Ακρίτας όντας έλαμνεν αφκά σην ποταμέαν (Σουρμένων)

Παραλλαγή του «Ακρίτας όντας έλαμνεν αφκά σην ποταμέαν ή σην μακροχωραφέαν» στο ιδίωμα των Σουρμένων.

Ακρίτας όντας έλαμνεν αφκά σην ποταμέαν

επέγ΄νεν κ΄ έρτουν κ΄ έλαμνεν τη μέραν πέντε αυλάκια

επέγ΄νεν κ΄ έρτουν κ΄ έσπερνεν εννέα κότια σπόρον.

Πουλίν έρθεν κι εκόνεψεν στου Ζυγονί τη μέση

–Οπίσ΄, πουλί, οπίσ΄, πουλί, μη τρως τη βουκεντρέα

–Ακρίτα μ΄ συ ντο κάθεσαι και συ ντο περιμένεις;

Τα γονικά σ΄ εχάλασαν και την καλή σ΄ επήραν.

–Οπίσ΄, πουλί, οπίσ΄, πουλί, μη τρως τη βουκεντρέα.

Σ΄κώθε κ΄ εκαλοκόνεψε και στ΄ αλετροκαλάμι.

Και το πουλί κελάιδησε μ΄ ανθρώπου λαλία.

–Ακρίτα μ΄, συ ντο κάθεσαι και συ ντο περιμένεις;

Τα γονικά σ΄ εχάλασαν και την καλή σ΄ επήραν

τ΄ όλο καλλίον τ΄ άλογο σ΄ στρών΄νε και καβαλλ΄κεύ΄νε

και τ΄ άλλα τα καθώτερα στέκ΄νε και χλιμιτίζ΄νε.

Καρφώνει το βουκέντριν ατ΄ και έστεσε τα βούδα

και τα πουλία φοβέριζε να μη τρώγ΄νε τα σπόρα

όλα τ΄ όρνεα φοβέριζε στ΄ όρεα και τα ραχία.

Τσι λυκ΄ς πάλ΄ εφοβέριζε να μη τρώγ΄νε τα βούδ΄ ατ΄

τσι κλέφτας εφοβέριζε να μη κλέφ΄νε τα ζυνν΄ ατ΄

Τότε κι ατός Ακρίτες μου στ΄ οχυροπόρτ΄ επήγε,

εβρίσκ΄ τα πόρτας ανοιχτά, τα παραθύρα κλείδα.

–Σον Θ΄ον έσουν, νε μαύροι μου, τ΄ς εφτάνει, κοντοφτάνει;

Κανείς, κανείς ΄κ΄ ελάλεσε, κανείς ΄κι απολογέθε,

και το γιαγούζι τ΄ άλογο λαλεί κι απολογάται.

–Για τση κυράς μου το χατήρ΄ εφτάνω και δαβαίνω.

Απάν΄ ατου ελάγγεψε, εχπάστε κ΄ έχ΄ και πάγει,

βιτζοκοπά τον μαύρον ατ΄ να φτάν΄ και κοντοφτάνει.

Ακρίτας πριν να πρόφτανε η κόρ΄ έρθε κ΄ εδέβε.

Ουτζόπουλα επέντεσε απάν΄ σο σταυροδρόμι.

–Στον Θεόν έσουν, ουτζόπουλα, πουθέ χαρά εδήβε;

–Κάθε ώρα χαρά δαβαίν΄ κάθε ημέρα γάμος

άμο τ΄ ατόρνον τη χαρά άλλο χαρά ΄κ΄ εδέβε

κάθε τζατζί μαλλί κρατεί, κάθε λιθάρι αίμα.

Βιτζοκοπά τον μαύρον ατ΄ να φτάν΄ και κοντοφτάνει.

Ακρίτας μου ΄κ΄ επρόφτασε η κόρ΄ έρθε κ΄ εδέβε

επήγε κ΄ εταγιάνεψε στη Δέβας το γεφύρι

εκεί κάθουνταν Έλλενοι ατόνα φοβερίζ΄νε.

–Δαβάσετέ με Έλλενοι, τη Δέβα ας δαβαίνω

ο μαύρο νέο πουλάρι έν΄ χωρίς ταγί ΄κι μένει

η κάλη μ΄ νέο κοράσιο έν΄ χωρίς εμέν΄ ΄κι στέκει

(τον θάνατον ατ΄ ΄κι νουνίζ΄, την κάλην ατ΄ θυμάται).

Αν κρούω και σκοτώνω σας θα λέγ΄νε με φονέα

αν κρούω ΄κι σκοτώνω σας θα λέτε μ΄ εφοβέθε.

