ΚΡΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΙΔΕΣΙΜΟΥ RALPH HARLOW ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ ΛΩΖΑΝΝΗΣ

Για να ελέγξω τη γνώμη ότι πολλοί επιφανείς οπαδοί του Χρίστου δεν συμπαθούν πολύ μερικούς ιεραπόστο­λους σχετικά με την πολιτική τους απέναντι των Τούρκων, παραθέτω πάλι μερικές περικοπές από όσα έγραψε ο αιδέσιμος Ralph Harlow. Τα αποσπάσματα πού ακολουθούν προέρχονται από ένα άρθρο και από δυο επιστολές πού έγραψε ο ίδιος. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Outlook της 25ης Οκτωβρίου 1922 και μέσα σ' αυτό ανάμεσα σε αλλά πράγματα ο αρθρογράφος περιγράφει μια συνέντευξη του με τον μακαρίτη Θεόδωρο Ρούζβελτ:

«Την εποχή εκείνη, μόλις είχα γυρίσει απ' τη Μικρά Ασία, όπου είχα δει με τα ίδια μου τα μάτια τις τρομερές εκτοπίσεις επάνω στη Σιδηροδρομική Γραμμή της Βαγδάτης και ήμουν σε θέση να του δώσω πληροφορίες από πρώτο χέρι για τις φρικτές θηριωδίες πού είχαν λάβει χώρα.

 Μου έκαμε αρκετές ερωτήσεις ενώ συνεχώς κουνούσε το κεφάλι του και έλεγε «τρομερό, τρομερό, τρομερό!».

«Και τότε με μιαν έκφραση μεγάλης συγκινήσεως στο πρόσωπο του, μου είπε: «Κύριε Harlow, η ποιο μεγάλη μεταμέλεια πού αισθάνομαι αναπολώντας την άσκηση της προεδρικής μου εξουσίας είναι το γεγονός ότι, όταν έ­λαβε χωράν η φρικτή σφαγή των Αδάνων, η κυβέρνηση μου δεν έκανε κανένα διάβημα εναντίον της ύβρεως αυτής εις βάρος του πολιτισμού!».

Ένα άλλο απόσπασμα απ' το ίδιο άρθρο δείχνει ότι οι άνδρες πού υπηρετούσαν επάνω στα αντιτορπιλικά δεν συμμερίζονταν εντελώς τα φιλότουρκα αισθήματα των αξιωματικών τους:

«Μόλις πριν από λίγο άκουσα το περιεχόμενο μιας επιστολής πού έστειλε ένας απ' τους ναύτες μας πού υπη­ρετεί σε ένα αντιτορπιλικό στον λιμένα της Σμύρνης. Διηγείται ότι είδε με τα ίδια του τα μάτια πώς κτηνώδεις Τούρκοι στρατιώτες έπιαναν όμορφες Χριστιανές κοπέλες, τις αποσπούσαν απ' τις μητέρες τους, ενώ ξεφώνιζαν και τις εβίαζαν επάνω στην προκυμαία της Σμύρνης. Είδε τους κτηνώδεις εκείνους στρατιώτες να σκοτώνουν πυ­ροβολώντας αδύνατες γυναίκες με τα παιδιά τους στην αγκαλιά, και να χτυπούν με τους υποκόπανους των όπλων τους μέχρι θανάτου άοπλους άνδρες. Και παρακάτω περιγράφει την αγωνία πού αισθανόταν εξ αιτίας των διατα­γών της κυβερνήσεως μας πού έλεγαν ότι ήταν αναγκασμένος να βλέπει σαν θεατής τις τρομερές εκείνες θηριωδίες χωρίς να μπορεί να επέμβει».

Έχω ακούσει πώς πολλά τέτοια πράγματα έχουν γραφεί από τους ναύτες μας πού βρέθηκαν τότε στη Σμύρνη σε συγγενείς τους και φίλους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σ' ένα γράμμα του προς εμένα, ο κ. Harlow λέγει ότι θεω­ρεί καθήκον του να πει την αλήθεια για όσα συνέβησαν στην Εγγύς Ανατολή και συνεχίζει:

«Ο Δρ Mac Lachlan και ο Reed μου ζήτησαν να παραιτηθώ και έλεγαν ότι «δημιουργούσα κινδύνους για το Κολέγιο». Κι εγώ παραιτήθηκα. Προσπάθησαν να με πείσουν ότι έπρεπε να μη μιλήσω, αλλά η δικαιοσύνη είναι για μένα μεγαλύτερη από οικοδομές και ιδρύματα. 

