Οι μεγάλες ποντιακές οικογένειες των Υψηλαντών και Μουρούζηδων Μέρος 6ο

Σπουδαίες υπηρεσίες στον Ελληνισμό πρόσφερε και η δεύτερη μεγάλη ποντιακή οικογέ­νεια, οι Μουρούζηδες, που κατάγονταν από το χωριό Μουρουζάντων της Αργυρούπολης και στην περίοδο της αυτοκρατορίας των Κομνη­νών απέκτησαν αριστοκρατική υπόσταση και οικονομική δύναμη.

Παλαιά Αργυρούπολη

Το 17ο αιώνα, συγκεκρι­μένα το 1665, μετά την εσπευσμένη φυγή τους από την Τραπεζούντα, μαζί με τους Υψηλά­ντες, κατέφυγαν στην Κωνσταντινούπολη, στη συνοικία του Φαναριού.

 Υπάρχει πάντως και η άποψη ότι και οι Μουρούζηδες ήταν βυζαντινή οικογένεια που είχε καταφύγει, μετά την ά­λωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φρά­γκους το 1204, στην Τραπεζούντα, όπως λένε ότι συνέβηκε και με τους Υψηλάντες, και συν­δέθηκε κατόπιν με τον αυτοκρατορικό οίκο των Κομνηνών.
 Όπως και νάναι, ο κυριότερος πο­ντιακός, τραπεζουντιακός κλάδος των Μουρούζηδων εγκαταστάθηκε στη Βυθίη του Βοσπόρου το 1665 και από αυτόν προήλθαν πολλοί αξιωματούχοι του οθωμανικού κράτους, όπως οι παρακάτω:

Ο Κωνσταντίνος Μουρούζης. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1730 (όπου και πέθανε το 1787). Διετέλεσε Μέγας Διερμηνέας της Πύ­λης το 1774 και ανέλαβε την ηγεμονία της Μολδαβίας μετά το θάνατο του Αλέξανδρου Γκίκα (1777).

Καθιέρωσε διοικητικές μεταρ­ρυθμίσεις, περιόρισε με σκληρότητα τις αυ­θαιρεσίες των βογιάρων και ενίσχυσε την ελ­ληνική εκπαίδευση. Το 1782 αντικαταστάθη­κε από τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, εκτο­πίστηκε στην Τένεδο και, όταν γύρισε στην Κωνσταντινούπολη, πέθανε.

0 Αλέξανδρος Μουρούζης. Γιος του Κωνστα­ντίνου, γεννήθηκε στην Πόλη το 1746, αλλά εί­ναι άγνωστο που και πότε πέθανε. Έγινε Μέ­γας Διερμηνέας το 1780, ηγεμόνας της Μολ­δαβίας το 1796 και, αργότερα, το 1799, ηγεμόνας της Βλαχίας. Διακρίθηκε για την πολιτικότητά του και τη χρηστότητά του.

Αποκα­τέστησε την τάξη στο κρατίδιο του με διοικη­τικά μέσα, ίδρυσε εκκλησίες και σχολεία και έ­χτισε νοσοκομεία, υδραγωγεία κλπ. Το 1806, όταν η Τουρκία κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Ρωσίας, απομακρύνθηκε από το θρόνο του ως ρωσόφιλος.

Ο αδελφός του Δημήτριος Μουρούζης, γεννή­θηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1768 και πέ­θανε το 1812 στη Σούλμα καρατομημένος. 
Έγι­νε Μέγας Διερμηνέας από το 1808, πέτυχε από το σουλτάνο Σελίμ την άδεια να επανιδρυθεί η Μεγάλη του Γένους Σχολή στο Κουρού τσεσμέ (Ξηροκρήνη) και φρόντισε να ιδρυθούν ελλη­νικά σχολεία και στις επαρχίες. Επίσης, ανέλα­βε τις διαπραγματεύσεις με το Ρώσο στρατηγό Κουτούζωφ, ως πληρεξούσιος της Πύλης στην Πετρούπολη, αλλά η υπογραφή της συνθήκης προκάλεσε την οργή του Γάλλου πρεσβευτή Σεβασπάνι, γιατί ο Μουρούζης παραχώρησε τη Βεσσαραβία στους Ρώσους.

Στη συνέχεια, ο πρεσβευτής συκοφάντησε τον πληρεξούσιο στους Τούρκους ότι τάχα είχε μυστικές συνεν­νοήσεις με τους Ρώσους. Για να ικανοποιηθεί η Γαλλία, ο Μουρούζης αποκεφαλίστηκε και το κεφάλι του μεταφέρθηκε στην Πόλη.