Κλώσκεται σύρ΄ τον μαύρον ατ΄ και στο βαθύ λιμνίτζι

βιτζοκοπά τον μαύρον ατ΄ να φτάν΄ και κοντοφτάνει.

Ακρίτας μου ΄κ΄ επρόφτασε η κόρ΄ απέσ΄ εσέβε

επήγε κ΄ εταγιάνεψε και σου καστρί την πόρτα

ο μαύρο εχλιμίτιζε και ο κάστρ΄ όλο εσείε

η κόρ΄ επαρεγνώρισε, είπε «έρθε ο Ακρίτας».

–Ανοίξετέ με, νε πορτάρ΄, ανοίξτε και ας εμπαίνω

ο μαύρο νέο πουλάρ΄ έν΄ χωρίς ταγί ΄κι μένει

η κόρη νέο κοράσιο έν΄ χωρίς εμέν΄ ΄κι στέκει.

Ένοιξαν ατον οι πορτάρ΄, εμπαίν΄ απέσ΄ Ακρίτας

Άλλοι σκαμνία δίγ΄ν ατον, άλλοι καυκί απλών΄νε

Και στο σκαμνί ατ΄ κάθεται και το καυκί επέρε.

–Για σους, για σους, Ακρίτα μου, και μη πολυλογίζεις

αδά μεγάλο στράτευμα εσένα κυνηγάει.

Έσυρε το σπαθίτζιν ατ΄ ας σο χρυσό θωκάρι.

Χίλιους εμπρός εσκότωσε και μύριους από πίσω

αλλά τρακόσιους φάραγκους ση Δέβας το γεφύρι

επήρε την κόρ΄ κ΄ έφυγε εννέα νύχτας κ΄ ημέρας

επήγε κι εκόνεψε στην παρατομέα

εβγάλ΄ από τον κόλφον ατ΄ απ΄ όλα τα γενέας.

–Για φα, κόρη, για φα, κόρη, και ζέτεψον τα στράτας.

Ακρίτας επεκούμπιξε ένα ύπνο επήρε.

Όνταν τερεί το πέραν κιαν φουσάτο κατηβαίνει.

Τα δάκρ΄ ατ΄ς εκατέβαιναν σ΄ Ακρίτα την καρδία

Εγνέφιξε κι Ακρίτας μου ας στο γλυκό τον ύπνο

–Κόρη, ακείν΄ που έρχουνταν, κανάν πάλ΄ ΄κ΄ εγνωρίζεις;

–Εμπρός που έρ΄ται ο καβαλλάρ΄τ΄ς ομοιάζ΄ να έν΄ ο κύρη μ΄

κι ακείν΄ οι μαύροι αλογάντ΄ ομοιάζ΄ν να είν΄ τ΄ αδέλφα μ΄

κι ακείν΄ η γερανόφορος ομοιάζ΄ να έν΄ η μάνα μ΄.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

έλαμνεν: όργωνε 

 κότια: μέτρο βάρους που ισοδυναμεί με 16 οκάδες 

 ζυγονί: ζυγού 

 βουκεντρέα: βουκεντριά (βουκέντρ': ράβδος μέ κέντρον)

 ένοικο: το σπίτι, τον οίκο σου 

 καθέτερα: κατώτερα, λιγότερο άξια 

 γίνιν: ινί, γινί 

 ακλείδια: ακλείδωτα, ανοιγμένα

 τα πουλόπα σ': τα μωρά σου 

 γιαγούζιν: αυτό πού έχει μαύρο στιλπνό χρώμα 

 ελάγγεψεν: πήδησε 

 ουτζόπουλα: πουλιά πετούμενα 

 πορτάρ': οι φύλακες της πύλης 

 ατώρνον: τωρινό, σημερινό 

 τσατσίν: λεπτό ξερό κλαδί θάμνου, φρύγανον 

 εταγιάνεψεν: προσέγγισε, έφτασε, κατέφτασε 

 δέβας: της Διάβασης (ονομαστή θέση γεφυριού) 

 ταΐν: τάισμα, τροφή ζώου 

 καυκίν: ποτήρι κεράσματος 

 Βάραγγους: ξένοι μισθοφόροι, φρουροί στα ανάκτορα ή σύνορα 

 γενέας: είδη, ποικιλίες 

 κιοζέτεψον: παρατήρησε, κοίταξε, έλεγξε, φύλαγε 

 εγνέφιξεν: ξύπνησε 

 γερανοφόρος: ντυμένη στα γερανέα, στα γαλάζια 

Πάνος   Καϊσίδης

Δημοσιογράφος- Συγγραφέας