Η γεωγραφική θέση της Σαντάς την υποχρέωνε να μη έρχεται σε επαφή με τους άλλους, και έτσι δημιουργήθηκε ο ιδιαίτερος τύπος του Σανταίου.
Απλός
στους τρόπους, ευθύς και ανυπόκριτος, χωρίς πονηριές και κολακείες,
χωρίς υποχωρήσεις και συμβιβασμούς, ανυπότακτος και απότομος τις πιο
πολλές φορές.
Ο Σανταίος αγαπούσε την ελευθερία, την οποία θεωρούσε το μεγαλύτερο από τα αγαθά, είχε δε και υπερβολική αξιοπρέπεια. Για τα χρήματα δεν θυσίαζε τίποτα που θα έθιγε την αξιοπρέπεια του ή που θα τον καταδίκαζε στην κοινή συνείδηση και στην κοινή εκτίμηση και απέδιδε μεγίστη σημασία στο τι θα έλεγε ο κόσμος.
0 Σανταίος ήταν φιλότιμος και φιλόξενος αν και οι Σανταίοι αγόραζαν τα γεννήματα που χρειάζονταν, όμως ποτέ δεν αποπέμπονταν οι ζητιάνοι, γιατί η ελεημοσύνη πήγαινε για την στράταν τη ξενιτέα και τη σωτηρία των νεκρών.
Από χαρακτήρα και ανατροφή ήσαν μάλλον σκυθρωποί και κατέβαλαν προσπάθεια ώστε με τη στάση τους να φαίνονται σοβαρότεροι και από όσο έπρεπε, γιατί η πολλή ευθυμία και το γέλιο δεν θεωρούνταν ίδιον ανθρώπου σοβαρού.
Ζήλευαν δε εκείνους που διέπρεψαν στα γράμματα και κατέλαβαν κάποια καλή θέση, όχι όμως από λόγους οικονομικής ευημερίας. Η οικονομική ευημερία τους ενδιέφερε βέβαια, αλλά μάλλον ως μέσον παρά ως σκοπός της ζωής, γιατί αυτή τους παρείχε την ευκαιρία της επίδειξης περισσότερο, παρά ή καλώς εννοούμενη καλοζωία.
Ο Σανταίος καμία αξία δεν έδινε στο χρήμα, το οποίον ξόδευε αφειδώς όταν το είχε, για να ικανοποιεί τη φιλοδοξία του και μόνο. Επειδή λοιπόν δεν ήταν φιλοχρήματος και οικονόμος, δεν είχε ανεπτυγμένο το κερδοσκοπικό πνεύμα του έμπορου και του εκμεταλλευτή γι’ αυτό, εν αντιθέσει με τους άλλους Ποντίους (Κιμισχαναλήδας, Τραπεζουντέτας, Συρμενίτας, Ορτουλήδας κ.ά.) οι Σανταίοι ελάχιστα είχαν ευδοκιμήσει στο εμπόριο, και επιδόθηκαν στο επάγγελμα του κτίστη, και από αυτό προήχθησαν σε υπεργολάβους και εργολάβους.
Τελευταία είχαν επιδοθεί στα γράμματα. Και εδώ στην Ελλάδα δεν έχουν επιδοθεί σε κερδοσκοπικά επαγγέλματα, αλλά όλοι σχεδόν έγιναν αγρότες.
Οι Σανταίοι ήσαν εκ παραδόσεως πατριώτες, την εμμονή τους δε στα πάτρια την διατήρησαν και εκείνοι πού εγκαταστάθηκαν στη Ρωσία.
Κατά τη μετανάστευση του 1878 ιδρύθηκαν στην περιφέρεια του Κάρς τα χωρία Άνω Τσορμίκ και Κάτω Τσορμίκ.
Η ρωσική κυβέρνηση ίδρυσε σχολείο στο κάτω Τσορμίκ και για τα δυο αυτά χωριά, αλλά τα δυο χωριά απείχαν μεταξύ τους και ήταν δύσκολη η μετάβαση των μαθητών από το Άνω στο Κάτω Τσορμίκ κατά τον χειμώνα πού διαρκούσε 6 μήνες.
Γι’ αυτό οι κάτοικοι του Άνω Τσορμίκ, με την σιωπηλή ανοχή των Αρχών, συμφώνησαν με ομογενή δάσκαλο τον οποίον πλήρωναν οι ίδιοι.
