Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ

Αλλ’ εκτός της πολιτικής ευθύνης δια την εθνικήν συμφοράν, βαρυτάτην φέρει ο Βασιλεύς εκείνος και δια την στρατιωτικήν του δράσιν κατά την Μικρασιατικήν εκστρατείαν.

 Άμα τη κηρύξει της συμπληρωματικής επιστρατεύσεως δια τας επιχειρήσεις του θέρους του 1921, ευρέως διετυμπανίσθη υπό της Κυβερνήσεως και του τύπου ότι ο Βασιλεύς θα ετίθετο επικεφαλής Στρατού, όπως τον οδηγήση εις την δόξαν πραγματικού πολέμου και ουχί «αναιμάκτου ψευδοπολέμου» ως εκείνους ους επεχείρει ο Βενιζέλος.

 Η σημασία του γεγονότος ήτο μεγίστη και εύλογος η εκ τούτου συγκίνησις της δημοσίας γνώμης διότι μόνον μωροί και αμαθείς παραγνωρίζουν την σημασίαν του Αρχηγού εν πολέμω. Επί του τεχνικού τούτου σημείου επιτραπείτω η κάτωθι παρέκβασις.
 Οι άριστοι των πολεμικών λαών ήσαν οι Καρχηδόνιοι υπό τον Αννίβαν, οι Μακεδόνες υπό τον Αλέξανδρον, οι Πρώσσοι υπό τον Φρειδερίκον.

 Έλεγεν ο Ναπολέων και τούτο αποτελεί μεγάλην αλήθειαν και ακλόνητον, δια μέσου των αιώνων, στρατηγικόν αξίωμα:

 «Η αξία του Στρατού είναι ο καθρέπτης της αξίας του Αρχηγού».

 «Στρατός άνευ καλού Αρχηγού είναι σώμα άνευ ψυχής».

 Είναι όμως αναγκαίον ο αρχηγός να υφίσταται τας στερήσεις των στρατιωτών και να υπενθυμίζη δια της στάσεως και του παραδείγματός του εις αυτούς ανά πάσαν κρίσιμον στιγμήν ότι αυτός ως εκείνοι είναι έτοιμος να αποθάνη ή να νικήση.

 Ο περίφημος όρκος των Στρατιωτών «ου καταίσχυνα» όπλα τα ιερά», δεν αφεώρα μόνον τους οπλίτας αλλά και τους Βασιλείς, όπως τόσον ενδόξως απέδειξεν ο Λεωνίδας εν Θερμοπύλαις.

 Ο Κύρος, ο Γουσταύος Αδόλφος, απέδειξαν ότι οι δαφνοστεφείς Στρατηλάται Βασιλείς πίπτουσιν επί του πεδίου της μάχης αλλά δεν φεύγουσιν ηττημένοι. Άνευ φόβου και πάθους και με την Λυδίαν της Δικαιοσύνης λίθον ανά χείρας είμεθα υποχρεωμένοι να ερευνήσωμεν και εκθέσωμεν την δράσιν του Βασιλέως Κωνσταντίνου, περί της στρατιωτικής αξίας του οποίου εντελώς πεπλανημέναι γνώμαι επεκράτησαν.

 Ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος ουδέποτε υπήρξεν στρατιώτης, πολλώ δε μάλλον αρχηγός, κεκοσμημένος διά των εξαιρετικών προσόντων, άτινα ανωτέρω αναφέρονται.

 Την 31η Μαΐου ο Βασιλεύς αναχωρήσας μετά του Γενικού Επιτελείου εις Σμύρνην εγκαθίσταται εις Κορδελιό, όθεν εκδίδει το γνωστόν διάγγελμα προς το στράτευμα:

 «Στρατιώται,

 Η φωνή της Πατρίδος με εκάλεσε και πάλιν επί κεφαλής υμών κ.λ.π.

 Κορδελιό 31 Μαΐου 1921

 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Β.»

