Στάθης Αθανασιάδης(Γεροστάθης)

Ο Στάθης Αθανασιάδης, που υπέ­γραφε και με το ψευδώνυμο της επιλογής του «Γεροστάθης», δεν ήταν καθόλου γέρος, ηλικιακά τουλάχιστον, όταν, μέσα στις δεκαετίες 1950 και 1960, κυρίως, άρχισαν να τον γνωρίζουν οι αναγνώστες από τα περιοδικά «Πο­ντιακά Φύλλα», «Χρονικά του Πόντου», «Ποντιακή Εστία».
Αλλά ο Στάθης Αθα­νασιάδης, ακόμη και όταν έφτασε στην ηλικία των ογδόντα ετών - μέχρι που πέ­θανε, δηλαδή, το 1978 - παρέμεινε, στη σκέψη, ένας έφηβος. 
Ήταν προοδευτικός και με πολύ ζωντανές και καθαρές ιδέες, που θα τον ζήλευαν όσοι τον γνώρισαν και θα ήθελαν να τον φτάσουν.
Υπήρξε σημαντικός λαογράφος και δικαίως τον θεωρούν πολλοί κορυφαίο, μεταξύ των Ποντίων της πρώτης γενιάς των προσφύγων, τουλάχιστον, στην επι­στήμη αυτή, στην οποία αφοσιώθηκε. Έγραψε για την πατρίδα του, τη Σαντά, όπως την έλεγε, και κανείς δεν μπορεί να πει ότι οι ορίζοντες του υπήρξαν στε­νοί.
Ήταν φυσικό να γράψει για εκείνο που γνώριζε καλύτερα από καθετί άλλο, και αγαπούσε τη γλυκιά πατρίδα, στην οποία μεγάλωσε και από την οποία τον ξερίζωσαν βιαίως και τον πήγαν να ριζώ­σει κάπου αλλού.
Αλλά ο Στάθης Αθανασιάδης, γρά­φοντας «Το Συντακτικό της ποντιακής διαλέκτου», αγκάλιασε με τις γνώσεις και την αγάπη του ολόκληρο τον Πόντο -είναι χαρακτηριστική των γνώσεων του η καταχώρηση στο «Συντακτικό» του παραδειγμάτων από κάθε γωνιά του Πόντου - και προσέφερε στον ελληνισμό, γενικότερα, ένα έργο εθνικό, πάντοτε χωρίς να ξεφύγει από το πλαίσιο της λαογραφίας, αφού η γλώσσα αποτελεί και αυτή στοιχείο της λαογραφίας και επομένως έναν σημαντι­κό τομέα της έρευνας της.
Ο ίδιος αναφέρει, τον Ιούνιο του 1967 — στον πρόλο­γο του βιβλίου του «Ιστορία και λαογραφία της Σαντάς» — ότι αγάπησε με πάθος τη λαογραφία και ότι αρνήθηκε στον εαυτό του οποιαδήποτε προσωπική επιδίωξη, δηλαδή δεν επιζήτησε δάφνες ή οικονομικά οφέλη. Και αναφέρει, επίσης, κάτι πολύ χαρακτηριστικό της σεμνότητας και της μετριοφροσύνης του. Αν χαθεί, λέει, το εξώφυλλο του βι­βλίου του, κανείς δεν θα μπορεί να καταλάβει ποιος είναι ο συγγραφέας!
Η ασίγαστη, όμως λαϊκή και, βεβαίως, η επιστημονική μνήμη δεν ξεχνούν τον Στάθη Αθανασιάδη, γιατί η προσφορά του είναι μεγάλη

Ποιος ήταν ο Στάθης Αθανασιάδης

Ο Στάθης Αθανασιάδης - Γεροστάθης γεννήθηκε στη Σάντα του Πόντου το 1898. 
Το δημοτικό σχολείο το παρακολούθησε στη Σάντα και στη συνέχεια σπούδασε στο Φροντιστήριο Τραπεζούντας. Μετά το τέλος των σπουδών του, διορίστηκε δάσκαλος στη Σάντα και όταν ήρθε πρόσφυγας στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Καστανιά Ημαθίας, υπηρέτησε εκεί ως δάσκαλος μέχρι το 1950, οπότε και συνταξιοδοτήθηκε.
Ασχολήθηκε κυρίως με τη λαογραφία και ιδιαιτέρως με εκείνη της πατρίδας του Σάντας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι περιορίστηκε μόνον σε αυτήν, αφού μέσα στα ενδιαφέροντα του βρέθηκε η ζωή όλων των Ποντίων και, γενικότερα, όλων των Ελλή­νων, όπως αποδεικνύουν οι δημοσιευμένες αναφορές του.
Αν και ερασιτέχνης λαογράφος - αφού δεν έκανε φιλολογικές σπουδές σε κανένα πανεπιστήμιο — η λαογραφική δουλειά του Στάθη Αθανασιάδη διακρίνεται για την επιστημονική προσέγγιση και την τελειότητα των θεμάτων του. Και εδώ υπενθυμίζεται για μια ακόμη φορά, ότι οι περισσότεροι από τους απόφοιτους του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας - και ο Στάθης Αθανασιάδης ήταν ένας από αυτούς - διακρίνονταν για την ευρύτητα των γνώσεων τους και για τη σωστή μέθοδο, με την οποία μελετούσαν και παρουσίαζαν τα θέματα τους.
Το γεγονός αυτό δεν οφείλεται μόνον στις γνώσεις που απέκτησαν στο Φροντιστήριο, αλλά και στη γενικότερη εκπαίδευση τους, που ευνοούσε τη δια βίου παιδεία. Να μην σταματάνε, δηλαδή, και να αρκούνται στα όσα έμαθαν, αλλά να συνεχίζουν την εκπαίδευση τους μόνοι τους, γιατί οι γνώσεις διαρκώς ανανεώνονται και συμπληρώνονται.
Δεν ήταν σαν τους περισσότερους σημε­ρινούς δασκάλους και καθηγητές, που ό,τι έμαθαν έμαθαν, φτάνει, και τεμπελιάζουν να ανοίξουν βιβλίο, που βαριούνται να γράψουν Κωνσταντινούπολη και γράφουν την τεμπέλικη λέξη Κων/πολη, λες και υπάρχει σε κάποιο μέρος του κόσμου κάποια πόλη που τη λένε Κων/πολη. Μέσα στη βαρεμάρα τους, δεν σκέφτονται ότι ύστερα από δυο τρεις γενιές, μερικοί θα επιμένουν ότι την Κωνσταντινούπολη την έλεγαν οι παλαιότεροι και Κων/πολη. Είναι και αυτό το γεγονός ένας από τους λόγους που χα­ρακτηρίσαμε τον Στάθη Αθανασιάδη έφηβο και όχι ένα κουρασμένο γεροντάκι που χαραμίζει τις μέρες του σε κάποιον καφενέ.
Είναι θαυμαστή η γραμματική και συντακτική συγκρότηση αυτού του "δασκαλάκου", όπως τον αναφέρει κάποιος που προφανώς δεν γνώριζε το συγγραφικό έργο του Στάθη Αθανασιάδη.
Πιστός στην ποντιακή παράδοση, που θέλει τους Πό­ντιους σκωπτικούς και αυτοσαρκαζόμενους, από την εποχή ακόμη του Διογένη του Κυνικού, ο Στάθης Αθανασιάδης γράφει πάντοτε με χιούμορ, με παρεμβολή κωμικών στοι­χείων στα γραφτά του. Άλλωστε, έχοντας υψηλή αίσθηση του χιούμορ, ως σωστός άνθρωπος που ήταν, δημοσίευσε, κατά καιρούς, πολλά ανέκδοτα σε διάφορα έντυπα των Ποντίων. Αυτό το χιούμορ επικρατούσε και στις συναντήσεις του, στην Καστανιά, με τον άλλο, περισσότερο διακεκριμένο, Σανταίο, τον Γιάννη Πασαλίδη, τον οποίο αρκετοί Σανταίοι δεν αναφέρουν ακόμη, από φόβο ή από μίσος, επειδή ήταν αριστερός!  Ο Στάθης Αθανασιάδης ήταν φίλος του Γιάννη Πασαλίδη.
Ο Στάθης Αθανασιάδης πέθανε το 1978, σε ηλικία 80 ετών, και τάφηκε στην Καστανιά Ημαθίας, την οποία δεν εγκατέλειψε, παρά μόνον για απουσία μερικών ημερών.

