Η ίδρυση του Εμπορικού τμήματος του Φροντιστηρίου

Παρά την επιχειρηματολογία αυτή, οφείλουμε να αποδεχτούμε την άποψη ότι το Φροντιστήριο δεν παρέχει στους αποφοίτους όλα τα αναγκαία εφόδια για την αγορά εργασίας. 

Υποθέτουμε ότι βασικό ρόλο σ’ αυτή την κατεύθυνση παίζει ο Διευθυντής του Ματθαίος Παρανίκας, ένας από τους σημαντικότερους λόγιους του ελληνικού γένους κατά την εποχή εκείνη. Πρόκειται για έναν σοφό μα και υπέργηρο Φιλόλογο που, λόγω κυρίως της ειδικότητάς του αλλά και της προσήλωσής του στις κλασικές σπουδές, δεν φαίνεται να κατανοεί την ανάγκη στην οποία αναφερόμαστε. Όμως, παραιτείται λόγω ηλικίας το 1904 και αντικαθίσταται από τον κατά πολύ νεότερό του, επίσης Φιλόλογο και ιδιαίτερα ικανό, οξυδερκή, και νεοτεριστή Νικόλαο Λιθοξόο, ο οποίος μόλις έχει επιστρέψει από την Ευρώπη, όπου έχει ολοκληρώσει τις σπουδές του στα Πανεπιστήμια Ζυρίχης, Ιένας και Γενεύης, στην παιδαγωγική και φιλοσοφία. 

Επηρεασμένος από τις παγκόσμιες εξελίξεις, των οποίων υπήρξε κοινωνός, προτείνει στους παράγοντες της ελληνικής κοινότητας Τραπεζούντας την ίδρυση Εμπορικού τμήματος στην τελευταία τάξη του Γυμνασίου του Φροντιστηρίου, παράλληλα με το συμβατικό Γυμνασιακό τμήμα. Ο στόχος είναι η παραγωγή στελεχών για τις ελληνικές εμπορικές και τραπεζικές επιχειρήσεις. Στη σύνταξη του προγράμματος του Εμπορικού τμήματος λαμβάνονται υπόψη δεδομένα άλλων χωρών και μελετώνται προγράμματα ανάλογων σχολών. 

Πρώτη μέριμνα του προγράμματος είναι η παροχή γενικών γνώσεων που κατά βάση δίνει και το Γυμνασιακό τμήμα, η επαρκής διδασκαλία ξένων γλωσσών και κυρίως της Ρωσικής, γλώσσας μιας χώρας με την οποία υπάρχει μεγάλος όγκος εμπορικών συναλλαγών, της Γαλλικής, που είναι η τότε διεθνής γλώσσα, και προαιρετικά της Αγγλικής και Γερμανικής, που αντιστοιχούν σε χώρες με τις οποίες αφενός μεν υπάρχουν ήδη σημαντικές οικονομικές συναλλαγές (Αγγλία) και αντίστοιχα κάθε χρόνο παρατηρείται συνεχής διόγκωση των εμπορικών συναλλαγών με την Τραπεζούντα (Γερμανία). 

Η διδασκαλία μιας σειράς εξειδικευμένων μαθημάτων, όπως π.χ. της Εμπορικής Γεωγραφίας των χωρών με τις οποίες διενεργείται εξωτερικό εμπόριο, θεωρούνται μεγάλης σημασίας για την παροχή στους μαθητές πληροφοριών οικονομικού κυρίως χαρακτήρα, σχετικών με τις γεωγραφικές και παραγωγικές συνθήκες, τα νομισματικά συστήματα των χωρών αυτών κ.λπ. Άλλα μαθήματα έχουν ως στόχο την παροχή ειδικών εμπορικών και γενικά οικονομικών γνώσεων, προσαρμοσμένων στα δεδομένα και τις ανάγκες της περιοχής. Σύμφωνα με τις γενικές αυτές αρχές, το πρόγραμμα του Εμπορικού τμήματος του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας περιλαμβάνει τα ακόλουθα μαθήματα (σελ. 132-133):

Α) Υποχρεωτικά μαθήματα:

 1)    Ελληνικά (Αρχαία και Νέα)

 2)   Γαλλικά

 3)   Ρωσικά

 4)   Τουρκικά

 5)   Θρησκευτικά

 6)   Ιστορία

 7)   Ψυχολογία

 8)   Υγιεινή

 9)   Φυσικά (Σωματολογία, Ζωολογία, Φυτολογία, Ορυκτολογία, Φυσική Πειραματική).

