμβικό αλλά και το τροχαϊκό μέτρο. Ιδιόρρυθμη είναι και η μελωδία του σκοπού.
Στον Πόντο δεν ήταν άγνωστα και άλλα χριστουγεννιάτικα Κάλαντα, όπως το «Χριστούγεννα-Πρωτούγεννα κλπ.».
H παραπάνω παραλλαγή, γνωστή στον ανατολικό Πόντο, εκφράζει με τον πιο αυθεντικό τρόπο την ψυχική συγκίνηση του ποντιακού λαού την παραμονή των Χριστουγέννων.
Όλα τα στοιχεία του τραγουδιού δείχνουν, ότι είναι το αρχαιότερο στο είδος του. Φαίνεται ότι έχει βυζαντινή προέλευση.
Μέσα ιδίως στα σκοτεινά χρόνια της δουλείας, το ψάλσιμο αυτού του τραγουδιού από όμιλο παιδιών έξω από την πόρτα κάθε σπιτιού, δημιουργεί πολλή συγκινητική ατμόσφαιρα.
Το περιεχόμενο του έχει πληρότητα από κάθε άποψη. Δεν γίνεται μόνο αναφορά στη Γέννηση του Σωτήρα Χριστού, αλλά και στα Πάθη και την Ανάσταση Του.
Το γεγονός της Γέννησης του Χριστού αποτελεί χαρά μεγάλη. Είναι ή μεγάλη ελπίδα για τη σωτηρία του κόσμου.
Για τους σκλαβωμένους Πόντιους, αποτελεί τη φωτεινή ελπίδα για την απελευθέρωση τους. Τα ποντιόπουλα, ψάλλοντας κάθε φορά τα Κάλαντα τούτα, ζωντανεύουν τούτη την ελπίδα, καθώς και όλους τούς άλλους θρύλους του Γένους.
Η δεινοπάθεια του Χριστού στα χέρια των κακούργων Εβραίων δίνει, με τρόπο αναλογικό, την εικόνα της ψυχικής ταλαιπωρίας του σκλαβωμένου ποντιακού λαού.
Όπως ό Χριστός με καρτερία υπομένει τα βασανιστήρια Του, έτσι και οι Έλληνες του Πόντου υπομένουν τή δουλεία. Δεν χάνουν ποτέ την πίστη τους για Ανάσταση και εθνική ελευθερία.
Το Αίμα του 'Ιησού είναι ιερό. Είναι «μύρο», πού ή ευωδία του απλώνεται σε όλο τον κόσμο. Ό πόνος του Θεανθρώπου μετουσιώνεται σε αγάπη για όλους τούς ανθρώπους.
Πολύτιμη, σαν το Αίμα του ' Ιησού, ή ελευθερία των σκλαβωμένων Ελλήνων. Το μήνυμα της απλώνεται στα πέρατα της οικουμένης. Κατασυγκινεί όλους τούς λαούς, εκτός από μερικούς «Μεγάλους» και «Ισχυρούς», οι όποιοι εναντιώνονται στην ιδέα της ελευθερίας και προκαλούν τον ξεριζωμό.
Στο δημοτικό τούτο ποιητικό και μουσικό δημιούργημα συνδυάζεται το στοιχείο της χαράς με το δραματικό στοιχείο. Εκφράζεται, με τρόπο ολοκληρωμένο, ή φύση της ζωής. Ή ζωή του ελληνικού έθνους αποτελεί λαμπρό προς τούτο παράδειγμα.
H ποντιακή μούσα ταυτίζει την πορεία του με εκείνη του Σωτήρα Χριστού. Εκείνος για τή σωτηρία των ανθρώπων σταυρώνεται. Το ελληνικό έθνος για την πολιτιστική του προσφορά στο βωμό της ανθρωπότητας πολλές φορές σταυρώνεται. O ξεριζωμός των ποντίων —καί όλων των άλλων Ελλήνων της Ιωνίας— και ή βιβλική έξοδος τους από την ιερή γη είναι «Σταύρωσις λαού ολόκληρου».
Γι’ αυτό και η μούσα του, μέσα στη χαρμόσυνη γιορταστική ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων, αφήνει κάθε φορά και νότες διαμαρτυρίας για ό,τι συνέβη.


Στάθης Ευσταθιάδης
"Τα τραγούδια του Ποντιακού λαού"
Εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη.