Η Σαντά-Τοπογραφική περιγραφή

Η Σαντά ορεινή και δασώδης περιοχή βρισκόταν 50 περίπου χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Τραπεζούντας. Ολόκληρη η περιοχή βρισκόταν μέσα σε μια χαράδρα που την αποτελούσαν δυο οροσειρές.

Η μια προς τα ανατολικά με κορυφογραμμή που λεγόταν ΚΟΥΠΑ και η άλλη προς δυσμάς με κορυφογραμμή που λεγόταν Καζουρλή. Πέρα από την ανατολική κορυφογραμμή και σε απόσταση τριών ωρών περίπου με τα πόδια βρισκόταν η Μονή Σουμελά.

Το νότιο άκρο της χαράδρας συνόρευε με την περιοχή Βαϊπούρτ. Το βόρειο συνόρευε με τα τούρκικα  χωριά ΑΓΡΙΔ, ΙΣΧΑΝ, ΜΕΣΟΧΩΡ κ.λ.π. Στο βάθος της χαράδρας έτρεχε ο Γιάμπολης ποταμός,που κατέληγε στον Εύξεινο Πόντο,στην περιοχή των Σουρμένων, ανατολικά της Τραπεζούντας και σε απόσταση τριών ωρών από αυτήν.

Στην ανατολική πλευρά και παραπλεύρως με το χωριό Ζουρνατσάντων,  έτρεχε ένα  ρυάκι, που τον χειμώνα και μάλιστα κατά την περίοδο  της τήξης του χιονιού  και  από την κάθετη του φορα γινόταν ορμητικό και εξαιρετικά θορυβώδες, μάλιστα το έλεγαν τη Ζουρνατσάντων τ' ορμίν.

Γιάμπολης ποταμός

Στην ίδια πλευρά της χαράδρας υπήρχαν και δυο μικρότερα ρυάκια, το ένα  δίπλα    στο  παρεκκλήσι του Αι Γιώργη που λεγόταν τ' αγερή τ' ορμίν και το άλλο που  έτρεχε μέσα σε βαθύτερη χαράδρα, λεγόταν το βαθύν τ' ορμίν.

Στη δυτική πλευρά της χαράδρας υπήρχε ένα μεγαλύτερο ρυάκι που λεγόταν της Χαρτοτής τ'ορμίν. Όλα τα ρυάκια κατέληγαν στον Γιάμπολη ποταμό.

Οι οροσειρές που αποτελούσαν την χαράδρα της Σαντάς ,ήταν τελείως κάθετοι και οι κορυφές αυτών πλησίαζαν η μια την άλλη σε απόσταση λίγων δεκάδων μέτρων.

Η κατά μέσο όρο απόσταση των οροσειρών ήταν τόσο μικρή ,ώστε φωνές από την μια πλευρά ακούγονταν καθαρά από την απέναντι.

Ήταν τόσο κάθετη η φορά των οροσειρών,ώστε μια πέτρα που κατρακυλούσε δεν έβρισκε εμπόδιο να σταματήσει και έφτανε μέχρι την παραποτάμια περιοχή.

Στην παραποτάμια περιοχή υπήρχε ένα ξωκκλήσι η Αγία Κυριακή,που ανήκε στους Ζουρνατσάντας.

Η Σαντά αποτελούσε τμήμα του νομού Τραπεζούντας, υπαγόταν στην Μητρόπολη Ροδόπολης ,η έδρα βρισκόταν στην Λιβερά που απείχε από την Τραπεζούντα εξ ώρες με τα πόδια.

Διοικητικά η Σαντά υπαγόταν στην περιοχή της Άρτασας.

Στη μητρόπολη Ροδόπολης υπαγόταν τυπικά και η μονή Σουμελά, που ουσιαστικά ήταν αυτοτελής και διοικείτο από Ηγουμενοσυμβούλιο, με επικεφαλής τον εκάστοτε Ηγούμενο.

Santeos