Από αυτό πήραν θάρρος ζήτησαν από την Εκκλησιαστική Αρχή τής Τιφλίδας την άδεια να χτίσουν οι ίδιοι διδακτήριο, για να λειτουργήσει το σχολείο σαν ελληνικό.
Ύστερα από λίγο τους πληροφόρησε ο ιερέας τους που ήταν απόφοιτος της ρωσικής ιερατικής σχολής, ότι η Εκκλησιαστική Αρχή επιτρέπει την ανέγερση του διδακτηρίου.
Με χαρά και προθυμία άρχισαν την ανέγερση, και σε λίγο καιρό οι τοίχοι ήσαν έτοιμοι και η ξυλεία μεταφέρθηκε.
Σαν κεραυνός όμως τούς ήρθε η είδηση ότι η εξαρχία ρωτά τον ιερέα αν τελείωσε η ανέγερση, για να στείλει το διορισμένο δάσκαλο.
Την ερχόμενη Κυριακή ενώ ο παπάς λειτουργούσε βγήκαν από την εκκλησία όλοι οι άνδρες, και άλλοι μεν από αυτούς γκρέμισαν τους τοίχους, άλλοι δε έκοψαν την ξυλεία και την έκαμαν καυσόξυλα. Στον ιερέα είπαν να γράψει ότι είδε και να φύγει κι αυτός.
Οι Σανταίοι από παράδοση ήσαν και τοπικιστές και έξω από τη Σαντά υποστηρίζονταν μεταξύ τους, ο τοπικισμός τους αυτός πρέπει να αποδοθεί στο πνεύμα συνοχής, πού επί αιώνες είχε αναπτυχθεί στη Σαντά και απέβλεπε στη συσσωμάτωση εναντίον των Τούρκων από τους οποίους ήσαν γύρω γύρω κυκλωμένοι.
Ο Σανταίος και σήμερα δεν είναι τόσο ατομικιστής, ο ατομικός του εγωισμός υποχωρεί συνήθως μπροστά στον οικογενειακό. Καθένας δε, είναι περήφανος όχι τόσο για την προσωπική του αξία όσο της οικογενείας Και για την εξύψωση της τιμής και της αξιοπρέπειας της οικογενείας του, θυσιάζει τα πάντα το ίδιο ίσχυε και για τις γυναίκες πού έλεγαν:
Τ' οσπιτόπο μ' καφουλόπον κι άντρας ιμ' παληκαρόπον.
Είναι παρατηρημένο και σήμερα ακόμα ότι ό χαρακτήρας τους έμεινε σχεδόν αμετάβλητος μ’ όλα τα 40 χρόνια που έζησαν εδώ.
Τέτοιος ήταν ο Σανταίος.
Ποιος ξέρει με τι σκληρούς αγώνες οι πρώτοι εκείνοι άποικοι υποτάξανε όλα τα εμπόδια όσο να κάμουν οριστική την εγκατάσταση τους, στερέωσαν ακλόνητα, κι ανεπηρέαστα από τους γύρω γειτόνους, κρατήσαντες αμόλυντο μέσα στους αιώνες τον πολιτισμό και τη γλώσσα τους.
Απομονωμένοι στα βουνά εκείνα, τα μαύρα από την πλούσια βλάστηση, τη σκούρα θάλασσα και το σκούρο ουρανό, ανάμεσα σε φύλλα βάρβαρα, δεν δέχθηκαν καμιά επίδραση, μα έχοντας συναίσθηση της ανωτερότητας στάθηκαν με τρόπο κυριαρχικό απέναντι τους, υπερασπίζοντας την ανεξαρτησία τους προπάντων με την παλικαριά τους.
Υπέφεραν πολλά χωρίς την ξένη βοήθεια, εξ αιτίας των μακρινών αποστάσεων από τα άλλα ελληνικά χωριά, και όμως βασιζόμενοι μόνο στις δικές τους δυνάμεις κατόρθωσαν να αντιμετωπίσουν όλες τις δραματικές τους περιπέτειες με σθένος και με υπερηφάνεια πού θυμίζει αγέρωχο ήθος των Δωριέων προγόνων τους, που εποίκισαν το δεύτερο την Τραπεζούντα.
Ήταν η πολεμικώτερη ποντιακή περιφέρεια, γι’ αυτό και έχει ονομαστεί το Σούλι του Πόντου με επικούς ήρωες τον Κούρτον, τον Ζορμπά-Ισπύρ και τελευταίο τον Ευκλείδη.