Την εποχή της Συνδιασκέψεως της Λωζάννης και υστέρα απ' αυτή είχα τη γνώμη ότι το Αμερικανικό Συμβούλιο των Εξωτερικών Ιεραποστολών μας είχε υποχρέωση να λάβει καθαρή θέση εναντίον της ελεεινής συνθήκης. Η ειλικρίνεια της κριτικής μου δεν άρεσε στον Δρα Barton και έτσι έχασα τη θέση μου σαν Γενικού Γραμματέως του Συμβουλίου εξ αιτίας της αντιθέσεως του απέναντι μου».

Η δεύτερη απ' τις επιστολές πού ανέφερα παραπάνω περιέχει τη γνώμη του κ. Harlow για τη Συνθήκη της Λω­ζάννης και απευθύνεται στον Αιδέσιμον Δρα Barton, Γενικό Γραμματέα για το Εξωτερικό του Αμερικάνικου Συμ­βουλίου των Ιεραποστολών του Εξωτερικού. 

Επειδή μερικοί απ' τους ιεραποστόλους πού επιθυμούν να περισώ­σουν τα απομεινάρια των εγκαταστάσεων τους στην Τουρκία εμφανίζονται με ευμενείς κρίσεις για τη Συνθήκη αυτή, η γνώμη του κ. Harlow για το ζήτημα αυτό και οι αιτιολογίες της παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον:

«Την εποχή της διασκέψεως και υστέρα απ' αυτή, με παρακάλεσαν να μιλήσω για την κατάσταση σε πολλές διαλέξεις, γι αυτό εμελέτησα προσεκτικά κάθε τι πού μπόρεσα να βρω και πού θα μπορούσε να ρίξει κάπου φως στο ζήτημα αυτό. Όλες οι αποδείξεις πείθουν ότι οι άνδρες πού πήγαν στη Λωζάννη απέβλεπαν ευθύς εξ αρχής σε όλες τις αποφάσεις τους στο να προστατεύσουν τα σχετικά με το πετρέλαιο συμφέροντα, τα όποια εμφανίζονταν σε μεγάλο βαθμό πίσω από κάθε σκηνή κατά τις συζητήσεις της διασκέψεως.
 Ότι τα συμφέροντα αυτά ήταν τόσο ισχυρά ώστε να επισκιάζουν τα ανθρωπιστικά και ιεραποστολικά συμφέροντα το παραδεχόμουν χωρίς συζήτηση και πριν να διαβάσω το άρθρο σας.

«Έρχομαι τώρα σε μερικές απ' τις πηγές των πληροφοριών μου, για τις όποιες με ρωτήσατε. Δυστυχώς τα πε­ρισσότερα απ' τα στοιχεία μου σχετικά με το θέμα αυτό βρίσκονται μέσα στους φακέλλους μου στο Nopthampton, έχω όμως μαζί μου παραπομπές πού θα εξηγήσουν ίσως γιατί έχω συνδυάσει το πετρέλαιο με το αίμα σχετικά με τη διάσκεψη της Λωζάννης, θα σας παρέπεμπα στα έξης άρθρα και θα μπορούσα να παραθέσω και πολλά αλλά:

«Αμερικάνικο αίμα και πετρέλαιο» απ' τον Literary Digest της 3()ης Δεκεμβρίου 1922, «Πετρέλαιο και δόξα στη Λωζάννη» απ' τον Literary Digest της 28ης Ιουλίου 1923, «Τυφλές δυνάμεις στη Λωζάννη» απ' την Asia του Απριλίου 1923, «Το βαρύ φορτίο της Βρετανίας απ' τη Μεσοποταμία και το πετρέλαιο» απ' τον Literary Digest της 15ης Δεκεμβρίου 1922, «Προβλήματα στη Λοζάννη» απ' τον Living Age της 6ης Ιανουαρίου 1923, «Η Λω­ζάννη και οι πρόδρομοι της» απ' την Fortnightly Review του Ιανουαρίου 1923, «Το ανακάτεμμα του Uncle Sam στον τουρκικό καυγά» απ' τον Literary Digest της 23ης Δεκεμβρίου 1922, «Η τραγωδία της Λωζάννης απ' την ε­φημερίδα Association Men του Μαρτίου η Απριλίου του 1923, «Ο παγκόσμιος αγώνας δρόμου για το πετρέλαιο» απ' τον Literary Digest της 28ης Ιανουαρίου 1923.