Εν τω από 29 Σεπτεμβρίου 1922 υπομνήματι του τότε αρχηγού Γεν. Επιτελείου στρατηγού Δούσμανη αναφέρεται αυτολεξεί (σελ. 3 υπομ. Δούσμανη προς Επαναστατικήν Επιτροπήν) «την 29ην Μαΐου ανεχώρησα μετά του Αρχιστρατήγου Βασιλέως εις Σμύρνην, όπου εγκατέστησα και το Γενικόν Επιτελείον του Στρατού».

Έλληνες στρατιώτες στο Εσκί Σεχήρ

 Ο υποστράτηγος Ξ. Στρατηγός ισχυρίζεται εν τη απολογία του ότι ως άτομον κατέκρινε την ανάθεσιν της Αρχηγίας του Στρατού εις τον τέως Βασιλέα. Μετά τας πρώτας επιτυχείς επιχειρήσεις και την κατάληψιν του Εσκή Σεχήρ,ο Βασιλεύς και το Επιτελείον μετατίθεται εις την τελευταίαν τοιαύτην πόλιν, ένθα οργανούται η προς Άγκυραν προέλασις.

 Ο πρώην Αρχηγός της Στρατιάς Μ. Ασίας Αντιστράτηγος Παπούλας βεβαιοί ρητώς εν τη καταθέσει του ότι ο Βασιλεύς «ανελάμβανεν υπεύθυνον ανάμιξιν εν τη καθόλου διευθύνσει των επιχειρήσεων» καθιστάμενος συνυπεύθυνος μετά του Αρχηγού του Γεν. Επιτελείου Δούσμανη (κατάθεσις Παπούλα σελίς 4 και 5).

 Εν τω πολεμικώ τούτω συμβουλίω υπό την προεδρίαν του Βασιλέως απεφασίσθη η προς Άγκυραν προέλασις, ήτις εθεωρήθη απλούς περίπατος, εφ’ όσον διά του περιφήμου ανακοινωθέντος της 10ης Ιουλίου γνωστοποιείται ότι «ο εχθρός κατεστράφη, απολέσας τα τρία τέταρτα της δυνάμεώς του και το πλείστον του πυροβολικού του».

 Παρά το ανωτέρω ανακοινωθέν, ο ελληνικός στρατός εξορμήσας προς την καρδίαν του εχθρού προσκρούει εις ισχυράν αντίστασιν επί του Σαγγαρίου, ένθα σφοδρά συνάπτεται και πολυήμερος μάχη.

 Η αλήθεια ήτις, ως θα ίδωμεν, συστηματικώς καλύπτεται υπό των κυβερνώντων, παρέχεται διαδοχικώς και κατά μικράς σταγόνας εις το κοινόν, όπερ εν μέσω του εξάλλου ενθουσιασμού του υφίσταται το τραγικώτατον των ψυχικών αιφνιδιασμών, όταν ανακοινούται η υποχώρησις και αι τρομεραί απώλειαι. Αλλά πού ευρίσκετο λοιπόν ο Δαφνοστεφής Βασιλικός Αρχηγός και ποια ήτο η παρέμβασίς του κατά τας κρίσιμους στιγμάς της σκληρής πάλης του στρατού του επί του Σαγγαρίου;

 Βασιλεύς λατρευθείς όσον ουδείς υπό του λαού του, Βασιλεύς τον οποίον ο πλανηθείς λαός επανέφερεν επί του θρόνου υφιστάμενος τας μεγίστας των θυσιών αίματος και χρήματος συνεπεία του σφάλματός του τούτου, Βασιλεύς φέρων το όνομα του θρυλικού Παλαιολόγου τι ώφειλε να πράξη τας στιγμάς εκείνας του κινδύνου, αν ίχνη και μόνον ανδρικής αξιοπρεπείας και στρατιωτικής τιμής ευρίσκοντο εν τη ψυχή του;

