Οι μεγάλες ποντιακές οικογένειες των Υψηλαντών και Μουρούζηδων Μέρος 2ο

Αλέξανδρος  Υψηλάντης

«'Αλέξανδρος Υψηλάντης, υιός του άγα Γιαννάκη, υίού του Χατμάνου Κωνσταντίνου, υίού του Χατζή 'Ιωάννου Ύψηλάντου του Τραπεζούντιου, ούτινος ή ιστορία ώδε  πώς έχει: Τριαντάφυλλος ό Υψηλάντης, πρώτος τών εν τη Τραπεζούντι προυχόντων Ρωμαίων, επί­τροπος του ιερού μοναστηρίου της Παναγίας Σουμελά καί του Παναγίου καί Ζωοδόχου Τά­φου, γεννηθείς έν ετει 1613, είχεν άδελφόν Κωνσταντίνον.

'Ησαν δε αμφότεροι υιοί του προύχοντος εν τοις Ρωμαίοις Κυριάκου.

Και ό μεν Τριαντάφυλλος, εκ της Σουλτάνης γεννά Κυριαζήν, ό δέ Κωνσταντίνος γεννά Ίωάννην.      Μετά δέ συνέβη τοιούτον τι. Είχε θυγατέρα ό Τριαντάφυλλος παρθένον πεντεκαιδεκαετή, αλλ' ώραιοτάτην. Ταύτην, ένδεδυμένος τήν πολιτικήν περιβολήν ό πασάς της Τραπεζούντος, ίδών εις τό παράθυρον του πατρικού της όσπιτίου, ημέρα ΙΙέμπτη, καί ύπερθαυμάσας τήν ώραιότητα, μεταπεμψάμενος τον πατέρα Τριαντάφυλλον, έζήτησεν αύτήν λαβείν εις γυναί­κα, καί προσέταξεν άγαγείν αύτήν εις τό Πασά-καπισί (Πύλη του Πασά) τη έπιούση Παρασκευή.

 Ό πατήρ είπεν ότι (αύτή είναι) χριστιανή. Ό δέ άπεκρίθη ότι θέλει φυλάττει τήν πίστιν της καί δεν θέλει τήν βιάσει ποτέ εις τό νά άλλαξοπιστήσει. Είπεν (ό Τριαντάφυλλος) ότι ώς πολλά νέα καί μή συναναστραφείσα ποτέ Τούρκον, θέλει της φανή βέ­βαια παράξενον καί θέλει άντιτείνει καί κλαύσει· καί παρεκάλει νά τω δοθή διορία ήμέραι τινές, διά νά τήν έξομολογήση καί νά τήν καταπείση εις αύτό.

Έλθών ούν εις τό σπήτι καί άποφασίσας νά φύγη μετεπέμψατο τόν άνεψιόν του Ίωάννην καί είπεν αύτω τόν έπαπειλούμενον κίνδυνον της θυγατρός καί τήν άπόφασιν της φυγής, καί τό ότι μετά τήν φυγήν του ένδέχεται νά ταλαιπωρηθή αύτός ώς άνεψιός, καί τόν έσυμβούλευσε νά άναχωρήση μαζή του. Τό έδέχθη ό νέος εύθύς καί άπήλθε νά έτοιμάση καί νά συμπεριλάβη μαζή του τά όσα είχεν άσπρα νάκτι (μετρητά) και τζιβαερικά (κοσμήματα) καί έγγραφα άναγκαία.

