Οι μεγάλες ποντιακές οικογένειες των Υψηλαντών και Μουρούζηδων Μέρος 3ο

Ιερεμίας Γ'

Τήν ίσχύν αύτού ταύτην έχρησιμοποίησεν ό Μανουήλ   Υψηλάντης  ύπέρ της Εκκλησίας και του Γένους.   Έπί του είρημένου οικουμενικού Πατριάρχου Ιερεμί­ου Γ' του άπό Καισαρείας ένεργείαις του Μανουήλ Ύψηλάντου άνηγέρθη εκ θεμελίων ό εν ετει 1720 καείς πατριαρχικός ναός του Φανα­ριού.

Κατεκάη όλον τό Φανάρι και τό Πετρί- καπι και ακολούθως και ή Μεγάλη Εκκλησία και τα πατριαρχικά σπίτια και όλα τα πέριξ πατριαρχικά κατοικήματα. Άνηγέρθη ούν έκ θεμελίων ή Μεγάλη Εκκλησία πλατυτέρα και έπιμηκεστέρα της πρώτης· και τούτο έγένετο τη έπιμελεία και δυνάμει του Μανουήλ Ύψη­λάντου του προρρηθέντος, ισχύοντος παρά τω Έπιτρόπω Ίμπραήμ-πασα ώς κιουρκτζήμπασης του, και τω πολυδυνάμω Μεχμέτ-κεχαγιά^- εκτίσθη δε και τό σέτι εφ' ού ώκοδομήθη τό συνοδικόν και τά κελλία των έφημεριών, καθώς φαίνονται μέχρι της σήμερον. Ό αύτός Μανουήλ Υψηλάντης ένήργησεν ίνα κατά τό 1730 επί τής πρώτης πατριαρχείας του οικουμενι­κού πατριάρχου Παϊσίου Β' άνοικοδομηθώσιν αί κατά τήν γενομένην μεγάλην πυρκαϊάν καείσαι δώδεκα έκκλησίαι Κωνσταντινουπόλε­ως.

 Ιδίοις δαπανήμασιν άνήγειρεν ό Μα­νουήλ Υψηλάντης εν Πάτμω ού μακράν τής Άποκαλύψεως, σχολείον ίκανόν και ευμέγε­θες προς τήν των μαθητευομένων μετ' άναπαύσεως οίκησιν και ήσύχιον σπουδήν δειμάμενος έν αύτω κελλία και καταλύματα ικανά και ευρύχωρα και περιοχήν έξαρκούσαν προσηλώσας τη οικοδομή και άφιερώματα διά τήν των μαθητευομένων ζωοτροφίαν τε και κυβέρνησιν.

 Έν τέλει ό καϊμακάμης τής πόλε­ως Γεγκέν-Μεχμέτ-πασάς μνησικακών κατά του Μανωλάκη (Μανουήλ Ύψηλάντου) και πάθη έχων κατ' αύτού άπό τον καιρόν του βε­ζίρη Ίμπραΐμ-πασά και του Μεχμέτ-κεχαγιά, των επί του σουλτάν Άχμέτη, καθ' ους χρό­νους αύτός ό Γεγκένης ήτο γιουμρουτζής (τε­λώνης)... διέταξε τον Μουζούρ-άγά νά τον άνασκολοπίση εις τό τζαρσί των γουναράδων.

 Ζητήσας δέ ό Γεγκένης έλαβε και άδειαν του άνακτος νά δημεύση τήν περιουσίαν του άνασκολοπισθέντος Μανωλάκη Ύψηλάντου. Έπώλησεν ούν και εργαστήρια και όδάδες πέ­τρινους εις τά χάνια και χάνι όλόκληρον εις τον Γαλατά, και δεκαπέντε όσπήτια εις τά Τατάουλα ενοικιαζόμενα και τά διά κάθισμά του τρία μεγάλα όσπήτια εις τά Θεραπεία, ών τά δύο πατρικά του, και εις τό Νεοχώριον πατρικόν του, και τό εις τόν Παλατά, άφού τά εξεγύμνωσε και τά πέντε άπό τά έν αύτοίς ευρε­θέντα στρωσίδια, οίκοκυριά, ένδυμασίας, πακιρικά, άσημικά, άσπρα νάκτι, βιβλία και τζεβαερικά.