Αν θελήσετε να υποβληθείτε στον κόπο και στην ενόχληση (όπως έκαμα εγώ) να διαβάσετε έστω κι αυτά τα λίγα άρθρα, (ο Literary Degest παραπέμπει και σε πολλές άλλες πηγές), θα ιδείτε πώς το βασικό θέμα είναι ότι τα ανθρωπιστικά συμφέροντα απεμπολήθηκαν στη Λωζάννη εξ αίτιας των συμφερόντων σχετικά με το πετρέλαιο και ότι τα συμφέροντα των Ιεραποστολών δεν λογαριάσθηκαν καθόλου.

Ένας μόνιμος υπάλληλος της εταιρίας Standard Oil πήγε στη Λωζάννη πριν ν' αρχίσει η διάσκεψη. Ο Lewis Heck πού υπηρετούσε στην Κωνσταντινούπολη πήγε στη Λοζάννη σαν μέλος της Αμερικανικής αντιπροσωπείας.*

«Ο νέος Mac Dowell πού είχε επιτύχει πολλές εκχωρήσεις σιδηροδρόμων στην Τουρκία, η οποία ήταν συνε­ταιρισμένη με τους Chester στις εκχωρήσεις αυτές, υπηρετούσε στα γραφεία του Heck στην Κωνσταντινούπολη. Ο Heck γνωρίζει καλά την Τουρκία. Τολμώ να υποστηρίξω την άποψη ότι η όλη πορεία των συμβάντων πού έκαναν δυνατή την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννη επηρεάσθηκε απ' τις φιλοδοξίες των εμπορικών συμφερόντων σχετικά με το πετρέλαιο, και ότι σ' αυτόν τον αγώνα δρόμου για την εύνοια των Τούρκων, προεξείχαν οι Αμερικα­νοί».

Ο κ. Harlow παραπέμπει σε πολλά κύρια και συνήθη άρθρα του Αμερικανικού και Αγγλικού Τύπου, των ο­ποίων η γενική κατεύθυνση μπορεί να εξακριβωθεί από ένα η δυο παραδείγματα:

«Η Συνδιάσκεψη της Λοζάννη ήταν εξ ολοκλήρου κάτι πού δεν θα έπρεπε να είναι μια διεθνής συνδιάσκε­ψη. Ήταν η θυσία όλων των ανθρωπίνων και ανθρωπιστικών προβλημάτων στη σκοπιμότητα». Απ' τη New York Journal of Commerce του Ιουλίου 1923.

«Η Μοσούλη και η ευχέρεια να έχουμε μια ελπίδα επιτυχίας μέσα στον αγώνα για το πετρέλαιο υπήρξε το α­ντικείμενο όλων των διαπραγματεύσεων, οι Ηνωμένες Πολιτείες όμως θα μπορούσαν ν' ασχοληθούν σήμερα με κάτι καλύτερο απ' το να φροντίζουν για τα συμφέροντα των «βασιλέων του πετρελαίου». Δημοσία γίνονται συζη­τήσεις για την ειρήνη και για τον πολιτισμό, κρυφά όμως γίνονται συζητήσεις για το πετρέλαιο, διότι διεξάγεται αγώνας για εδάφη, οπού οι μέλλοντες «ανάδοχοι εκχωρήσεων» θα μοχθήσουν πολύ για την εξασφάλιση των δι­καιωμάτων τους». Απ' τους New York Times.

«Αν και η Αμερική δεν θα αναδεχόταν ανθρωπιστική ευθύνη στην Εγγύς Ανατολή, λέγοντας πώς πρέπει να είναι απηλλαγμένη απ' τις σκοτούρες και της φαυλότητες του Παλαιού Κόσμου, το αίμα της Αμερικής βράζει εξ αιτίας του φλέγοντος προβλήματος του πετρελαίου. Όταν αναφερθεί η λέξη «πετρέλαιο» ο ερημίτης ξεπετάγεται στη στιγμή απ' την απομόνωση του. Η Αμερική δεν ενδιαφέρεται καθόλου για τη Μικρά Ασία όταν οι Τούρκοι σφάζουν τους Χριστιανούς υπηκόους των κατά εκατοντάδες και χιλιάδες».

 Απ' την Pall Mall Gazette.

* Ο Lewis Heck είχε στενό σύνδεσμο με τις επιχειρήσεις του Chester, ο δε γιος του Ναυάρχου Chester είχε πάει επί­σης στη Λοζάννη.

Πηγή:  Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ

GEORGE HORTON 

Προξένου και Γενικού Προξένου των Ήνωμ. Πολιτειών στην Εγγύς Ανατολή επί τριάντα χρόνια.