Ο αδελφός του Δημητρίου, ο Παναγιώτης, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1769 και πέθανε το 1812. Έγινε κι αυτός Μέγας Διερμηνέας κατά την απουσία του αδελφού του, αλλά όταν περιέπεσε στη δυσμένεια του σουλτάνου Μαχμούτ, αποκεφαλίστηκε το 1812 μαζί με το Δημήτριο.

Δεν θα ήταν άσκοπο να αναφέρουμε δύο α­κόμα Μουρούζηδες, αδέλφια, που υπήρξαν κι αυτά θύματα της σουλτανικής θηριωδίας. Ο έ­νας, ο Κωνσταντίνος Μουρούζης, γιος του Αλέ­ξανδρου, γεννήθηκε στην Πόλη.

Ορίστηκε Διερμηνέας το 1821, λίγο πριν κηρύξει ο Αλέ­ξανδρος Υψηλάντης την επανάσταση στις Πα­ραδουνάβιες ηγεμονίες. Η θέση του έγινε δει­νή όταν ξέσπασε η τουρκική τρομοκρατία και οι συλλήψεις των Ελλήνων, σαράντα μέρες με­τά την ανάληψη των καθηκόντων του.

Ο πα­τριάρχης Γρηγόριος ο Ε' τον παρότρυνε να φύ­γει, αλλά εκείνος έμεινε στην Πόλη, όπου πιά­στηκε, γιατί ευνόησε την Ελληνική Επανάστα­ση, και αποκεφαλίστηκε μπροστά στον σουλ­τάνο Μαχμούτ, στις 4 Απριλίου του 1821.

Ο άλλος αδελφός ήταν ο Νικόλαος Μουρούζης (1781-1821) που έγινε Διερμηνέας του τουρκι­κού στόλου. Μετά τον αποκεφαλισμό του Κων­σταντίνου, κλείστηκε στις φυλακές του Ταρ­σανά και καρατομήθηκε κι αυτός στις 6 Μαΐου του 1821 μπροστά στο σουλτάνο.

Ακολουθούν κι άλλοι Μουρούζηδες, σημα­ντικές πολιτικές και στρατιωτικές προσωπικό­τητες, όπως ήταν ο Αλέξανδρος, γιος του Μεγάλου Διερμηνέα Κωνσταντίνου, που γεννήθηκε στην Πόλη το 1816. Κοντά στα άλλα αξιώματα που κατέλαβε, διετέλεσε και πρωθυπουργός της Ρουμανίας. Πέθανε από φυσικό θάνατο το 1873.

Ο Κωνσταντίνος Μουρούζης, αδελφός του προηγούμενου, γεννήθηκε στην Οδησσό το 1821 και πέθανε στην Αθήνα το 1876. Σπού­δασε στη ναυτική σχολή της Γαλλίας και έγινε αξιωματικός του γαλλικού ναυτικού.

Όταν ήρ­θε στην Ελλάδα, έγινε υπασπιστής του Όθωνα, τον οποίο ακολούθησε και μετά την εκθρόνισή του στο Μόναχο.

Ο Παναγιώτης Μουρούζης, υπήρξε αξιωματι­κός του ρωσικού στρατού. Πολέμησε επικεφαλής των ελληνικών τμημάτων στον Κριμαϊ­κό πόλεμο, τραυματίστηκε στην πολιορκία της Σεβαστούπολης, στη μάχη του Μαλακώφ, και πέθανε στη Βιέννη το 1859.

Τέλος, ο Γεώργιος Μουρούζης, αξιωματικός κι αυτός του ρωσικού στρατού, γεννήθηκε ιπην Αθήνα το 1863 κατ πέθανε στο Παρίσι το 1907.

Όταν αποφοίτησε από τη στρατιωτική σχολή του Βελγίου, κατατάχτηκε στηΛεγεώνα των Ξένων και υπηρέτησε στην Αλγερία. Πολέμη­σε ωστόσο στην Κρητική Επανάσταση του 1897 και στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του ί­διου έτους.

Στη συνέχεια, παραιτήθηκε από τον ελλη­νικό στρατό και κατατάχτηκε στο ρωσικό, στο σώμα των ουσάρων της φρουράς του Νικολά­ου Β'. Διακρίθηκε στο ρωσοϊαπωνικό πόλεμο του 1905 και ιδιαίτερα στη μάχη του Μούκδεν.

Δολοφονήθηκε στο Παρίσι από έναν ά­γνωστο. Ο Μουρούζης αυτός έγινε ήρωας διά­φορων επεισοδίων, τα οποία, μαζί με το γεν­ναίο και τυχοδιωκτικό χαρακτήρα του, τον έ­καναν θρυλικό πρόσωπο λαϊκών μυθιστορη­μάτων.

Χρήστος Σαμουηλίδης