Εκτοπισμοί Ποντίων από τους Νεότουρκους

Ο πιο εξοντωτικός πόλεμος του ποντιακού πληθυσμού έγινε από τους Νεότουρκους, όπως γράφουν σύγχρονοι ιστορικοί: Ο συγγραφέας Βαλαβάνης Γ. μας παραδίδει:

«Κατά τας μακράς οδοιπορίας των εκτοπιζομένων, πολλοί εγκαταλείποντο καθ' οδόν και ή απέθνησκον της πείνας ή εθανατούντο υπό των τσετέδων.

Αλλ' υπήρχον και τίνες εξ αυτών οίτινες εί­χαν ακόμη δυνάμεις να παλαίσουν κατά τον θανάτου, κατώρθουν δε να διαφύγωσιν την προσοχή των τσετέδων και χωροφυλάκων.

Προ­σέτι, πολλοί εκ των δυναμένων να βαδίζωσιν διέφευγον καθ' οδόν την προσοχήν των απαγωγέων αυ­τών και εκρύπτοντο εις τα  δάση τρεφόμενοι εκ φλοιών δέντρων και ριζών χόρτων, ένεκα του χειμώνος, άλλοι προ του κινδύνου του ε­ντοπισμού των εγκατέλειπον τας οικίας και τα χωρία των και εκρύ­πτοντο όπου ηδύναντο. Πάντες ού­τοι ήρεμα διέρρεον προς τας μη εκτοπισθείσας πόλεις της παραλί­ας: Κερασούντα, Αμισόν και την Ορτούν, μέχρι του εκτοπισμού αυ­τών ως προσφύγων.

Οι εκτοπισθέντες προς το εσωτερικόν της Μικράς Ασίας Έλ­ληνες του Πόντου ανήλθον εις 257.191*, εξ ων απωλέσθησαν εκ μεν του γεωργικού πληθυσμού της υπαίθρου χώρας, 60-70 επί τοις εκατόν, κατά μέσον όρον, εκ δε των προερχομένων εκ των πό­λεων, επειδή ούτοι είχον περισότερα χρηματικά εφόδια προς εξαγοράν της ζωής των, κατά μέσον όρον 40-60 επί τοις εκατόν".

Μια νέα «Αραπίτσα»

Αλλ' οι καταστροφές του Ελλη­νισμού του Πόντου δεν περιορίσθη­καν δυστυχώς μόνο στους αριθμούς αυτούς. Τον Απρίλιο του 1916 στην Πατριαρχική Μονή Βαζελώνος 1200 άτομα, (μεταξύ τους 130 από την Τραπεζούντα), κλείστηκαν σε έ­να μεγάλο σπήλαιο κοντά στο χωριό Κουνάκα. 

Ύστερα από 4ήμερη αντί­σταση αναγκάστηκαν να συνθηκο­λογήσουν και παραδόθηκαν, μόνο α­φού πήραν υπόσχεση ότι δε θα σφαγούν.

 Με ισχυρή φρουρά οδηγού­νται προς τα ενδότερα και, ενώ διάβαιναν τη γέφυρα του Ποταμού Πρύτανη, κοντά στην Κουνάκα, 26 νέες κοπέλες ποντιοπούλες και νέα ποντιόπουλα ρίχτηκαν στο ποτάμι και προτίμησαν το θάνατο από την ατίμωση που τους περίμενε. Έπε­σαν ηρωικά στο ρεύμα του ποταμού και πνίγηκαν όλοι παρά τις προσπά­θειες των υπολοίπων να τους σώ­σουν.

Αυτό το γεγονός αποτελεί έ­να δείγμα αυτοθυσίας όπως έγινε στην Αραπίτσα της Νάουσας και στο Ζάλογγο από τους Σουλιώτες. Πα­ρόμοιες σκηνές διαδραματίστηκαν σε ολόκληρο τον Πόντο.

Ατέλειωτες θυσίες

Απ' όσα γνωρίζουμε, η περιο­χή της Τραπεζούντας δεν έπαθε πολλές ζημιές. Αλλά στην Αμισό α­πό τους 3.640 εκτοπισθέντες γύ­ρισαν 809. Στην πλατεία της Αμι­σού σε μια μέρα, σε ένα πρωινό, απαγχονίστηκαν 48 Έλληνες πρό­κριτοι και την ίδια μέρα άλλοι 178, ενώ σε όλη την επαρχία 1.630 ά­τομα και όλα επίλεκτα μέλη της κοινωνικής ζωής του τόπου.