Άναπολήσας δέ κατά νουν ό Τριαντάφυλλος, ότι μήπου ζημιωθούν καί ένοχληθούν διά τήν φυγήν του οί έγγιστά αύτω προσκείμενοι καί προύχοντες τρεις άδελφοί νέοι Μουρούζηδες, ό Χατζή Σαββούλης, πατήρ τής Χαντζερλής, Δη­μήτριος ό πατήρ τού 'Αδαμάκη, καί Ιωάννης ό πατήρ τού Τζαννέτου, μεταπεμψάμενος καί αύτούς καί διηγηθείς τό έπαπειλούμενον κακόν καί τήν εις τήν φυγήν άπόφασίν του, εσυλλογίσθησαν καί αύτοί, ότι ώς οικείοι καί λίαν συνήθεις καί έν κοινή δοσοληψία καί εμπορία, μάλλον, ένδεχόμενον νά ταλαιπω­ρηθούν καί νά ζημιωθούν άπό τόν πασάν και απεφάσισαν συμπαραλαβόντες και την άδελφήν Σωσάνην, εισέτι παρθενεύουσαν, νά συναπέλθουν μαζή του.

 Όθεν άπήλθον εις τα όσπήτιά τους δια νά ετοιμάσουν και νά συ­μπεριλάβουν τά όσα ήθελον ήμπορέση, έξαιρέτως δέ νάκτι άσπρα και τζιβαέρια. Είχον αυτοί και οί πέντε έργαστήρια και άλλα ύποστατικά, και άμπελώνας και χωράφια, άπό τά οποία παίρνοντες και πωλούντες το σιτάρι και το κριθάρι, και εζούσαν και έθησαύριζαν μέ τήν δοσοληψίαν της σιτοφορίας.

Μάλιστα ό Τριαντάφυλλος και ό νέος Ιωάννης, υιός του Κωνσταντίνου ύπερείχον τους λοιπούς τρεις κατά τά κτήματα και επειδή οί άγροί και οί αμπελώνες ήσαν ώς επί τό πλείστον εις τά πε­ριγιάλια της περί τήν Τραπεζούντα χώρας είχον καΐκια μεγάλα τεσσάρων και πέντε τζιφτιών, δι' ών και έθάμιζον εις τούς άγρούς και άμπελώνας και έφερον εις τήν πόλιν τά εκείθεν γεννήματα: σίτον, κριθάρι, πρόβατα και βόας και μόσχους και τά τοιαύτα.

 Τήν νύχτα ούν έκείνην έπιβάντες εις τά μεγάλα αύτά καΐκια τους έφθασαν εις τό Νεοχώρι (της Κωνσταντι­νουπόλεως), ένθα ό Τριαντάφυλλος έγέννησε και άλλους υιούς, τον πασά Ήλίαν και τον πασά Σταυριανόν.

Φθάσαντες ούν εις Νεοχώρι ό Τριαντάφυλλος και ό ανεψιός του Ιωάννης (διά νά άποσιωπήσω τούς Μουρούζηδες περί ών ούκ επί του παρόντος λό­γος) διά τά προς τό ζην ανα­γκαία προσεκολλήθησαν εις τό έμπόριον της Μαύρης Θα­λάσσης, άγοράζοντες οί ναύ­αρχοι τους έσθ' ότε και άπό Τραπεζούντος, και τον άπό τών άγρών αύτών καρποφορούμενον σίτον ό γάρ πασάς άρπάσας πάντα τά κτήματα αύτών και τών πέντε κινητά τε και άκίνητα, ώς φυγάδων έπώλησε μέ χοτζέτι της κρίσεως μάλιστα εις Τούρκους κάμνοντας περί τούτου και φερμάνι μέ άρτζι του.

Ή τύχη εις τήν έμπορίαν αύτήν της Μαύ­ρης Θαλάσσης εβοήθησε τον Ίωάννην, υίόν του Κωνσταντίνου περισσότερο άπό τον θείον του Τριαντάφυλλον. Έκτισαν δέ και οί δύο σπήτια εις τό Νεοχώριον διά τον χειμώνα και εις τά Θεραπεία (της Κωνσταντινουπόλεως) διά τό θέρος· άλλ' ό μέν Τριαντάφυλλος μι­κρά, ό δέ Ιωάννης μεγάλα. 

Άπήλθεν εις προσκύνησιν και του Άγιου Τάφου και ώνομάσθη Χατζηγιάννης. Χηρεύσας άπό τήν πρώτην γυ­ναίκα εξ ής έγεννήθησαν αύτώ θυγατέρες και ύιός  τούνομα Παλαιολόγος, έλαβε δευτέραν γυναίκαν τήν Κασσάνδραν, έξ ής έγεννήθη­σαν αύτώ θυγατέρες δύο, Τάρσια και 'Ελένη·και ή μέν Τάρσια ύπανδρεύθη με τον περίφημον κιουρκτζήμπαση (πρωτομαΐστωρ τών γουναράδων ή πρωτογουνάριος) τών βεζιράδων 'Αθανάσιον, τον αϊτό τό Ποκλουτζέκιοϊ, ού οί άπόγονοι ψευδέστατα ονομάζονται τήν σή­μερον Ρωμανοί' ή δε 'Ελένη ύπανδρεύθη μέ τον Τζαννέτον, υίόν του άπό Τραπεζούντος φυγόντος 'Ιωάννου Μουρούζη του προρρηθέντος.

Είχε δέ ό Τζαννέτος και πολλούς όδάδες εις τά χάνια, άγοράσας αύτά άπό τό νάκτι όπού έφερεν ό πατήρ του Ιωάννης άπό Τραπεζούντος.

Έγέννησε δέ ό Χατζή-Γιάννης άπό της Κασ­σάνδρας και υιούς Κωνσταντίνον, Άντώνιον και Μανωλάκην, και ό μέν 'Αντώνιος διαφθείρας τά 100 πουγκεία, όπού έκληρονόμησε μετά θάνατον του πατρός του, κακώς άπώλετο, ό δέ Μανωλάκης διαφθείρας και αύτός τά αύτά προσεκολλήθη τω έπ' άδελφή Ταρσία γαμβρώ του 'Αθανασίω, τω προρρηθέντι, πρωτογουναρίω της Πόρτας.

Ελαχε τότε νά είναι κεχαγιάπεης ό Μεχμέτ-κεχαγιάς, όπού ήτον ποτέ γραμματικός εις τά καράβια του πατρός του Χατζή-Γιάννη, τά οποία ήτον πολλά' ό οποίος τον έπεριποιήθη συστήσας αύτόν και γνωρίσας και εις τον τότε βεζίρην Τζίν-'Αλή-πασά.

Έξαφθέντος δέ του πολέμου κατά τών 'Ενετών, παρητήθη ό τότε κιουρκτζήπασης 'Αθανάσιος, όστις άπό τό κιουρκτζημπασιλίκι, ώς πλουσιώτατος, διά νά άποφύγη τήν εις τον Μωρέα έκστρατείαν και διαδεχθείς τήν έπιστασίαν αύτήν ό Μανωλάκης, άπήλθεν εις τον Μωρέα^- όθεν επανήλθε εις τήν Κωνσταντινούπολιν ύπέρπλουτος, έχων και παρά τω βεζίρη ύπόληψιν φρονίμου και συμβουλάτορος.

Τη περιστάσει του χρόνου έπί τό κρείττον και εύτυχέστερον προβαίνων έπί τών ήμερών του βεζίρη Ίμπραΐμ-πασά ύπερεπλούτισε και έγινε τό­σον ισχυρός και άναγκαίος εις τον Μεχμέτ- κεχαγιά, ώστε και διά συμβουλήν βασιλικών ύποθέσεων τον μετεχειρίζετο.

Έδεφένδευσε δώ­δεκα έτη τήν αύθεντείαν του Μιχάλ-βόδα Ρακοβίτζα και τήν δωδεκαετή Πατριαρχείαν του κύρ 'Ιερεμίου του άπό Καισαρείας. Και εις άλλας πολιτικός ύποθέσεις εύδοκιμούσε τό­σον, ώστε ό Νικολέϊβόδας ό Μαυροκορδάτος, φθόνω φερόμενος τούς ώνόμαζε τούς Ύψηλάντας παλαμαρτζήδες. 

Τέλος 2ου μέρους

Χρηστος Σαμουηλιδης