 Τής δημεύσεως έξηρέθη μόνο τό  άνωτέρω μνημονευθέν σχολείον έν Πάτμω ώς και τό μέχρι σήμερον σωζόμενον λιθόκτιστον μετόχιον όπού έκτισεν έν τω Τζουμπαλή (παρά τό Φανάριον) παρά τή εκκλησία του άγιου Νικολάου διά τούς ένδημούντας μοναστηριακούς Βατοπεδινούς.

 Ό δέ μεγαλύτε­ρος του Μανωλάκη Ύψηλάντου αδελφός Κων­σταντίνος Υψηλάντης έγινε πρώτον ποστέλνικος του αύθέντου Μολδαβίας Μιχαήλ Ρακοβίτζα.

Είτα ό υιός του 'Ιωάννης έγινεν άγας, καί ό έπί τή θυγατρί Κασσάνδρα γαμβρός του Διαμαντής Ρίζος έγινε μέγας ποστέλνικος, πα­ραιτηθέντος του πενθερού Κωνσταντίνου· ό δέ έπί τή θυγατρί Σμαράγδα γαμβρός του Γεώρ­γιος Μουρούζης, υιός του Αδαμάκη, έγινε μπάνος... Έλθόντες ούν εις τό Γιάσι, ήτο πά­λιν ποστέλνικος ό Κωνσταντίνος (Υψηλάντης)  καί μπάνος ό γαμβρός του Γεωργάκης Μου­ρούζης.

Εγινε καί ό γάμος του άγα 'Ιωάννου Ύψηλάντου μέ τήν Σμαράγδα θυγατέρα της Μαριώρας καί του Λασκαράκη Μαμωνά' ήν δέ ή Μαριώρα θυγάτηρ της Ρωξάνδρας, θυγατρός του 'Αλεξάνδρου έξ άπορρήτων καί άκολούθως αδελφή του αύθέντου αύτού Γρηγόρ- βόδα.

'Εκ του 'Ιωάννου λοιπόν καί της Σμαράγδας έγεννήθη ό 'Αλέξανδρος ούτος Υψη­λάντης, είτα όντα τον Ίωάννην Ύψηλάντην εις τήν Πόλιν, ό τότε κισλάρ-άγασί Πεκίρ άγάς ήθέλησε νά τον κάμη ήγεμόνα τών πέντε καδιλικίων τής Βλαχίας, τών πέραν του ποταμού Όλτου των και Κραγιόβα λεγομένων και τουρ­κιστί Καρατελάκ-μεμλεκετί' αλλ' ύπό τής ασθενείας του δέν έτελείωσεν ή νέα ήγεμονεία αυτή του άγα 'Ιωάννου Υψηλάντη, του και με­γάλου ρήτορος τής του Χριστού Μεγάλης 'Εκκλησίας, όστις ύδρωπι του στήθους προσπαλαίσας άπέθανεν.

Κωνσταντίνος  Μουρούζης

 Έμεινεν ούν ορφανός έννεαμηνιαίος ό 'Αλέξανδρος Υψηλάντης· αλλ' ή διά τήν άπολειφθείσαν περιουσίαν του θανόντος άνδρός πλουσιωτάτη μήτηρ του Σμαράγδα έφρόντισε τήν άγωγήν του.

Έξέμαθε τά Ελληνικά και φιλοσοφικά ύπό τω σοφωτάτω διδασκάλω Δωροθέω είτα έξέμαθε και τά 'Ιτα­λικά και Φραντζέζικα, άναγινώσκων τε και ομιλών έλευθέρως είτα έξέμαθε και τά 'Αρα­βικά και Περσικά και τά έπίμικτα αύτοίς τουρκικά, εις τά οποία είχε τόσην δύναμιν, όπού και ελάλει τεχνικώτατα, κατά τό δή λεγόμενον μουσταλίχικα, και έσύνθετεν άρίστως τε και τεχνικώς.