Οι περήφανοι πατριώτες επι­χειρηματίες, τραπεζίτες, γιατροί, δικηγόροι, ιερείς, Μητροπολίτες, καθηγητές γυμνασίων αλλά και μα­θητές, νοικοκυραίοι και απλοί άν­θρωποι του λαού, οδηγούνται κατά μάζες στα εκτελεστικά αποσπά­σματα και τις αγχόνες, με συνοπτι­κές αποφάσεις των στρατιωτικών δικαστηρίων!  Μόνο οι χήρες και τα ορφανά κλαίνε και οδύρονται.

Στην περιφέρεια Ερπαά, οι κά­τοικοι πριν από τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο ήταν 9.262 ενώ μετά την ανακωχή έμειναν 4.969, δηλαδή χάθηκαν 4.293.

Φυλακές Αμάσειας

Στην Κερασούντα ο ελληνικός πληθυσμός πριν τον πόλεμο ήταν 15.00. Η διαταγή απελάσεως 210 οικογενειών δεν πραγματοποιήθη­κε χάρη στη θαρραλέα στάση και τις έντονες διαμαρτυρίες του Μη­τροπολίτη Χαλδίας και Κερασού­ντος Λαυρεντίου. Παρ' όλα αυτά η εκτόπιση των Ελλήνων, που δεν ή­ταν γραμμένοι στα ληξιαρχικά βιβλία, άρχισε τον Απρίλιο του 1916.

Αλλά η πιο άγρια εξόντωση του ελληνικού πληθυσμού από τους Νε­οτούρκους τουρανιστές έγινε το 1921. Ό,τι δεν έκανε ο κατακτητής το 1453-1463, έγινε από τους Νεό­τουρκους. Όλοι οι πρόκριτοι της Α­μισού και της Πάφρας, καθώς και της Αμασείας με φοβερό χειμώνα και με χειροπέδες, οδηγήθηκαν στα ενδότερα, το Φεβρουάριο του 1921, όπου έφταναν και άλλοι από την Κε­ρασούντα κι άλλοι από την Τραπε­ζούντα, την Οινόη, τη Φάτσα, το Ακτάγ-Μαντέν, το Γιοσγάτ-Τσορούμ κλπ.

Το ίδιο έγινε στην Αμισό, όπου η εκτόπιση όλων των ανδρών από 14 ετών και πάνω, προς τα ενδότε­ρα της ανατολής, στοίχισε τη ζωή σε χιλιάδες πατριώτες. Τα στρατο­δικεία της Αμάσειας, όπως και αλ­λού λέχθηκε, έστελναν καθημερινά στην αγχόνη πολλούς εγκρίτους. Μεταξύ τους ο καθηγητής φυσικο­μαθηματικών Πασαλάρης Γεώργιος, οι καθηγητές Θεοχαρίδης Δημή­τριος, Χαράλαμπος Ευσταθιάδης, Παύλος Παυλίδης, Παναγιώτης Λαμπριανίδης και δύο 18ετείς μαθη­τές γυμνασίου Συμεών Ανανιάδης και Αναστάσιος Παυλίδης .

Από την αρχή των ευρωπαϊκών πολέμων μέχρι την ανακωχή (1914-18), η συντριβή του Ελληνι­σμού του Πόντου είναι εντυπωσια­κή. Σε πληθυσμό 700.000 απαγχονίσθηκαν εσφάγησαν και τουφε­κίστηκαν 171.000, ενώ εξορίσθηκαν στο εσωτερικό 260.000 Στις 380.000 ψυχές αριθμούνται οι νε­κροί μόνο στο μικρό αυτό χρονικό διάστημα.

* RENE PUAUX. «Ο εκπατρισμός και ο επαναπατρισμός των Ελ­λήνων στην Τουρκία», Παρίσι, 1919, 1922, σελ. 12.

 ** Χρέος βαρύνει τους σύγχρο­νους Έλληνες που οφείλουν, κοντά στους ανδριάντες του δα­σκάλου και του παπά, να υψώ­σουν και τον ανδριάντα του ή­ρωα μαθητή, ως δείγμα αιώνιας τιμής και ευγνωμοσύνης στους δύο αυτούς μικρούς μάρτυρες μαθητές γυμνασίων.

Ανθεμίδης Αχιλλέας