Μέγας Αλέξανδρος - Γαυγάμηλα

 Την απάντησιν εις το ερώτημα δίδει ο Βασιλεύς των Αθηναίων Κόδρος, όστις εθυσίασε την ζωήν του χάριν της Πατρίδος και ουχί την Πατρίδα διά τον θρόνον του. Την απάντησιν δίδουν επίσης ο Μέγας Αλέξανδρος εις Γαυγάμηλα, ο Ναπολέων εις την γέφυραν της Αρκόλλης, ο Γουσταύος Αδόλφος εις Λούντζεν και τόσοι άλλοι προαναφερθέντες στρατηλάται Βασιλείς. Κατά την μάχην της Γραβελότης (10 Αυγούστου 1870), ήτις έκρινε την τύχην της γαλλικής Στρατιάς του Μπαζέν, ο Γουλιέλμος ο A' απαράμιλλον έθετο παράδειγμα, περί ου η κατωτέρω θαυμασία περικοπή του Montaigne:

 «Τα VII και VI Σώματα Στρατού τρέπονται εις φυγήν εν αταξία επί της οδού της Γραβελότης. Ο πανικός και η αποσύνθεσις επίκειται. Ο γηραιός Βασιλεύς έφιππος από της στιγμής του πρώτου κανονιοβολισμού καλπάζει προ αυτών, ομιλεί, εξορκίζει, ενθαρρύνει.    

Οι στρατιώται απαντώσι με ενθουσιώδεις ζητωκραυγάς εις τους λόγους του Βασιλέως, αναστρέφονται και ρίπτονται ορμητικώς κατά των εχθρικών χαρακωμάτων. Η καρδιά του Βασιλέως και αι καρδιαί των στρατιωτών πάλλουν με τον νέον ρυθμόν και συγκλονίζονται υπό του ιδίου πάθους την στιγμήν εκείνην...»

 Και η ήττα μετετράπη εις νίκην περιφανή.

 Ο Γουλιέλμος ο Α' ενίκησε τον Μπαζέν, όστις μόλις την 7ην της εσπέρας εξήλθεν του Μετζ διά να μεταθή παρά τη εφεδρεία και ρυθμίση τα της υποχωρήσεως.

 Και ο Γουλιέλμος δεν ήτο διοικητής λόχου ή τάγματος. Ήτο ανώτατος Αρχηγός απασών των γερμανικών δυνάμεων.

Εν αντιθέσει προς ταύτα με την καρδίαν εσφιγμένην εκ του πόνου και της αιδούς εμάνθανε τότε πας γνήσιος Έλλην ότι ο Αρχιστράτηγος Βασιλεύς, δίδων πρώτος το παράδειγμα, ΕΤΡΕΠΕΤΟ ΔΕΙΛΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΗΣΧΥΜΕΝΟΣ ΕΙΣ ΦΥΓΗΝ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΘΑΛΑΣΣΑΝ, ΜΟΛΙΣ ΩΣ Η ΤΥΧΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΕΦΑΝΗ ΔΥΣΜΕΝΗΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΠΛΑ.

 Ατυχείς τραυματίαι ερρίφθησαν εις τον δρόμον εις Εσκή-Σεχήρ, όπως προηγηθή ο συρμός, δι’ ου έφευγε προς τα Μουδανιά αυτός τε και το πανικόβλητον Αυλικόν Επιτελείον του.

 Ευτελής αυλικός θεράπων ο υπουργός των Στρατιωτικών Ν. Θεοτόκης περί ενός ασχολείται: Ικετεύει τηλεγραφικώς, όπως ληφθή πάσα φροντίς, ίνα εν Αθήναις σκηνοθετηθή υποδοχή εις τον φυγάδα Βασιλέα και παρασταθή μια αποτυχούσα μυριόνεκρος εκστρατεία ως θριαμβευτική Νίκη.

 (Όρα σχετικόν τηλεγράφημα Θεοτόκη αριθ. 15889/10/9/21.