1975 :Στην Παναγία Σουμελά

Μεγάλη προσφορά το «Συντακτικό» του
Μεγάλη προσφορά του Στάθη Αθανασιάδη αποτελεί το βιβλίο του «Το Συντακτικό της ποντιακής διαλέκτου», που εκδόθηκε από το Σωματείο «Παναγία Σουμελά» το 1977, έναν χρόνο, δηλαδή, πριν από τον θάνατο του.
Μετά το δίτομο «Ιστορικόν λεξικόν της ποντικής διαλέκτου» του Άνθιμου Πα­παδόπουλου, που εκδόθηκε από την Επιτροπή Ποντιακών Μελετών το 1958 στην Αθήνα (το δίτομο, επίσης, «Λεξικό ποντιακής διαλέκτου» του Θωμά Τσοπουρίδη εκδόθηκε στη θεσσαλονίκη το 2001), τη «Γραμματική της ποντιακής» - «I γραματικί τι ρομέικυ τι ποντέικυ τι γλόσας», όπως επιγράφεται στη φωνητική γραφή των Ελλήνων της νότιας Ρωσίας, του Κώστα Τοπχαρά - Κανονίδη (1932), τη «Γραμματική της ελληνικής διαλέκτου του Πόντου» του Δημοσθένη Ηλ. Οικονομίδη, που εξέδωσε η Ακαδημία Αθηνών το 1958 και την «Ιστορική γραμματική της Ποντικής Διαλέκτου» του Άνθιμου Παπαδόπουλου της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών (1958), ήρθε (το 1977) «Το Συντακτικό της ποντιακής διαλέκτου» του Στάθη Αθανασιάδη, για να συ­μπληρώσει τον κύκλο των μελετών για τη διάλεκτο που μιλούσαν - σπανίως την έγρα­φαν, εντελώς ανορθόγραφα, κυρίως στη νότια Ρωσία - οι Έλληνες στον Πόντο.
Για επιμέρους θέματα, που αφορούν την ποντιακή διάλεκτο, σημαντικές είναι οι μελέτες των παλαιότερων Ιωάννη Αθ. Παρχαρίδη, Περικλή Τριανταφυλλίδη, Σάββα Ιωαννίδη, Ελευθέριου Κούση, Ιωάννη Βαλαβάνη, και των νεότερων, Νίκου Ανδριώ­τη, Ιορδάνη Παμπούκη, Οδυσσέα Λαμψίδη, Αριστοφάνη Σαββίδη, Μυρτώς Κουτίτα - Καϊμάκη, Δημήτρη Τομπαΐδη, Βέρας Αντωνιάδου, Νίκου Λαπαρίδη, Ιάκωβου Τσαούση, Απόστολου Καρπόζηλου, Θαμάρ Μέσχη, Σωφρόνη Χατζησαββίδη, Αικα­τερίνης Παππού - Ζουραβλιόβα, Χαράλαμπου Συμεωνίδη, Μιχάλη Σετάτου, Χρή­στου Τζιτζιλή, Γεωργίου Δρέτα, Κώστα Καραποτόσογλου, Χρήστου Σαμουηλίδη, Στέλιου Γ. Ατακτίδη, Σάββα Πορφ. Παπαδόπουλου, Πάνου Καϊσίδη, αλλά και των ξένων Μίκαελ Ντέφνερ, Ρίτσαρντ Ντόκινς, Γκίντερ Σ. Χένριχ, Α. Μπελέσκι, Πίτερ Μακ Κριντζ, Ο. Μπλάου, Τ. Ν. Τσερνίσοβα, Α. Ν. Γκάρκαβετς, Ο. Χόρμπατς, Α. Ιοακίμοφ, Σ. Σεραφίμοφ, Ιβάν Ιβάνοβιτς Σοκόλοφ, Ντιμίτρι Σπιριντόνοφ κ. ά.

Σημείωμα του συγγραφέα
Σε σημείωμα του, στις πρώτες σελίδες του βιβλίου του «Το Συντακτικό της ποντι­ακής διαλέκτου», ο Στάθης Αθανασιάδης σημειώνει:
Μετά τον θάνατο του συντάκτη του Λεξικού και της Γραμματικής της διαλέκτου μας Ανθίμου Παπαδόπουλου, μου ήρθε η σκέψη να γράψω το Συντακτικό της. Δύο δυσκο­λίες ορθώθηκαν μπροστά μου: Βοηθήματα δεν υπήρχαν, και το απολυτήριο του Φρο­ντιστηρίου δεν μου έδινε τη δυνατότητα να καταπιαστώ με ένα τόσο δύσκολο έργο.