Ήσαν εκείνοι οι σκληροί και περήφανοι πολεμιστές , που τους έφλεγε η συναίσθηση της υπεροχής τους.
Στάθης Αθανασιάδης(Γεροστάθης)
Καστανιά-Βεροίας 1967
Ο Σανταίος αγαπούσε την ελευθερία, την οποία θεωρούσε το μεγαλύτερο από τα αγαθά, είχε δε και υπερβολική αξιοπρέπεια. Για τα χρήματα δεν θυσίαζε τίποτα που θα έθιγε την αξιοπρέπεια του ή που θα τον καταδίκαζε στην κοινή συνείδηση και στην κοινή εκτίμηση και απέδιδε μεγίστη σημασία στο τι θα έλεγε ο κόσμος.
.jpg) |
| Οικογένεια στη Σαντά |
0 Σανταίος ήταν φιλότιμος και φιλόξενος αν και οι Σανταίοι αγόραζαν τα γεννήματα που χρειάζονταν, όμως ποτέ δεν αποπέμπονταν οι ζητιάνοι, γιατί η ελεημοσύνη πήγαινε για την στράταν τη ξενιτέα και τη σωτηρία των νεκρών.
Από χαρακτήρα και ανατροφή ήσαν μάλλον σκυθρωποί και κατέβαλαν προσπάθεια ώστε με τη στάση τους να φαίνονται σοβαρότεροι και από όσο έπρεπε, γιατί η πολλή ευθυμία και το γέλιο δεν θεωρούνταν ίδιον ανθρώπου σοβαρού.
Ζήλευαν δε εκείνους που διέπρεψαν στα γράμματα και κατέλαβαν κάποια καλή θέση, όχι όμως από λόγους οικονομικής ευημερίας. Η οικονομική ευημερία τους ενδιέφερε βέβαια, αλλά μάλλον ως μέσον παρά ως σκοπός της ζωής, γιατί αυτή τους παρείχε την ευκαιρία της επίδειξης περισσότερο, παρά ή καλώς εννοούμενη καλοζωία.
Ο Σανταίος καμία αξία δεν έδινε στο χρήμα, το οποίον ξόδευε αφειδώς όταν το είχε, για να ικανοποιεί τη φιλοδοξία του και μόνο. Επειδή λοιπόν δεν ήταν φιλοχρήματος και οικονόμος, δεν είχε ανεπτυγμένο το κερδοσκοπικό πνεύμα του έμπορου και του εκμεταλλευτή γι’ αυτό, εν αντιθέσει με τους άλλους Ποντίους (Κιμισχαναλήδας, Τραπεζουντέτας, Συρμενίτας, Ορτουλήδας κ.ά.) οι Σανταίοι ελάχιστα είχαν ευδοκιμήσει στο εμπόριο, και επιδόθηκαν στο επάγγελμα του κτίστη, και από αυτό προήχθησαν σε υπεργολάβους και εργολάβους.
Τελευταία είχαν επιδοθεί στα γράμματα. Και εδώ στην Ελλάδα δεν έχουν επιδοθεί σε κερδοσκοπικά επαγγέλματα, αλλά όλοι σχεδόν έγιναν αγρότες.
Οι Σανταίοι ήσαν εκ παραδόσεως πατριώτες, την εμμονή τους δε στα πάτρια την διατήρησαν και εκείνοι πού εγκαταστάθηκαν στη Ρωσία.
Κατά τη μετανάστευση του 1878 ιδρύθηκαν στην περιφέρεια του Κάρς τα χωρία Άνω Τσορμίκ και Κάτω Τσορμίκ.
Η ρωσική κυβέρνηση ίδρυσε σχολείο στο κάτω Τσορμίκ και για τα δυο αυτά χωριά, αλλά τα δυο χωριά απείχαν μεταξύ τους και ήταν δύσκολη η μετάβαση των μαθητών από το Άνω στο Κάτω Τσορμίκ κατά τον χειμώνα πού διαρκούσε 6 μήνες.
Γι’ αυτό οι κάτοικοι του Άνω Τσορμίκ, με την σιωπηλή ανοχή των Αρχών, συμφώνησαν με ομογενή δάσκαλο τον οποίον πλήρωναν οι ίδιοι.
Από αυτό πήραν θάρρος ζήτησαν από την Εκκλησιαστική Αρχή τής Τιφλίδας την άδεια να χτίσουν οι ίδιοι διδακτήριο, για να λειτουργήσει το σχολείο σαν ελληνικό.