 Τηλεγραφική συνομιλία προσωπάρχου Μακρυκώστα μετά του υπουργού Στρατιωτικών Θεοτόκη 12/9/21, και  Το υπ’ αριθ. 15749/2/9/21 τηλεγράφημα) δ' ου ο Πρωθυπουργός Γούναρης τηλεγραφεί:

 «Παρακαλώ τηλεγραφήσατε εις στρατηγόν Παπούλαν, όπως μη εκδώση ανοικτόν ανακοινωθέν περί της όπισθεν του Σαγγαρίου υποχωρήσεως, αλλά ν’ αποστείλη τούτο κρυπτογραφικώς, ίνα προβώμεν αναλόγως της εδώ καταστάσεως».

ΤΕΘΕΙΣ ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΟΤΑΝ ΟΥΤΟΣ ΗΥΤΥΧΕΙ, ΔΕΝ ΠΑΡΕΜΕΙΝΕΝ ΟΥΤΕ ΕΙΣ ΤΗΝ ΟΥΡΑΝ ΑΥΤΟΥ ΚΑΤΑ ΤΑΣ ΩΡΑΣ ΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ.

 Τον ανωτέρω χαρακτηρισμόν θέτει αυτός ο αλαζών εχθρός διά τελευταίου ανακοινωθέντος του, δημοσιευθέντος εις πλείστας γαλλικάς εφημερίδας μετά την καταστροφήν:

«Συνελάβομεν, λέγει, το κεμαλικόν ανακοινωθέν, πάντας σχεδόν τους στρατηγούς πλείστους ανωτέρους αξιωματικούς και χιλιάδας αιχμαλώτους. Θα συνελαμβάνομεν δε και αυτόν τον Αρχηγόν των Ελλήνων Βασιλέα Κωνσταντίνον, εάν δεν είχεν ούτος την συνήθειαν να τίθεται επί κεφαλής του στρατού του εν τη νίκη, τρεπόμενος εις φυγήν κατά τας αποτυχίας».

 Κατάπληξιν δε εμποιεί το γεγονός, ότι προς την αντίληψιν ταύτην του κεμαλικού ανακοινωθέντος συμφωνεί κατά γράμμα το παρά του Ν. Στράτου εν τη απολογία του (σελ. 22) αποκαλυπτόμενον ότι «...ο στρατηγός Παπούλας μάλιστα μοι προσέθηκεν, ότι αν υπάρχη αποτυχία θα αναλάβη την ευθύνην. Αν σημειωθεί εμφανής επιτυχία, θα ειδοποιήση αμέσως τον Βασιλέα να έλθη εις την γραμμήν, όπως αναλάβη αυτός τας αγαθάς συνεπείας της νίκης».

 Και ούτω εις τα μαύρα νερά του Σαγγαρίου, ένθα επνίγησαν τα ωραιότερα εθνικά όνειρα, επέπρωτο να ταφή επίσης η ειδωλολατρία και το ομαδικόν παραλήρημα του λαού περί του Δαφνοστεφούς Βασιλέως, το οποίον τόσον ακριβά επλήρωσεν ολόκληρος ο Ελληνισμός.

 Ο μοιραίος ποταμός μαζί με τας εκατόμβας των αδίκως θυσιασθέντων παιδιών του πρέπει να υπενθυμίζει εσαεί εις τον ελληνικόν λαόν «Γιατί δεν πήραμε την Πόλι και την Αγιά Σοφιά».

 Καίτοι εξάγεται, κατά ταύτα, ότι ο τέως Βασιλεύς Κωνσταντίνος είναι εις εκ των κυρίων ενόχων της επελθούσης εθνικής συμφοράς διά της πολιτικής του δράσεως και ένοχος εγκαταλείψεως θέσεως και φυγής ενώπιον του εχθρού, ως Αρχηγός του Στρατού, δεν προτείνω ουχ ήττον την επί τούτοις εις δίκην παραπομπήν αυτού διότι θεωρείται, κατά συν-ταγματικόν πλάσμα, ανεύθυνος, τας δε ευθύνας και τούτου πρέπει να φέρωσιν οι κατηγορούμενοι υπουργοί, οι οποίοι ανέθεσαν εις τοιούτον ανεύθυνον την τύχην του στρατού και των υψίστων εθνικών δικαίων.

Τάσου Βουρνά: Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΞΕΡΙΖΩΜΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