Στις δυσκολίες αυτές ήρθε να προστεθεί και άλλη: τα μάτια μου έπαθαν υπερκόπωση και καταρράκτη και μόνο μια ώρα ή το πολύ δύο ώρες την ημέρα με επιτρέπουν να γράψω ή να διαβάσω. Αν και προθυμοποιήθηκε να με βοηθήσει ο φιλόλογος Κώστας Φωτιάδης, συ­νεργασία με φιλόλογο δεν ήταν δυνατή, διότι εγώ μεν είμαι υποχρεωμένος από την υγεία μου να μένω στο χωριό οι δε φιλόλογοι εργάζονται στις πόλεις.
Γι'αυτό ανέβαλλα την συγγραφή του Συντακτικού μας από μήνα σε μήνα, και από χρόνο σε χρόνο.
Στο πρώτο τεύχος της νέας έκδοσης της «Ποντιακής Εστίας», ο καθηγητής της Γλωσσολογίας και τώρα μακαρίτης Νίκος Ανδριώτης τόνισε την έλλειψη του Συντακτικού και παρότρυνε για την συγγραφή του. Η παρότρυνση του αυτή ήταν αρκετή να με κάμει να πάρω την απόφαση να γράψω το Συντακτικό μας. Γι' αυτό δε και του χρωστώ ευγνωμοσύνη.
Για να γραφεί ένα οποιοδήποτε έργο χρειάζονται βοηθήματα, αλλά τέτοια δεν υπήρχαν. Τα συντακτικά της καθαρεύου­σας δεν με βοηθούσαν καθόλου. Κατά καλή μου τύχη βρήκα τη Νεοελληνική σύνταξη του Αχιλλέα Τζαρτζάνου χωρίς αυτή, πολύ μικρή αξία θα είχε το παρόν. Με τη βοήθεια του από κάθε άποψη αξι­όλογου αυτού συγγράμματος, έγραψα το "παρόν έργον".
Κατά σύσταση του μακαρίτη Ανδριώ­τη, μου έστειλε ο καθηγητής του Πανε­πιστημίου Ιωαννίνων Β. Αναστασιάδης το αξιόλογο συντακτικό του Φαρασιώτικου ιδιώματος, που με βοήθησε κι αυτό πολύ.
Παραδείγματα για κανόνες πήρα απ' όλα τα ιδιώματα του Πόντου, και μόνο για μερικούς έγραψα παραδείγματα δικά μου.
Μειονέκτημα του βιβλίου είναι η μικτή γλώσ­σα του. Και η Νεοελληνική σύνταξη του Τζαρτζάνου, που μου χρησίμευε σαν οδηγός, και αυτή είναι γραμμένη σε μικτή. Αυτό βέβαια δεν έχει μεγάλη σημασία, αφού το βιβλίο προορίζεται για καθηγητές.
Το βιβλίο επιγράφεται «Το συντακτικό της Ποντιακής διαλέκτου» και όχι της Ποντικής, όπως επιγράφονται βιβλία άλλων συγγραφέων. Διότι Ποντικά μπορούμε να ονομάζουμε όλα τα φυσικά αντικείμενα του Πόντου: Ποντικά όρη, αζαλέα η Ποντική, κάρυον το Ποντικόν αλλά όχι και πνευματικά δημιουργήματα των Ποντίων, που πρέπει να ονομάζονται Ποντιακά: Ποντιακή διά­λεκτος, Ποντιακοί χοροί, Ποντιακά περιοδικά κ. τ. λ. Το ίδιο γίνεται και για όλες τις ξένες γλώσσες· της Αμερικής δεν ονομάζεται Αμερικική, αλλά από το όνομα των κατοίκων Αμερικανική· το ίδιο και Αφρικανική και όχι Αφρικική, Καλαματιανή και όχι Καλαματική κ. τ. λ.
Αν και ο μακαρίτης Ανδριώτης χαρακτήρισε το βιβλίο σαν άριστο, όμως δεν είναι δυνατό να μην έχει ελλείψεις, όπως κάθε πρώτη έκδοση, για τις οποίες, παρακαλώ τον φίλο αναγνώστη να με συγχωρέσει.
Όσον αφορά την ορθογραφία, έχω ακολουθή­σει την ορθογραφία της Γραμματικής του Λεξι­κού και του Αρχείου, (σ. σ. Εννοεί το Λεξικό του Άνθιμου Παπαδόπουλου και το ετήσιο περιοδικό σύγγραμμα «Αρχείον Πόντου» και όχι «Αρχείο του Πόντου»).

Η συγγραφή του παρόντος άρχισε τον Απρί­λιο του 1975 και τελείωσε τον Απρίλιο του 1977.

ΣΤΑΘΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ

Καστανιά Βέροιας 20-4-77

Πάνος Καϊσίδης
Δημοσιογράφος-Συγγραφέας



Πηγή: Περιοδικό "ΠΟΝΤΙΑΚΑ"