Ύστερα από λίγο τους πληροφόρησε ο ιερέας τους που ήταν απόφοιτος της ρωσικής ιερατικής σχολής, ότι η Εκκλησιαστική Αρχή επιτρέπει την ανέγερση του διδακτηρίου.
Με χαρά και προθυμία άρχισαν την ανέγερση, και σε λίγο καιρό οι τοίχοι ήσαν έτοιμοι και η ξυλεία μεταφέρθηκε.
Σαν κεραυνός όμως τούς ήρθε η είδηση ότι η εξαρχία ρωτά τον ιερέα αν τελείωσε η ανέγερση, για να στείλει το διορισμένο δάσκαλο.
Την ερχόμενη Κυριακή ενώ ο παπάς λειτουργούσε βγήκαν από την εκκλησία όλοι οι άνδρες, και άλλοι μεν από αυτούς γκρέμισαν τους τοίχους, άλλοι δε έκοψαν την ξυλεία και την έκαμαν καυσόξυλα. Στον ιερέα είπαν να γράψει ότι είδε και να φύγει κι αυτός.
Οι Σανταίοι από παράδοση ήσαν και τοπικιστές και έξω από τη Σαντά υποστηρίζονταν μεταξύ τους, ο τοπικισμός τους αυτός πρέπει να αποδοθεί στο πνεύμα συνοχής, πού επί αιώνες είχε αναπτυχθεί στη Σαντά και απέβλεπε στη συσσωμάτωση εναντίον των Τούρκων από τους οποίους ήσαν γύρω γύρω κυκλωμένοι.
Ο Σανταίος και σήμερα δεν είναι τόσο ατομικιστής, ο ατομικός του εγωισμός υποχωρεί συνήθως μπροστά στον οικογενειακό. Καθένας δε, είναι περήφανος όχι τόσο για την προσωπική του αξία όσο της οικογενείας Και για την εξύψωση της τιμής και της αξιοπρέπειας της οικογενείας του, θυσιάζει τα πάντα το ίδιο ίσχυε και για τις γυναίκες πού έλεγαν:
Τ' οσπιτόπο μ' καφουλόπον κι άντρας ιμ' παληκαρόπον.
Είναι παρατηρημένο και σήμερα ακόμα ότι ό χαρακτήρας τους έμεινε σχεδόν αμετάβλητος μ’ όλα τα 40 χρόνια που έζησαν εδώ.
Τέτοιος ήταν ο Σανταίος.
Ποιος ξέρει με τι σκληρούς αγώνες οι πρώτοι εκείνοι άποικοι υποτάξανε όλα τα εμπόδια όσο να κάμουν οριστική την εγκατάσταση τους, στερέωσαν ακλόνητα, κι ανεπηρέαστα από τους γύρω γειτόνους, κρατήσαντες αμόλυντο μέσα στους αιώνες τον πολιτισμό και τη γλώσσα τους.
Απομονωμένοι στα βουνά εκείνα, τα μαύρα από την πλούσια βλάστηση, τη σκούρα θάλασσα και το σκούρο ουρανό, ανάμεσα σε φύλλα βάρβαρα, δεν δέχθηκαν καμιά επίδραση, μα έχοντας συναίσθηση της ανωτερότητας στάθηκαν με τρόπο κυριαρχικό απέναντι τους, υπερασπίζοντας την ανεξαρτησία τους προπάντων με την παλικαριά τους.
Υπέφεραν πολλά χωρίς την ξένη βοήθεια, εξ αιτίας των μακρινών αποστάσεων από τα άλλα ελληνικά χωριά, και όμως βασιζόμενοι μόνο στις δικές τους δυνάμεις κατόρθωσαν να αντιμετωπίσουν όλες τις δραματικές τους περιπέτειες με σθένος και με υπερηφάνεια πού θυμίζει αγέρωχο ήθος των Δωριέων προγόνων τους, που εποίκισαν το δεύτερο την Τραπεζούντα.
Ήταν η πολεμικώτερη ποντιακή περιφέρεια, γι’ αυτό και έχει ονομαστεί το Σούλι του Πόντου με επικούς ήρωες τον Κούρτον, τον Ζορμπά-Ισπύρ και τελευταίο τον Ευκλείδη.
Ήσαν εκείνοι οι σκληροί και περήφανοι πολεμιστές , που τους έφλεγε η συναίσθηση της υπεροχής τους.
Στάθης Αθανασιάδης(Γεροστάθης)
Καστανιά-Βεροίας 1967
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου