Στα δεσμά της κυριαρχίας

Όπου και να κοιτάξουμε σήμερα, μας πλημ­μυρίζει η πίκρα της διαπίστωσης ότι οι άνθρω­ποι δεν είναι πια άνθρωποι. Και δεν κοιτάζουμε, βέβαια, προς την πλευρά των εκμεταλλευτών.

Αυτοί, έτσι κι αλλιώς, δεν πληρούσαν ποτέ τους ανθρώπινους όρους. Κοιτάζουμε μέσα στους απλούς ανθρώπους, διαπιστώνοντας ότι έχουν εγκαταλείψει όλες εκείνες τις θεμελιακές αρχές που ορίζονται από τη θέση τους μέσα στην κοι­νωνία. Και το πιο σοβαρό ίσως: εγκατέλειψαν τα στοιχεία της ψυχικής τους δύναμης, για να δεχθούν, με τη βία ή όχι, δεν έχει σημασία, τις αρχές, τις αξίες, τις συμπεριφορές, τις συνθήκες ενός πολιτισμού, που το μόνο που γνωρίζει κανείς να κάνει, με τον καλύ­τερο τρόπο, είναι να διαχειρίζεται την εκμετάλλευση των ανθρώπων από άλλους ανθρώπους.

Κάθε κυριαρχία και σε κάθε εποχή στηρίχθηκε στη δημιουργία ενός πρότυπου-ανθρώπου, τέτοιου, ώστε να μπορεί να τον ελέγχει και να τον εκμεταλλεύεται. Σήμε­ρα, όμως, οι παράμετροι εκείνοι που διαμορφώνουν τον άνθρωπο-πρότυπο, αν και δεν έχουν αλλάξει ιδιαίτερα σε σχέση με το παρελθόν, έχουν εντούτοις εκσυγχρονιστεί, έχουν αποκτήσει απερίγραπτη δύναμη, έτσι ώστε η κυρι­αρχία να διαμορφώνει μαζικά τους ανθρώπους, με τέτοιο τρόπο, όπως δεν έκανε ποτέ μέχρι σήμερα.

Η κυριαρχία διαθέτει, πλέον, τα πιο αποτελεσματικά μέσα για να δημιουργήσει τον άνθρωπο σύμφωνα με τις διαθέσεις και τις ανάγκες της, για να πλάσει τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται και ενεργεί, όπως αυτή θέλει. Μέσα που έχουν εκσυγχρονίσει και βελτιώσει αφάνταστα όλους εκείνους τους μηχανισμούς διαμόρφωσης κι ελέγχου των εγκεφαλικών κέ­ντρων, κατασκευάζοντας αμέτρητα στερεότυπα και πετυχαί­νοντας, έτσι, τη γενική ημιμόρφωση, την απανταχού παρου­σία του αλλοτριωμένου κι αφομοιωμένου πνεύματος.

Μέσα στη δύναμη της εξουσίας και στην τεχνολογία των μέσων μαζικής ενημέρωσης, του ελέγχου και της καταστο­λής, η συνείδηση του καθενός έγινε συνείδηση του άλλου, μια γενικευμένη ομοιομορφία στις σκέψεις και τις πράξεις. Με την ψυχή υποταγμένη και τα οπτικά του κύτταρα συνδεδεμένα στο μόνιτορ του απανταχού θεάματος, ο άνθρωπος μεταμορφώθηκε σε μια μέχρι θανάτου ανταγωνιστική ύπαρξη, καταναλωτική, εκπτωτική, ανήθικη, υποκριτική, χωρίς αξίες ή καλύτερα με αρχές και αξίες που προδίδουν κάθε στιγμή της ζωής του την ανθρώπινη ύπαρξη.

Βρισκόμαστε μπροστά σε μια πλημμύρα κυρι­αρχίας. Το παιχνίδι των μηχανισμών της εξουσίας και της προσαρμογής, της διάπλασης της ανθρώ­πινης φυσιογνωμίας και της γενικευμένης εκμε­τάλλευσης συνεχίζεται κάθε μέρα: με τη νέα τε­χνολογία που εισχωρεί παντού αλλάζοντας τις εργασιακές σχέσεις, με την ανεργία και τα χίλια πρόσωπα των πολυε­θνικών, με την ισχυροποίηση των διεθνών οργανισμών σε βάρος των λαών, με την ηγεμονία και την πλύση εγκεφάλου της διαφήμισης και της ενημέρωσης. Συνεχίζεται, ακόμη, με το πλήθος των παιδιών που πεθαίνουν από πείνα, με τον θρησκευτικό φανατισμό, την εθνικιστική υστερία, τον απο­κρυφισμό, με την παιδεία σε οπισθοχώρηση, με την ηθική ανάπτυξη παρεξηγημένη από κυβερνήτες και κοινωνίες.

Σε αυτήν τη κατάσταση ο άνθρωπος θεατής, απομο­νωμένος στη φυλακή της κυριαρχίας και της συνήθειας, απλά καταναλώνει τα γεύματα που του προσφέρουν οι δεσμοφύλακές του. Χωρίς αντιδράσεις ή χωρίς ιδιαίτε­ρες αντιδράσεις. Με την εισβολή των κυρίαρχων μηχα­νισμών η όποια αντίστασή του σβήνει εν τη γενέσει της, ελέγχεται, θεματοποιείται και στη χειρότερη περίπτωση ποινικοποιείται. Το λυκόφως της διάθεσης για αντίσταση, έδωσε την τελική μορφή στο σύγχρονο ανδρείκελο.

Αυτός είναι, τελικά, ο σύγχρονος άνθρωπος-πρότυπο της ενοποιημένης παγκόσμιας κυριαρχίας. Η ομίχλη της τεχνολογίας, του εξουσιασμού και της ψυχικής φτώχειας, που πλανάται στο περιβάλλον του, προμηνύει ένα δυσά­ρεστο μέλλον για το είδος. Φαίνεται πως ακόμη βρισκό­μαστε στην αρχή μιας εφιαλτικής λογικής κι ότι η ανα­γέννηση βρίσκεται μακριά, ίσως πάρα πολύ μακριά, ίσως τόσο που δεν πρόκειται ποτέ να έρθει.

Δημήτρης Δημητριάδης

 Λογοτέχνης