Ώμίλησε δέ γάμω λαβών γυ­ναίκα τήν νεόπαιδα Αίκατερίνην, τήν και θυ­γατέρα του σπαθάρη Δημητρίου Μουρούζη, υίού του ρηθέντος 'Αδαμάκη και τής Δομνίτζας Σουλτάνης, θυγατρός του ρηθέντος Νικο­λάου βοεβόδα του Μαυροκορδάτου.

Είτα έγι­νε μέγας ποστέλνικος του αύθέντου Μολδα­βίας 'Ιωάννου Καλλιμάχη, ώντας έν ταύτω και διοικητής όλων τών πολιτικών υποθέσεων διά τά γηρατεία και τό άδόκιμον του Καλλιμάχη και ναζίρης τής βεστιαρίας...

Μετά τινας χρό­νους έγινε πασ-καπικεχαγιάς του αύθέντου Σκαρλάτου Γκίκα ώς και του υίού αύτού 'Αλε­ξάνδρου Γκίκα, έως ού έξήφθη ό πόλεμος ό με­ταξύ Μοσκόβων και 'Οθωμανών έτει 1769 και έμεζιλεύθη (επαύθη) άδίκως έκείνος διά με­σιτείας του χάνη Κερίμ-Γκιρέϊ, άνδρός δρα­στήριου και τολμηρού. Είτα περί τά τέλη του πολέμου, έγινε βακίλης τής δραγομανίας, και θανόντος του βεζίρη Μουσούνογλου καθ' όδόν και γενομένου βεζίρη του καϊμακάμη Ίζέτ- πασά μετά τήν εις τό Καϊναρτζίκι γενομένην άγάπην τών δύο βασιλειών, έγινε και καθ' αυτό δραγομάνος τής Πόρτας.

Είτα τη ιδ' (14η) του Σεπτεμβρίου τω έτει 1775, έγινε και αύθέντης Βλαχίας... 'Εμανζιλεύθη ούν και έγινεν αύθέντης Βλαχίας ό δραγομάνος τής Πόρτας Νικόλαος Καρατζάς, και δραγομάνος έγινεν ό πασ-καπικεχαγιάς του ποστέλνικος Μιχαλάκης Σούτσος...

Είτα αύθεντεύσας (ό 'Αλέξαν­δρος Υψηλάντης) εις τήν Μολδαβίαν ύπό του βεζίρη Ίσούφ-πασά τή καταβολή 300 πουγκείων, έξαφθέντος του μεταξύ Τούρκων και Γερμανομοσκόβων πολέμου, πολεμήσας μέ στράτευμα Τουρκικόν τε και χριστιανικόν τρείς όλοκλήρους ήμέρας, και τέλος νικηθείς έζωγρήθη.

'Αλλ' ό Νικόλαος Μαυρογένης συκοφαντήσας αύτόν εις τον βεζίρη Ίσούφ- πασάν, ότι γενόμενος αίτιος τής ήττας του όθωμανικού στρατού δι' έπιβολής, έφυγεν έκουσίως εις τούς Μοσκόβους· όθεν έφυλακίσθη ό πεϊζαδές του (υιός) Κωνσταντίνος και ό γαμβρός του Αλέξανδρος Μήνος, και ό γραμ­ματικός του Παχάρνικος Γεώργιος και έβουλλώθησαν όλα του τά σπήτια και τζιφτιλίκι, και μετωκίσθησαν ή δόμνα του και ή μήτηρ του πανοικί εις άλλο σπήτι μικρότερον, και έπροστάχθη ό πατριάρχης νά τούς θρέψη...».

Τέλος 3ου μέρους

Χρήστος Σαμουηλίδης