 10) Χημεία, Γενική και Βιομηχανική

 11)  Καταστιχογραφία και Λογιστική

 12) Εμπορική Αριθμητική, Άλγεβρα και Γεωμετρία

 13) Εμπορευματολογία

 14) Εμπορική Γεωγραφία

 15) Εμπορικόν Δίκαιον

 16) Πολιτική Οικονομία

 17) Εμπορική Αλληλογραφία (Ελληνιστί και Γαλλιστί)

 18) Γραφείον Εμπόρου

 19) Καλλιγραφία

 20)Σουηδική Γυμναστική

Β) Προαιρετικά μαθήματα

 21) Αγγλικά

 22) Γερμανικά

 Οι μαθητές που αποφοιτούν από το Εμπορικό αυτό τμήμα του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας, μέσω ενός αξιόλογου πλαισίου διδασκομένων μαθημάτων, αποκτούν την καλύτερη δυνατή κατάρτιση για τα δεδομένα της εποχής και του τόπου και είναι έτοιμοι να στηρίξουν την οικονομική ανάπτυξη της πόλης και της περιοχής, δεδομένου ότι, όπως έχουμε αναφέρει, στο Φροντιστήριο φοιτούν μαθητές που κατάγονται από όλη την περιοχή του Πόντου.

 Με την ίδρυση του Εμπορικού αυτού τμήματος καλύπτεται κατά τον καλύτερο τρόπο μια βασική ανάγκη που έπρεπε να καλύπτει το εκπαιδευτικό σύστημα της Τραπεζούντας. Ένας σημαντικός αριθμός νέων μαθητών από τη στιγμή αυτή αρχίζει να φοιτά σ' αυτό το τμήμα, με κύριο στόχο να βρει απασχόληση στις εμπορικές επιχειρήσεις που αναπτύσσονται ή και ιδρύονται συνεχώς στην πόλη και συντελούν στη ραγδαία οικονομική της ανάπτυξη.

Φωτ. Αρχείο Αρη Κυριαζή

 Για να συνοψίσουμε τα βασικά στοιχεία της ιδεολογίας του Φροντιστηρίου, θα καταφύγουμε σε ένα λόγο του Διευθυντή του Φροντιστηρίου Νικολάου Λιθοξόου, κατά την τελετή επίδοσης των απολυτηρίων στους αποφοίτους του Φροντιστηρίου στις 21 Ιουνίου 1909. Με δεδομένο δε ότι οι τελετές αυτές έχουν εξέχουσα θέση στην κοινωνική ζωή όχι μόνο της Τραπεζούντας αλλά και των άλλων πόλεων του Πόντου και σ’ αυτές προσκαλούνται όχι μόνο όλα τα στελέχη της ελληνικής κοινότητας, αλλά και όλες οι τοπικές Αρχές και οι ξένες διπλωματικές αποστολές, ο λόγος αυτός που εκφωνεί ο Διευθυντής του Φροντιστηρίου έχει πάντα ιδιαίτερη βαρύτητα. Στην ομιλία του, λοιπόν, κατά την προαναφερθείσα ημερομηνία, ο Διευθυντής του Φροντιστηρίου, αναφερόμενος στους στόχους του προγράμματος του σχολείου, τονίζει ότι «οι δύο απαραίτητοι όροι της εθνικής ημών υπάρξεως εισίν η θρησκεία των πατέρων ημών και η θαυμασία των προγόνων γλώσσα».

 Αποτεινόμενος δε στους αποφοίτους, τους παρακινεί να μη λησμονούν ποτέ αυτά τα δύο πράγματα και να αποφεύγουν οτιδήποτε ξενότροπο, κωφεύοντες στην ψευδή περί αυτών διδασκαλία. Επίσης, να μη λησμονούν ότι ανήκουν «εις ευγενεστάτην φυλήν» και ότι πρεσβεύουν «θειοτάτην θρησκείαν» και ότι οφείλουν με τις πράξεις τους πάντοτε να τιμούν τη φυλή στην οποία ανήκουν και να καθιστούν σεβαστή τη θρησκεία που πρεσβεύουν, γινόμενοι πολίτες χρηστοί και τίμιοι, ωφέλιμοι «εις το έθνος και την πατρίδα». 

Από αυτά φαίνονται και επιβεβαιώνονται τα βασικά ιδεολογικά στοιχεία που αναπαράγονται μέσω του Φροντιστηρίου Τραπεζούντας: η θρησκεία και ο εθνισμός. Πρόκειται για την ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία και την ελληνική γλώσσα και καταγωγή. Τα δύο αυτά κεντρικά ιδεολογικά στοιχεία καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη διδακτέα ύλη και γενικά την πορεία του Φροντιστηρίου.

ΑΝΤΩΝΗ Υ. ΠΑΥΛΙΔΗ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ
 «ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΝΤΟΥ» ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 24

"ΤΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ (1900-1914) και η ιδεολογική κυριαρχία των Ελλήνων στον Πόντο"